Tíminn - 19.11.1950, Blaðsíða 3

259. blaff
TÍMINN, sunnudaginn 19. nóvember 1950.
I.
Gömul kynni II:
Minning Hallgríms Níelssonar á Grímsstöðum
Grímsstaðir á Mýrum eru>
einn af þrem efstu bæjum í
Álftaneshreppi — fjailbæj-
unum, sem svo eru nefndir,
en sveitin er víðáttumikil, og
löng leið frá fjöru til fjalls.
Bærinn stendur undir múla,
er dregur heiti sitt af staðn-
um, Grímsstaðamúla. Útsýni
er þarna mikið og fagurt í
björtu veðri, yfir sveitina á
sjó fram, en suður um Borg-
arfjarðarhérað og vestur á
Snæfellsnes allt til fjalla.
Jörðin er landmikil í fjalli
og byggð. Eru þar víðlendir,
gróðursælir búfjárhagar inn-
an um lága, birkivaxna ása.
Heima á staðnum stendur nú
húsakostur mikill og reisu-
legur, yfir fólk og fénað, á
stórum, eggsléttum grundum,
sem að mestu hafa verið, maí 1864.
auk þess var þar lengst af okkur að mestu horfin, kyn- hvorki blekki mig blámi fjar-
stöðugur straumur gesta og slóðin, sem um síðustu alda- lægðarinnar né bjarmi æsku-
gangandi, og suma tíma árs, mót var í blóma lífsins og minningarinnar — að sveitin
t. d.. í sambandi við fjallleitir gerði hér garðinn frægan, — var mjög vel mönnum búin.
og réttaferðir, öllu líkara aldamótakynslóðin, sem Um það sannfærist ég með
ferðamannahóteli, og áttu þó tengdi saman gamla og nýja því að renna augunum bæ frá
allir vísan þar hinn bezta tímanh. Hún var að heiman bæ. En samt kemur svipur
beina, án þess að innt væri búin með nesti og nýja skó. þessara systkina fyrst upp í
eftir gjaldi. Munu margir Nestið var fornar en farsæl- huga mér, er ég lít í anda
geyma ljúfar minningar frá ar dyggðir — og nýju skórn- liðna tíð, hér i mínu gamla
slíkum hátíðadögum, því að ir, bjartsýn, athafnasöm um- sveitarfélagi. Þessi systkini
þar fór allt saman, ágætar bótaþrá. Nú eru hér aðeins voru svo mörg, og þrátt fyrir
og alúðlegar móttökur og á- ein hjón ofar moldu, er þá allt svo lík, þau voru öll svo
nægjulegar samverustundir höfðu búsforráð í hreppnum, .gáfuð, svo miklum hæfileik-
með húsbændum og heimilis- og getur hvorugt verið við um búin, og höfðu öll svo
fólki, þó að hin eina mun- þessa kveðjuathöfn sökum sterka og fastmótaða skap-
gát, sem þar var um hönd aldurs og hrumleika. Það eru gerð. Það gat því ekki hjá
höfð, væri lestur Ijóða og þau hjónin Jón Samúelsson því farið, að þau mótuðu um-
sagna, að ógleymdri hljóm- og Sesselja Jónsdóttir á Hofs- hverfi sitt á langri leið. Þessi
listinni, sem þá ómaði um allt stöðum. systkini voru Sveinn bóndi á
við jörð og búi, þá tæplega húsið langt fram á nætur. En það er alveg sérstakur Lambastöðum, Marta hús-
tvítugur að aldri, fæddur 26. Andleg hugðarefni, svo sem þáttur þessara tímamóta, freyja á Álftanesi, Guðný
ræktaðar upp úr mýrum og
móum nokkra undanfarna
áratugi.
lestur bóka, ljóð og söngur, sem fyllir huga minn í dag á húsfreyja á Valshamri, Sess-
Árið 1886 gekk Hallgrímur sát;u jafnan í hásæti á heim- þessum stað og við þessa at- elja húsfreyja á Grenjum og
að eiga Sigríði Helgadóttur 111 Þeirra hjóna óðar en önn- höfn. í dag erum við að fylgja Hallgrímur bóndi og hrepp-
frá Vogi á Mýrum, Helgason- um dagsins varð þokað um til grafar hinu síðasta af stjóri á Grímsstöðum.
Ekki fylgja jörðinni önnur ar alþingismanns, Vogi, og set-
| Grímsstaðasystkinunum | Ekki voru þessi systkini til
gæði en þau, sem í mold ogjlifir hún mann sinn, háöldr- nú er það yngsti sonur fimm- sem djuggu hér í auðs borin, en bújarðir þeirra
gróðri búa, hvorki veiði íjuð, nú á tíræðisaldri. Höfðu þeirra hjóna, Tómas, sem hreppnum allt blómaskeið á þá lund sem algengast er
vötnum né önnur sérstök þau hjón þvi verið samvist- hefir með höndum forsjá óð- ævinnar um áratugi, og fórn- á landi hér, að þær kröfðust
hlunnindi. Mér er heldur ekkijum hátt í hálfan sjöunda tug alsins, og heldur ótrauður uðu honum sínum óvenju árvekni og atorku þeirra
kunnugt um, að Grímsstaða'ára, er Hallgrímur lézt í á-.uppi merki feðra sinna með mikiu hæfileikum og starfs- jarðarbarna, sem guð fól
sé getið að fornu fari um-1 gústmánuði síðastliðnum. stórfelldum framkvæmdum í orku- Þegar ég renni hugan- þeim að gefa daglegt brauð.
fram önnur býli þar um slóð-jÞað má einnig með sanni jarðabótum og húsagerð. >um aftur tU æskuara minna Og þrátt fyrir búmannsraun-
ir, enda munu liðnar kyn-'segja, að Hallgrímur hafi
slóðir ekkert hafa þar eftir búið á Grímsstöðum á sjö-
skilið til að byggja ofan á allt unda tug ára, því að þótt
fram um miðja síðustu öld. hann afhenti sonum sínum
En þá gjörast þáttaskil í sögu jörðina til ábúðar fyrir all-
Kynslóð kvödd.
• og virði fyrir mér yfirbragð ir nútímans, þekkir bóndinn
! sveitarfélagsins eins og ég ekki lengur til margra erfið-
| geymi það í minni mér, þá
Hinn 11. ágúst síðastliðinn er þag svipmót þessara syst-
var Hallgrímur á Grímsstöð- kinaj sem marka þar dýpstu
Viðstaddur greftrun-
ina var mikill mannfjöldi,
, .. „ . bæði innan sveitar og utan.
in. Eg hefi lítillega minnst nefndi Fagravoll og annaðist tnrQtpinr, T ----
..................- fyrir,hann lengstaf sjálfur af mik- or‘ ^orsteinn
nokkrum árum, en þykir,ihi nafni °g þrísló að jafn-
hlýða að rifja það upp að aði hvert sumar. __
þessu sinni. Þetta voru hjón-i Þeim Hallgrími og Sigríði
in Níels Eyjólfsson og Sigríð- varð sjö barna auðið og eru
ur Sveinsdóttir. I þau öll á lífi. Dætur eru þrjár,
Grímsstaða. I löngu, þá hafði hann þar um jarðsungmu 1 heimagraf'
..... , reit, er þar hefir venð gerð-
Arið 1863 flytja þangað og aiitaf jarðantok, bæði gras-: ’ * nokkrum
búa þar síðan til dauðadags,! nytjar og fénað. Þá ræktaði ,uJu°g Vlg0Ur Iyrir noKKrum
ung hjón, sem voru óvenju- hann ser nýJan töðuvöll ut-
legum manndómskostum bú-!an gamla túnsins, er hann
fndi Fagravöll og annaðist ~ " " ' * .
Þ!lri:!... er,.!...blaðlnu ,fyrlr 1 n'Sí oa prestur í Sööulsholti, jarð-
söng hinn látna heiðurs-
mann með ágætis minning-
arræðu, en Lúðvig Guð-
mundsson skólastjóri, tengda
o «• sonur Hallgríms, og sá er
Níels var Austfirðingur að,Soffía Elin og Sigríður en þetta fluttu nokkur
ætt, Eyjólfsson Guðmumls-, sYnn fjorn, Niels, Helgi- Axel kveðjuorð yfir líkbör
sonar að Helgustöðum í °S Tomas. Auk þess attu þau
Reyðarfirði. Sigríður var hí°n nokkur fósturbörn, er k eSi ð f j mecnúatrið-1
dóttir sr. Sveins Níelssonar Þau ólu upp að nokkru eða iitti. ö j
prests að Staðarstað og fyrri ollu leyti.
konu hans, Guðnýjar skáld-| Allir, sem til þekkja, munu
konu Jónsdóttur prests að^ á einu máli um, að því merki ijúka við að lesa síðustu blað-1
Gienjaðarstað. Vai hún athaína og menningar, er Sígnna í merkilegum kafia í
þannig hálfsystir Hallgríms þau eldri Grímsstaðahjónin sögu þessarar sveitar,_______ætt-
Sveinssonar biskups og Elísa-j reistu þegar við komu sína ar_ 0g æskUSveitari'nnar, _____
betar, móður Sveins Björns- þangað, hafi með prýði verið Álftaneshreppsins. Nú er hún
sonar, forseta Islands. _____ haldið uppi í höndum þeirra________________________________
Mikið þótti þegar til þess-1 Hallgríms og Sigriðar. At- j
ara ungu hjóna koma þar í (orka, umbætur og andleg
sveit. Níels gjörðist þegar menning mótuðu jafnan hið
stórvirkur um allar umbæt-' fjölmenna, umsvifamikla
ur á jörð sinni, bæði um tún-Jheimili þeirra. Hallgrímur
rækt og húsabætur, enda var líktist föður sínum um bú-
hann lærður smiður og at-1 sýslu og framkvæmdir. Töðu-,
og skýrustu drættina. Og þó
er ég mér þess vel meðvit-
andi — og þar held ég að
leika, sem þá var við að
stríða. Samt sem áður bjuggu
þau öll mjög farsælum bú-
skap við mikla gestrisni og
greiðasemi — ólu upp með
(Framhald á 5. síðuj
runum.
Vil ég hér rifja upp þessi
ved
um:
í dag er mér innanbrjósts
svipað því, sem ég væri að
Grímsstaðir
■ ---------------------
*♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•
orkumikill búsýslumaður.
Sigríður var gáfuð kona og
vel menntuð, ágætlega verki
farin eh jafnframt bókelsk
og listhneigð. Tók nú jörðin
fljótt stakkaskiptum í hönd-
um þeirra, og var heimilið
rómað um langa vegu fyrir
menningu og myndarbrag
þau tuttugu ár, er þau bjuggu
þar samvistum. Þau eignuð-
ust 7 börn er upp komust.
Tvö þeirra fluttu úr héraðinu
völlurinn var aukinn og
bættur með ári hverju og
húsakostur að sama skapi,
því að bústofninn jókst jöfn-
um höndum og aukinn hey-
fengur skóp skilyrði og ör-
yggi til fyllri nýtingar bú-
fjárhaganna. Tvisvar brann
íbúðarhúsið í búskapartíð
þeirra hjóna, og í bæði skipt-
in byggt upp betra og meira
að nýju, og í síðara skiptið
steinhús mikið og vandað.
á unga aldri, þau Haraldur, Sigríður, kona Hallgríms,
síðar guðfræðiprófessor, og
Þuríður kona Páls Halldórs-
sonar fyrrv. Stýrimanna-
skólastjóra, sem nú er ein
moldu ofar þessara, merku
systkina. Hin systkinin fimm
settust öll að í uppeldissveit
sinni, Álftaneshreppi, og
bjuggu þar langa ævi, sem
bæridúr og húsfreyjur. Árið
annaðist og sinn hluta heim-
ilisstjórnarinnar með hinni
mestu prýði. Hún var óvenju
þrekmikil kona, afkastamik-
il og umhyggjusöm húsmóð-
ir, er með stillingu sinni og
ljúfmennsku, sem hinar
miklu annir aldrei settu úr
skorðum, veitti heimilislífinu
yl og unað. Heimilið var sem
1883 lézt Níels Eyjólfsson og fyr segir, stórt og mann-
tók þá Hallgrímur sonur hans I margt ungra og gamalla, en
GUÐiNN, SEM BRÁST
Sex heimsfrægir höfundar rita
þessa bók, sem vakið hefur
alheimsathygli
STUÐLABERG H.F.
::
»
1
s