Morgunblaðið - 11.07.1999, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 11. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Suður-Afríka vill
ódýrari alnæmislyf
Langflestir þeirra
milljóna Suður-Afríku-
búa sem sýktir eru af
alnæmi hafa ekki efni á
lyfjameðferð sem gæti
lengt lífdaga þeirra.
AL Gore, varaforseti
Bandaríkjanna, var skot-
spónn mótmæla sem
fram fóru í Jóhannesar-
borg í síðustu viku, gegn háu verði
á lyfjum við alnæmi í Suður-Af-
ríku. Um þrjú hundruð mótmæl-
endur söfnuðust saman úti fyrir
ræðismannsskrifstofu Bandaríkj-
anna með skilti sem á stóð:
„Græðgi Gores drepur,“ og
„Bandaríkin hætti að níðast á fá-
tækum ríkjurn."
„Bandaríkjastjórn virðist ein-
göngu vera málpípa stóru lyfjaíyr-
irtækjanna," sagði Moma Cornell,
framkvæmdastjóri Alnæmissam-
takanna. „Þeir eru hræddir við að
Bandaríkjamenn, sem borga svo
hátt verð fyrir sín lyf muni taka
eftir þessu og segja: Bíðið við,
þetta er ódýrara þama.“
Lög verði afnumin
Bandarísk yfirvöld hafa krafist
þess að Suður-Afríka afnemi lög
sem eiga að leiða tii lægri lyfja-
kostnaðar með því að einkaíeyfi
bandarískra og annarra lyfjafram-
leiðenda verði sniðgengin. Stjórn-
völd í S-Afríku segja að þær millj-
ónir fátækra íbúa landsins, sem
hafi alnæmi, hafi ekki efni á dýrri
meðferð, og vilja SAfríkumenn fá
leyfi til að framleiða lyfin sjálfir
eða flytja lyfin inn frá öðmm lönd-:
um, þar sem þau em seld á lægra
verði samkvæmt framleiðsluleyfi.
S-Afrísk lyfjaíyrirtæki, sem flest
era dótturfyrirtæki bandarískra og
evrópskra alþjóðalyfjarisa, ráku
upp ramakvein þegar lögin voru
samþykkt. Bandarískir, evrópskir
og s-afrískir lyfjaframleiðendur
hafa með málsókn komið í veg fyrir
að lögin, sem em frá 1997, taki
gildi. En það sem hefur komið bar-
áttufólki fyrir hagsmunum alnæm-
issjúklinga í S-Afríku og Banda-
ríkjunum í mest uppnám er
tveggja ára herferð bandarískra
stjórnvalda fyrir því að S-Afríka
ógfidi lögin, eða sæti viðskipta-
þvingunum ella, en slíkt gæti kom-
ið illa við lýðræðisþróunina í land-
inu.
Gore hefur verið gagnrýndur op-
inberlega fyrir að þiggja fé frá
lyfjafyrirtækjum. Þá segja alnæm-
isbaráttumenn það ljóð á ráði Gor-
es að hann hafi rætt þessa við-
skiptadeilu við Thabo Mbeki, nú-
verandi forseta S-Afríku, í Höfða-
borg fyrr á árinu, er Mbeki var
varaforseti. Gore kveðst hins vegar
hafa sett lyfjafyrirtækjum stólinn
fyrir dyrnar með kröfur um við-
skiptaþvinganir. Viðræðurnar við
Mbeki hefðu miðað að því að finna
lausn á vandanum, en slíkt yrði að
gerast „í samræmi við alþjóðlegar
samþykktir".
Einn af hverjum átta fullorðnum
S-Afríkubúum er sýktur af
veiranni sem veldur alnæmi (HIV).
Meðal barnshafandi kvenna er
hlutfallið helmingi hærra, sam-
kvæmt upplýsingum stjórnvalda.
Alnæmisbaráttufólk í S-Afríku
hefur einnig beint spjótum sínum
að þarlendum stjórnvöldum fyrir
að neita að bjóða bamshafandi
konum, sem sýktar eru af HIV,
ókeypis meðferð með AZT-lyfja-
blöndunni, en komið hefur í ljós að
blandan minnkar um helming lík-
umar á að fóstur sýkist af móður.
AZT-meðferð er miklu dýrari en
flestir S-Afríkubúar hafa ráð á.
Fyrrverandi heilbrigðismálaráð-
herra, sem nú gegnir embætti ut-
anríkisráðherra, sagði stjómvöld
ekki hafa efni á að veita slíka með-
ferð nema lyfjafyrirtækin lækkuðu
verð lyfjanna.
Ógn við einkaleyfin
Lyfjaframleiðendur í Bandaríkj-
unum halda því fram, og stjórnvöld
taka undir, að fyrmefnd lög í S-Af-
ríku ógni einkaleyfum þeirra og
þar með tekjunum sem varið sé tfi
að standa straum af miklum kostn-
aði við að þróa alnæmislyfin.
En þeir sem fylgjandi era lögun-
um, og vestrænt alnæmis- og neyt-
endabaráttufólk, líta málið öðram
augum. Það segir lyfjafyrirtækin
einfaldlega hugsa meira um ágóða
en mannslíf.
Lyfjaframleiðendur segja einnig,
að jafnvel þótt verð lyfjanna yrði
lækkað myndi það litlu breyta.
Meðferð við HIV eða alnæmi sé
flókið ferli og ólíklegt sé að árang-
ur náist í landi með ófullkomið heil-
brigðiskerfi. „Þetta er miklu flókn-
ímŒS&BŒb
13 feta m/ísskáp
og borðkrók o.fl.
kr. 850.000
kr. 450.000
&fgrtittafl<xger..
Landsins bestu verð
Qerið verðsamanburð
IMetsaSan ehf
Garðatorgi 3 • Garðabæ
Sími 565 6241
ara en bara að koma pillum til
fólks,“ sagði Tom Bombelles, full-
trúi samtaka lyfjaframleiðenda í
Bandaríkjunum, í samtali við
fréttaritið Time.
„Þar sem er einn læknir á hverja
10 þúsund íbúa, engir vegir og eng-
in sjúkrahús, era það hártoganir að
tala um lyfjakostnað," sagði
Bombelles. Það sem meira væri, ef
alnæmislyfjablöndur era ekki
teknar á réttan hátt geti orðið til
nýir stofnar af sjúkdómnum, sem
erfiðara sé að ráða við.
Fulltrúar lyfjafyrirtækja segja
unnið að því að finna öraggari og
raunhæfari leiðir tfi að koma lyfjum
tfi fólks í Afríku, að því er fram
kemur í Time. Bandaríska fyrirtæk-
ið Bristol-Myers Squibb hefur veitt
100 milljónum dala tfi alnæmisrann-
sókna í fimm Afríkuríkjum, þar á
meðal S-Afríku. Á að verja megninu
af þeim peningum tfi að finna lækn-
ingu sem fólk hefur efni á.
Annað bandarískt fyrirtæki,
Glaxo Wellcome, hefur boðist til að
selja s-afrísku heilsugæslunni
AZT-meðferð með 70% afslætti frá
meðalheimsverði, til að meðhöndla
barnshafandi konur. Heilbrigðisyf-
irvöld segja að jafnvel með þessum
afslætti hafi þau ekki efni á með-
ferð fyrir þær þúsundir verðandi
mæðra sem séu sýktar.
Reuters
Algengasta dánar-
orsökin í Taílandi
ALNÆMISSJÚK börn í
Taílandi borða hádegisverð á
barnaspítala í Bangkok. For-
eldrar þeirra létust úr alnæmi
og ekki er talið að börnunum
verði langra lífdaga auðið. Al-
næmi er algengasta dánaror-
sökin í Taflandi, og hafa rúm-
lega 300 þúsund manns látist af
þeim orsökum, að því er fram
kemur í fréttaritinu Time.
Flestir sem eru sýktir eru of fá-
tækir til að greiða fyrir með-
ferð sem gæti gert þeim kleift
að lifa með sjúkdómnum í stað
þess að deyja af hans völdum.
Taflensk stjórnvöld hafa ekki
reynt að krefja lyfjaframleið-
endur um ódýrari lyf, heldur
fylgt fordæmi Vesturlanda. Á
síðasta ári létu yfirvöld í
Taflandi undan þrýstingi frá
bandarískum sljórnvöldum og
breyttu höfundarréttarlögum
landsins til samræmis við slík
lög í þróuðum ríkjum. Alnæmis-
baráttufólk hefur andmælt laga-
breytingunum og tekið málið
upp við fulltrúa Bandaríkjanna
og Sameinuðu þjóðanna. Segir
baráttufólkið að ef lyijaverð
fengist lækkað um helming ættu
flestir Taflendingar möguleika á
meðferð.
Skortur á flugmönn-
um yfirvofandi
Bandarísk landshlutaflugfélög eru farín að
ráða til sín flugmenn sem hafa allt niður í 80
flugtíma reynslu, en fyrir aðeins tveim árum
hefði verið óhugsandi að ráðnir væru menn
með minna en 2.000 tíma reynslu.
SKORTUR á flugmönnum í
Bandaríkjunum er orðinn al-
varlegur, og það eina sem
getur bjargað bandarískum
flugfélögum frá því að verða illa fyrir
barðinu á þeim skorti er efnahags-
niðursveifla. Þetta kemur fram í ný-
legu tölublaði Flight Intemational.
Tímaritið hefur það eftir heimild-
um frá bandaríska flugfélaginu US
Airways að þarlend landshlutaflug-
félög séu þegar farin að finna fyrir
flugmannaskorti, og þess sé ekki
langt að bíða að stóru flugfélögin
verði fyrir hinu sama. US Airways
hefur dregið úr vexti landshluta-
deildar sinnar á þeim forsendum að
ekki séu nægilega margir flugmenn
fáanlegir, og flugfélagið Midwest
Express mun draga úr flugtíðni á
sumum leiðum frá ágúst og fram í
október af sömu ástæðu.
Ástæða þess að landshlutaflugfé-
lögin verða fyrst fyrir barðinu á
skortinum er sögð vera sú, að stóru
félögin ráði til sín flugmenn frá litlu
félögunum, og því séu stóra félögin
ekki enn farin að finna fyrir þessu. í
leiðara Flight segir að flugfélögin
virðist hafa að engu sterkar vísbend-
ingar um hvert stefni.
Aðeins 600 tíma reynsla
Reyndar hafi stóru félögin alltaf
gengið í smiðju hinna smærri og
ráðið til sín starfskrafta frá þeim.
Nú sé hins vegar svo komið, að litlu
félögin ráði til sín flugmenn með allt
niður í 800 flugtíma reynslu, en fyrir
tveim áram hefði verið óhugsandi að
félögin réðu menn með minna en
2.000 tíma reynslu. í helstu flugskól-
um Bandaríkjanna spá menn því, að
áður en langt um líður verði lands-
hlutafélögin farin að ráða menn með
aðeins 600 tíma reynslu. í leiðaran-
um segir ennfremur, að hinar hefð-
bundnu leiðir flugfélaganna til að fá
til starfa flugmenn annars staðar frá
en innan geirans séu að verða ófær-
ar. Vegna þess að flugfélögin geri
ekkert til að horfast í augu við vand-
ann sé óhjákvæmilegt að þegar flug-
mannaskorturinn skellur á af fullum
þunga muni hann standa í nokkur
ár. Hætt sé við að þetta dragi úr
flugöryggi.
Þá séu aðstæður einnig frá-
bragðnar því sem áður hefur verið,
vegna þess að hingað til hafi efna-
hagssamdráttur jafnan komið flugfé-
lögunum til bjargar þegar hætta á
flugmannaskorti hefur verið yfirvof-
andi, en horfur séu á að núverandi
hagvaxtarskeið muni halda áfram.
Flugfélögin hafi aldrei þurft að
takast á við slíkt. Né heldur hafi þau
áður staðið frammi fyrir því, að ekki
sé hægt að fá nóg af flugmönnum
sem hafi hlotið þjálfun í bandaríska
flughernum.
En kannski er ekki nema von að
menn haldi að allt sé í stakasta lagi.
Flight greinir frá því, að nýlega hafi
Delta-flugfélagið, sem er eitt það
stærsta í Bandaríkjunum, auglýst
eftir nokkur hundruð flugmönnum
og fengið 16 þúsund umsóknir. En
næstum því hver einasti umsækj-
andi sé nú þegar starfsmaður ein-
hvers annars flugfélags, yfirleitt lít-
ils landshlutafélags. Auk þess séu
þessir umsækjendur ekki bara um-
sækjendur hjá Delta, heldur sæki
þeir um störf hjá öllum stóra félög-
Vandann megi á endanum rekja til
kennaraskorts, segir í Flight. Flestir
séu kennararnir ungir og séu að
safna þeirri reynslu sem flugfélögin
hafi hingað til krafist, en geti ekki
lengur sett sem skilyrði. Þar af leið-
andi ráði landshlutafélögin kennar-
ana frá flugskólunum fyrr en áður
var, sem hafi tvenns konar afleiðing-
ar: Það era ekki nógu margir kenn-
arar til að svara eftirspum eftir
námi, og framtíðarflugmenn flugfé-
laganna njóti leiðsagnar kennara
sem hafi litlu meiri reynslu en nem-
endurnir sjálfir.
Að minnsta kosti einn flugskóli í
Bandaríkjunum er farinn að reyna
að ráða til sín kennara erlendis frá,
og við alla skólana viðurkenna menn
að ástandið sé erfitt, þrátt fyrir að
laun kennaranna hafi verið hækkuð
umtalsvert.
Eitt af því sem kann að koma til
greina til að spoma við minnkandi
kröfum um flugreynslu, samkvæmt
Flight, er betri þjálfun flugmanna í
skemmri tíma, þannig að þeir geti
tekið við stjórn farþegaflugvéla jafn-
vel eftir aðeins 300 tíma flugreynslu,
að því gefnu að þeir hafi notið fyrsta
flokks kennslu.
12% launahækkun
Flugmenn margra bandarískra
flugfélaga hafa hlotið þjálfim við
flugdeild Western Michigan-háskóla,
og þar hafa einnig verið þjálfaðir
flugmenn írska flugfélagsins Aer
Lingus, breska British Airways og
flugfélags Sameinuðu arabísku
furstadæmanna. Talsmaður flug-
deildarinnar tjáði Flight að kennur-
um við deildina hefði nýlega verið
veitt 12% launahækkun í þeirri von
að þeir hyrfu ekki til starfa annars
staðar.
Talsmaðurinn sagði ennfremur, að
jafnvel þótt hægt yrði að skipuleggja
það góða kennslu að 300 tímai’ ættu
að duga til þjálfunar fyrir flug-
mannsréttindi væri ekki búið að
svara þeirri spurningu hvar fá ætti
kennarana sem veita ættu þessa
vönduðu kennslu.