Morgunblaðið - 18.03.1917, Blaðsíða 3

I
i8. marz 134 tbl.
MORGUNBLAÐIÐ
3
i»zNOTiÐ AÐ

Þar sern 5unlight sápan er
fullkomlega hrein
og ómenguð, þá
er hún sú eina
sápa, áern
óhíEtt er aö
þvo úr ftna
knipplinga
.! annjað Hn.
t / [ < -VA
}, C'.j-i-:'?
1$ Í';i m il :
1&&! íil' cii iaV;U! Í) ÍS ti 1
Rafmsgnsmálið.
Frá fundí bæjarstjér nar 15. marz.
Umræður um það mál hófnst kl. 9
og stóðu fram jrfir miðnætti. Tóku
þar til máls Þorvarður Þorvarðsson,
borgarstjóri, Jón Þorldksson, Sig.
Jónsson, Jörundur Brynjúlfsson,
Kristján Guðmundsson og Tnor
Jensen. \
Þorvarður mintist fyrst á tildrög-
' in til þess að hingað var fenginn
útlendur verkfræðingur. Kvaðst fyrir
sitt leyti ekki taka útlendinga fram
yfir íslendinga, en þegar skoðanir
manna hér, þeirra er verkfróðir væru,
hefðu verið skiftar og sitt hefði sýnzt
hverjum, þá væri ekki gott fyrir aðra
að dæma þar í milli. Það hefði iíka
verið hverjum manni augljóst að út-
lendingur hefði getað litið á málið
hlutdrægnislaust. En því miður hefði
það nú komið á daginn að áætlun
verkfræðinganna norsku væri ekki
nýtandi og hefði þó verið mælt með
þeim við bæjarstjórn eða borgar-
stjóra.
Um það að koma upp þessari
liltu rafmagnstöð, sem nefndin vildi
helzt, sagði hann það, að það sýndi
sig hér sem oftar að menn litu ekki
langt fram í tímann. Það væri venj-
an hér að hafa alt of lítið í fyrstu
og entist ekkert háifan þann tíma,
er þvi væri ætlað að endast. Svo
væri um gasstöðina. Henni hefði
verið ætlað að nægja til 2b ára, en
nú væri hún orðin alt of lítil.
Sama máli væri að gegna með vatns-
veituna. Henni hefði verið ætlað að
nægja til 20 ára, en hún væri þeg-
ar orðin of Htil.
Menn yrðu að hafa það hugfast
hvað nú væri erfitt um allar fram-
kvæmdir og alt dýrara venju. Raf-
magnsstöð, sem nú væri bygð,
öiundi kosta alt að því þrefalt við
það, sem áður hefði verið. En ef
Það yrði hægt að koma hér upp lit-
dli rafmagnsstöð fyrir næsta haust
—- þótt dýr yrði — þá væri rétt að
að athuga það og gæti þá verið rétt
að leggja það til. En enga ástæðu
kvaðst hann sjá til þess að það væri
hægt og þess vegna væri það tæp-
lega rétt, að sinu áliti, að kasta út
stórfé fyrir það.
Hann kvað sér þykja vænt um
það, að þessi rannsókn hefði þó
leitt i ljós að ótti bæjarstjórnar í
fyrra hefði verið á rökum bygður.
Það væti nú komið i ijós að vatns-
magn Elliðaánna væri ekki nóg.
Norsku verkfræðingarnir gerðu ráð
fyrir að það væri 2,5 m3 á sekúndu.
Færu þeir þar eftir ónákvæmum
mælingum, sem gerðar hefða verið,
enda segðu þeir það, að þetta væri
að eins ágizkun — gæti verið minna.
Þá væri hraunið. Norsku verkfræð-
ingarnir héldu það ekki trygt til
vatnsgeymslunnar. Og það hefðu
þeir bæjarfulltrúar óttast, sem vildu
fá nákvæma rannsókn í fyrra.
Hann kveðst eigi vilja samþykkja
fyrri tillögu rafmagnsnefndar, en
viðaukatiilögu vildi hann koma með
við þá síðari, um það að bæjarstjórn
reyndi að ná samvinnu við Árnes-
sýsíu, Gullbringu- og Kjósarsýslu
og Hafnarfjörð um það, að koma
á rafmagnsstöð hjá Soginu.
Að síðustu lagði hann sex spurn-
ingar fyrir rafmagnsnefnd:
1. Hve mikið vatn rennur í Elliða-
árnar auk þess, sem kemur úr
Gvendarbrunnum ?
2. A hvaða mælingum byggir
nefndin það, að daglegt rennsii
ánna sé 2,5 m2 á sek. ?
3. Treystir nefndin sér tii að mæla
með rafmagnsstöð hjá ánum, áður
en mælingar hafa farið fram á hverj-
um sólarhring ?
4. Hvaðan hafa árnar upptök
sín?
5. Hvað á að gera þegar bráða-
birgðastöðin er orðin of lítil?
6. Er rétt að treysta Gvendar-
brunnum til hvorutveggja í senn, að
sjá bænum fyrir neyziuvatni og til
rafmagnsframleiðsu?
Borqarstjóri kvaðst furða sig á
ræðu Þ. Þ. Hann hefðijVerið kosin
í rafmagnsnefnd á síðasta fundi í
stað Magnúsar Helgasonar. Kvaðst
borgarstjóri hafa átt tal við hann
rétt eftir fund og spurt hvoit hann
vildi eigi að haldinn yrði fundur í
rafmagnsnefndinni til þess að hann
gæti betur áttað sig á því hvað gert
hefði verið og hvað í ráði væri að
gera. Hefði hann sagt það óþarft.
En nú á bæjarstjórnarfundi kæmi
hann fram með fyrirspurnir til nefnd-
arinnar.
Borgarstjóri kvaðst verða að telja
ummæli Þ. Þ. um vatnsveituna og
gasið algerlega rakalaus. Gasstöð-
inni hefði verið ætlað að nægja þang-
að til ibúar bæjarins væru 14 þús.
Væri henni ætlað að framleiða 4CJ0
þús. m8 af gasi á sólarhring, en
hún hefði eigi að eins gert það, held-
ur framleiddi hún nú 500 þú«. m*
á sólarhring eða meira. Auk þess
hefði verið gert ráð fyrir því að stækka
mætti stöðina, bæta við einum ofni
stærri en þeim. sem fyrir væru og
stækka einn ofninn um þriðjung. í
gasstöðinni væru um 10 »retorter«,
en þeim mætti fjölga upp i 16. Auk
þess hefði verið gert ráð fyrir að
smíða mætti nýjan gasgeysni við hlið
hins. Það væri því hin mesta fjar-
stæða að halda því fram að hún hefði
eigi fullnægt þeim kröfum sem gerð-
ar voru til hennar i fyrstu. Um hitt
hefði aldrei verið talað að hún entist
í 20 ár. Slíkar áætlanir væri eigi
hægt að gera um þess háttar fyrir-
tæki.
Um vatnsveituna er sima máli að
gegna. Henni var ætlað að fullnægja
14 þús. ibúurn og það hefir hún
gert, enda þótt vatnseyðsla hafi auk-
ist stórkostlega fram yfir það sem
nokkur maður gat gert iér í hugar-
lund, þegar áætlunin um hana var
gerð. Þegar í upphafi var ætlast til
þess að gerður yrði vatnsgeymir í
Rauðarárholtinu og með því móti að
leggja frá honum sérstakar pípur til
hæstu staða i bænum t. d. Skóla-
vörðustígsins, hefði vatnsveitunni ver-
ið ætlað að nægja handa 20 þús.
manns.
Um vatnsmagn Elliðaánna hefðu
útlendu verkfræðingarnir stuðst við
mælingar þær, sem hér hefðu farið
fram í 3—4 ár og þær sýndu með-
alvatnsmagn" um 6 m3 á sek. En
auk þess hefðu þeir reiknað eftir
regnfleti ánna og miðað við meðal-
úrkomu í Reykjavík, samkvæmt at-
hugunum sem gerðar hefðu verið
hér um 30 ára bil. Nú væri regn-
flötur ánna alt það svæði er flytti
vatn til þeirra eða með öðrum orð-
um, alt svæðið hérnamegin viðReykja-
nesfjallgarð alla leið upp að Kolvið-
arhóli. Með þessum reikningi hefðu
verkftæðingarnir fundið það að vatns-
magnið væri 4,3 m3 á sek. En þess
bæri að gæta að úrkomur væru miklu
meiri þegar upp til fjalla dragi, held-
ur en hér í Reykjavík. Það væri
því eigi ófyrirsynju, að verkfræðing-
arnir teldu sig vera örugga um það
að vatnsmagn Elliðaánna væri ekki
minna en 2,5 m3 á sek.
Nefndin gerði nú ráð fytir að taka
800—1000 hestöfl úr ánum. En
hefðu menn gert sér ljóst hvað hægt
væri að gera með því afli? Með
því má. fá 15—20 þús. 16-kerta
lampa, sem loga samtímis. Hreyfi-
vélar geta fengið 250—300 hestöfl
savntímis og þó eru enn eftir 50
KW sem nota má til smáiðnaðtr og
lækninga.
Nú eru hér um 4484 gasljós og
samsvara þau um 15 þús. 16-kerta
lömpum, með öðrum orðum einn
lampi handa hverjum ibúa. Líti mað-
ur á ljósþörf annars staðar, eftir
reynslu og áætlunum, þá er talið
hæfilegt að ætla sinn 16-kerta lampa
á nef hvert. Með þessu móti, að
koma hér upp slfkri rafmagnsstöð,
sem þeirri er nefndin leggur til að
komið verði upp, má því ásamt gas-
stöðinni fá tvo 16-kerta lampa handa
hverjum manni og verður þó eftir
mikið afl til iðnreksturs og lækninga.
Elliðaárnar má nota á ýmsan hátt
til aflframleiðslu. Það er hægt að
koma þar á fullkomnum renslisjöfn-
uði og fá úr þeim 4800 hestöfl. En
það er svo mikill kraftur að nægja
mundi 20 þús. ibúum hér. Rann-
sóknir hafa verið gerðar erlendis, t.
d. í Noregi fyrir nokkrum árum, unr
það hve mikið rafmagn þyrfti á hvern
íbúa og varð niðurstaðan sú, að ef
það fengist Ys hestafli handa
hverjum íbúa, þá fullnægði það öll-
um kröfum til ljóss og iðnaðar. Hafa
þó síðan verið gerðar breytingar á
rafmagnsnotkun, sem spara rafmagn-
ið að miklum mun. Elliðaárnar ættu
því að fullnægja þessum kröfum.
En ef það á að fara að nota rafmagn
til suðu og hitunar í húsum, þá fuU-
nægja þær ekki þörfinni. Þá veitir
ekki af U/2—2 hestöflum handa
hverjum manni. Og þess vegna hefir
rafmagnsnefndin lagt það til að bæn-
um yrði trygt afl í Sogfossunum,
þegar þar að kæmi.
Nú kallar að bráð nauðsyn að
bæta úr ljósþörfinni. Það eru ekki
minni erfiðleikar á því að stækka
gastöðina heldur en koma upp raf-
magnsstöð. Og líklega verður það
tiltölulega dýrara að stækka gasstöð-
ina. En þótt það yrði gert, þá er
ekki bætt úr aflþörf og þörf á raf-
raagni til Iækninga. Ef ekki verður
komið upp rafmagnsstöð hér bráð-
lega, þá stöðvum við alla framþró-
un Reykjavíkur ura óákveðinn tíma.
Allur smá-iðnaður fer í kaldakol.
Höfnin okkar, sem á að verða lyfti-
stöng bæjarins kemur eigi að neic-
um notum ef hún fær eigi kraft.
Og hvað verður um fiskþurkun,
skipasmíðastöðvar o. s. frv. ef
ekki fæst krafturinn ? Framtíð Reykja-
víkur stendur og fellur með því,
sem gert er í þessu máli.
Ef það ætti að leita þess ráðs, að
reisa rafmagns$töðina hjá Soginu,
þá mundi smíði hennar taka 3—5
ár og hún kostaði líklega alt að ir
miljónum króna. Þar er þó eigi
meðtalinn sá kosínaður, sem geng-
ur til járnbrautarlagningar þangað
austur og leiðslukostnaður þaðan.
Fyrst þarf auðvitað að fara fram
rannsókn og svo verður bærinn að
fjalla um málið og því ekki óliklegt
að það taki um 10 ár þangað til
stöðin væri komin upp. Litla stöð
hjá Eliiðaánum má reisa á einu árl
enda þótt stríðstímar séu.
Jón Þorláksson gerði fyrst grein
fyrir því, að það hefði verið hann
sem gaf borgarstjóra meðmæli með
«Forenede Ingeniörkontorerc íKristi-
ania. Hann kvaðst hafa farið til út-
landa rétt eftir að það hefði verið
samþykt í bæjarstjórninni að fá hingað
útlendan verkfræðing til þess að
rannsaka EHiðaárnar, og hefði borgar-
stjóri þá beðið sig að reyna að út-
vega tilboð. Hann kvaðst hafa snúið
sér til »Vasdragsvæsenet< í Kristi-
ania, sem hefir með öll rafmagns-
mál að gera fyrir stjórnarinnar hönd,
og farið þess á leit, að það sendi
hingað verkfræðing. Það hefði gefið
sér þau svör degi síðar, að það
mætti engan mann missa, en í sam-
ráði við þann ráðherra, er hefði um
rafmagnsmálin að fjalla og líka væri
verkfræðingur, hefði það athugað
hvert líklegast væri fyrir hann að
snúa sér, og hefði þá bent á »For-
enede Ingeniörkontorer*. Kvaðst
hann þess vegna hafa mælt með