Morgunblaðið - 19.04.1983, Blaðsíða 20

20 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. APRÍL 1983
pítrgii® Utgefandi HXiTabib hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 180 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 15 kr. eintakiö.
Atvinnuleysið
Nafliið ÆSKIILOS
— eftir Helga
Hálfdanarson
Þeir eru nú orðnir æði marg-
ir, sem hafa hringt til mín,
tekið mig tali á förnum vegi
eða sent mér línu til að finna
að stafsetningu minni á nafni
þess forngríska skálds, sem ég
hef leyft mér að kalla Æskflos,
og er höfundur þríleiks þess,
sem nefndur hefur verið Orest-
eia. Vegna nýlegrar útgáfu
þýðingar minnar á leikverki
þessu vildi einhver fyrir hvern
mun að ég gerði grein fyrir
sérvizku minni um þetta at-
riði, og má vel vera að það sé
réttmætt.
Þarna hafa menn annars
ekki verið á einu máli, fjarri
því; en flestir virðast mér hall-
ast að rithættinum Aiskýlos
eða Eskýlos, einkum vegna
þess, að á annan hvorn þann
veg hafi ýmsir stafsett nafn
þetta áður.
í rituðu máli íslenzku hefur
nafnið verið stafað á fleiri
vegu en þessa tvo, svo ekki er
um neina hefð að ræða. En
nöfn manna og staða úr forn-
grískum bókmenntum hafa ís-
lendingar löngum leitazt við
að íslenzka eftir atvikum,
þannig að sem bezt fari um
þau í voru máli. Með þeim
hætti hafa til orðið grísk-
íslenzk tökunöfn eins og Seif-
ur, Menelás, Deley o.s.frv.
Þegar nafn þess skálds, sem
hér um ræðir, kemur fyrir á
íslenzku máli, tel ég eðlilegt að
stafsetja það samkvæmt ís-
lenzkum framburði þess, þ.e.
þeim framburði, sem kemst af
með íslenzkt hljóðkerfi en fer
þó sem næst þeirri mynd, er
helzt má ætla, að nafnið hafi
haft í munni eiganda síns, og
það því fremur, að það er kom-
ið úr máli, sem ritað er með
öðru stafrófi en íslenzkt mál.
Hér má svo að því hnýta, að
örugg vitneskja um hljóðgildi
grískra leturtákna að fornu
liggur ekki alltaf á lausu.
Nú eru það einkum tvö at-
riði, sem koma til álita, en þau
eru fyrsti og annar sérhljóður
nafnsins, sem ég hef ritað með
Æ og í. Astæðan til þess, að ég
hafnaði stafsetningunni Ai,
var sú, að mér þótti hún blátt
áfram of annarleg, enda yrði
þar ekki að íslenzkum hætti
borinn fram tvíhljóður. En
stafsetningunni E hafnaði ég
einmitt vegna þess að helzt má
ætla, að þarna eigi að vera tví-
hljóður. Og hver svo sem hann
hefur verið, var hann stafsett-
ur með grísku bókstöfunum
alfa og jóta, og mætti því ætla,
að stafurinn Æ og sá íslenzki
tvíhljóður sem hann táknar,
kæmi þar helzt til greina. Og
þannig ritar t.d. Hallgrímur
Melsteð þetta nafn í Fornald-
arsögu sinni.
Um síðara atriðið, annan
sérhljóð nafnsins, er það að
segja, að mér virðist út í hött
að rita hann með ý, þegar á
annað borð er stafsett sam-
kvæmt íslenzkum framburði á
fjarlendu nafni. Þarna gæti ý
ekki gegnt öðru hlutverki en
að vísa að ófyrirsynju til
hljóðs, sem er ekki til í málinu,
en hefur fyrir mörgum öldum
breytzt í það hljóð, sem vér
táknum með bókstafnum í,
nema það sama í-hljóð sé af
rökum íslenzkrar málsögu
táknað með ý. Fyrir löngu hafa
menn afrækt að mestu þann
hlálega sið að rita grískættuð
tökuorð, þegar svo ber undir,
með y eða ý til þess eins að
minna á tiltekið grískt hljóð
með bókstaf sem táknar annað
hljóð á íslenzku. Enginn ritar
framar y eða ý í orðum eins og
kristall, kirkja, simfón, pappír
eða stfll, svo dæmi séu nefnd.
Þessir bókstafir eiga þangað
ekkert boðlegt erindi. Og hví
skyldi þá nafnið Æskflos frem-
ur ritað með ý?
Um rök mín fyrir stafsetn-
ingunni Æskflos má eflaust
deila; enda sé ég, að nær allir,
sem minnzt hafa á Órestesar-
þríleikinn í blöðum að undan-
förnu, hafna þeim rithætti. En
samskonar röksemdir hafa
ráðið mestu um mynd nafna í
því verki, svo sem það hefur
verið þýtt og út gefið nú fyrir
skemmstu. Það liggur víst í
hlutarins eðli, að þrátt fyrir
allt yrði föstum og óbilgjörn-
um reglum um rithátt naum-
ast við komið á þeim vettvangi,
enda skal játað, að stöku sinn-
um hefur einkasmekk haldizt
uppi að blanda sér ögn í málið.
Varnarlidsmenn aðstoðuðu
sovéska sjómenn tvívegis
Varnarliðsmenn frá Keflavík bera sjúkan sovéskan sjómann frá þyrlunni við
Borgarspítalann. Maðurinn hafði fengið hjartaáfall. Ljósra.: Ragnar Axelsson.
eir aðilar sem kunnugast-
ir eru stöðu atvinnumála í
landinu skýra frá því hér í
blaðinu á sunnudag, að stöð-
vun atvinnufyrirtækja sé yfir-
vofandi, ekki séu bjartar horf-
ur fyrir skólafólk með hliðsjón
af sumarvinnu og lítil ástæða
sé til bjartsýni á ástandið al-
mennt á næstunni, enda sé at-
vinnuleysi meira og atvinnu-
ástand nú verra en það hefur
verið í fjölmörg ár. Kjartan
Ólafsson, varaformaður Al-
þýðubandalagsins, lét að því
liggja í sjónvarpsumræðum á
sunnudag, að kannski stæðu
allt að 14 þúsund manns í þeim
sporum innan skamms að hafa
enga atvinnu. í marsmánuði
voru að meðaltali 1.400 íslend-
ingar án atvinnu, en það er
130% fjölgun frá því á sama
tíma fyrir ári. Þá er það stað-
reynd að á fyrstu þremur mán-
uðum þessa árs hefur jafn há
fjárhæð verið greidd í atvinnu-
leysisbætur úr Atvinnuleys-
istryggingasjóði og allt árið
1982.
Augljóst er að þeir stjórn-
málaflokkar sem nú fara með
úrslitavald í stjórn landsins,
Alþýðubandalag og Framsókn-
arflokkur, hafa haldið þannig
á stefnumótun í atvinnumál-
um, að aðeins með rösklegu og
samhentu átaki verður snúið
af þeirri óheillabraut. í fráfar-
andi ríkisstjórn hefur Svavar
Gestsson, formaður Alþýðu-
bandalagsins og félagsmála-
ráðherra, haft þá sérstöku
skyldu að fylgjast með at-
vinnustiginu og hringja
neyðarbjöllum ef í óefni
stefndi. Svavar hefur auðvitað
ekki gert það í tæka tíð og læt-
ur í kosningabaráttunni eins
og atvinnuleysivofan muni
hörfa, komist hann aftur í
ráðherrastól að kosningum
loknum.
Embættismaðurinn í ráðu-
neyti Svavars Gestssonar sem
fylgist með þróun atvinnum-
ála, Óskar Hallgrímsson, var
hreinskilnari en ráðherrann
þegar hann sagði hér í blaðinu
á sunnudag: „Og ég veit ekki
um neitt sem ætti að geta
breytt þessum slæmu horfum,
þessu slæma ástandi, snögg-
lega... Maður hefur ekki leyfi
til að vera með neitt bjartsýn-
istal við þessar erfiðu aðstæð-
ur, og það þarf að fara á annan
áratug aftur í tímann til að
finna hliðstæður. Framundan
er erfitt ástand og hörð sam-
keppni milli atvinnulausra og
skólafólks um vinnu, og mjög
víða hjá fyrirtækjum fær fólk
þau svör núna þegar sumarið
fer í hönd, að þar sé heldur
verið að fækka fólki en ráða
nýtt.“
Aðeins með skynsamlegri
nýtingu sjávarafla og skipu-
legri sókn á sviði orku- og ið-
naðar verður snúið af þeirri
óheillabraut sem kommúnistar
og framsóknarmenn ganga í
atvinnumálum. Steingrímur
Hermannsson, formaður
Framsóknarflokksins og sjáv-
arútvegsráðherra, hefur ráðið
mestu um mótun fiskveiðist-
efnunnar undanfarin ár. Hefur
atbeini hans verið þjóðinni til
heilla? Stefna Alþýðubandal-
agsins í iðnaðarmálum undir
forystu Hjörleifs Guttormss-
onar hefur beinlínis verið at-
vinnuleysisstefna og með hlið-
sjón af því ofurkappi sem Al-
þýðubandalagið hefur lagt á
þessa stefnu Hjörleifs þarf
engum að koma á óvart, þótt
Svavar Gestsson hafi ekki
hringt neyðarbjöllum félags-
málaráðuneytisins vegna
minnkandi atvinnu.
w
Abyrgðar-
leysið
Iskoðanakönnun Hagvangs
hf. var þessi almenna
spurning lögð fyrir þátttak-
endur: „Hver telur þú vera
helstu vandamál íslendinga?"
Það kemur ekki á óvart að
flestir telja verðbólguna vera
mesta vandamálið og almennt
efnahagsástand næstmesta.
Hitt vekur nokkra athygli að í
þriðja sæti er málaflokkurinn
„stjórnleysi-ábyrgðarleysi".
Þessi niðurstaða hlýtur að
vera öllum mikið íhugunarefni
sem hafa afskipti af stjórn-
málum og ekki síst þeim sem
setið hafa við völd og ganga nú
fram fyrir kjósendur með
100% verðbólgu á öxlunum.
Þeir fjórir sjónvarpsþættír
sem fluttir voru um helgina til
kynningar á stefnumálum
flokkanna í einstökum kjör-
dæmum sýndu áhorfendum
hvers vegna mönnum er
stjórnleysi og ábyrgðarleysi
ofarlega í huga þegar þeir líta
til helstu vandamála þjóðar-
innar. Nú á tímum mikils upp-
lýsingastreymis dugar það
ekki hjá stjórnmálamönnum
að halda alltaf á loft sömu
„klissjunum" þegar þeir koma
fram fyrir kjósendur. Grobb
framsóknarmanna af áratugn-
um sem við þá er kenndur og
svo afsökunin um að stefna
þeirra hafi þó aðeins náð fram
að ganga í nokkra mánuði á
þessum áratug er dæmi um
pólitíska hræsni sem kemur
óorði á stjórnmálin og það
ábyrgðarleysi sem nauðsynlegt
er að sporna gegn.
Þyrlur frá bandaríska varnarlið-
inu á Keflavíkurflugvelli fóru tver
ferðir til að sækja veika menn um
borö í sovéska verksmiðjutogara við
landið um helgina. Báðar ferðirnar
gengu vel, annar maðurinn, sem
hlotið hafði slæm brunasár, er enn í
lífshættu, en hinn, er fengið hafði
hjartaáfali, mun við sæmilega líðan
en báðir eru þeir í sjúkrahúsum í
Reykjavík.
Hannes Þ. Hafstein fram-
kvæmdastjóri Slysavarnafélags
íslands sagði í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins í gær, að
ósk um aðstoð í fyrra tiivikinu
hefði borist um klukkan 20.30 á
laugardagskvöld. Ekki hefði verið
látið að því liggja að um líf eða
dauða væri að tefla, og að höfðu
samráði við Skipadeild SÍS, sem
er umboðsaðili fyrir sovéska tog-
ara hér um slóðir, og sendiráð
Sovétríkjanna í Reykjavík, hefði
verið ákveðið að fara af stað um
nóttina, til að ná fyrstu dags-
skímu. Sagði Hannes þyrlu
varnarliðsins hafa farið af stað
um klukkan 04 aðfaranótt sunnu-
dags, og var með í förum læknir
frá varnarliðinu, sem og túlkur.
Komið var að togaranum, sem var
70 til 80 mílur út af Reykjanesi,
um kl. 05. Sigu þá læknirinn og
túlkurinn um borð, og dvöldu þar í
um eina klukkustund. Sagði
Hannes að þá hefði þá er voru um
borð í þyrlunni verið farið að
gruna að um mikið slys væri að
ræða. Reyndist það líka svo er
mennirnir komu upp aftur,- með
þeim var sovéskur sjómaður með
um 70% líkamans brenndan 3.
stigs brunasárum. Hefði hann
slasast þegar um hádegi á laug-
ardag, sennilega í bruna um borð í
verksmiðjuskipi, en Hannes
kvaðst ekki vita hvers vegna svo
lengi dróst að kalla á aðstoð. Kom-
ið var til Reykjavíkur um kl. 7
árdegis á sunnudag.
Síðara kallið kom frá svovésk-
um verksmiðjutogara eftir hádegi
á sunnudag. Var skipið statt um
170 mílur suður í hafi, og af sjúk-
dómslýsingu sem skipverjar sendu
til fslands, var talið rétt að sækja
manninn á þyrlu, en hann hafði
fengið hjartaáfall. Fóru í þessa
ferð sami læknir og sami túlkur
frá varnarliðinu, en nýir flug-
menn. Gekk ferðin vel að sögn
Hannesar og var komið til Reykja-
víkur um kl. 18.20 á sunnudag.
Hannes Þ. Hafstein sagði að lok-
um að bæði þessi sjúkraflug hefðu
tekist með miklum ágætum, en
rétt væri þó að hafa í huga að
ferðir sem þessar væru síður en
svo neitt gamanmál, menn færu
oft í náttmyrkri hundruð mílna á
haf út í slæmu veðri. Um það væri
hins vegar ekki spurt þegar
mannslíf væri annars vegar.