Morgunblaðið - 24.07.1917, Blaðsíða 1

f»riðjudag
4. árgangr
24.
júlí 1917
fflORGONBLAÐID
259.
tðlublað
Ritstjórnarsími nr. 500
Ritstjóri: Vilhjálmur Fináfen
ísafoldarprentsmiðja
Afgreiðslnsimi nr. 500
BIOÍ Reykjavíknr |g|0
| BioRraph-Tlieater l ^1 M
Talalmi 475
mtí
prógram
i kvöídí
Ert. símfregnir
frá fréttar. Isafoldar og Morgunbl,
Kmhöfn, 22. jiilí.
Þjóðverjar sækja fram
í áttina til Tarnopol og
nálgast mjög borgina.
I símskeytinu í blaðinu í gær stóð
að Kerinsky vœri ýarinn frá. En
það átti að vera, að Kerinsky
væri orðinn forsætisráð-
herra.
Frá alþingi.
Nýungar.
1. Beglugerðir um hafnanotkun.
Sjávarútvegsnefnd efri deildar
flytur frv. um heimild fyrir lands-
stjórnina til að setja reglugerðir
um notkun hafna 0. fl.
Frv. þetta er að miklu leyti
samhljóða núgildandi lögum um
þetta efni (frá 1905). Aðalbreyt-
ingin, sem frv. fer fram á, er sú,
að ákveða megi í reglugerðum
þessum, að gjald fyrir að nota
höfn og hafnarmannvirki og taka
seglfestu megi að eins krefja í
peningum, en ekki hlut eða hundr-
aðsgjald af afla útgerðar sem
höfnina eða mannvirkin notar,
svo og að ógildir séu samningar
um að slík útgerð selji eiganda
hafnarmannvirkja afla sinn frem-
ur en örðum. Reglugerðum þess-
um er einnig ætlað að ná til
hafna við veiðistöður, þótt ekki
sé þar löggilt kauptún, en nú er
þetta bundið við löggiltar hafnir.
»Tilgangur frumvarps þessa
er að tryggja nokkru betur en
nú er hagsmuni útgerðarmanna
í kauptúnum »og veiðistöðum.*
2. Forkaupsréttur landssjóðs d
jðrðum.
Sigurður Sigurðsson flytur nú
aftur frumvarp það, er hann bar
fram á þingi 1915 með Sigurði
Gunnarssyni, en felt var þá, um
að landssjóður hafl forkaupsrétt,
að frágengum ábúanda 0g sveitar-
félagi, á seldum þjóðjörðum og
kirkjujörðum, er ganga úr sjálfs-
ábúð, svo og á öllum öðrum jörð-
um, er ganga kaupum 0g sölum.
í frv. frá 1915 var eiganda
slíkra jarða gert að skyldu að
selja þær landsstjórninni eftir
mati óvilhallra dómkvaddra
manna, en i þessu frumvarpi er
seljanda heimilað að sæta hærra
boði, sem honum kann að vera
gert í eignina, ef landsstjórnin
vill ekki kaupa fyrir það verð.
Svo er og bætt við í þetta frv.
ákvæði um að landsstjórnin megi
verja alt að 100 þús. kr. á ári
úr viðlagasjóði til jarðakaup-
anna.
Greinargerð:
»Jafnvel þó að haldið verði
áfram að selja þjóðjarðir og
kirkjujarðir, þá tel eg samt
réttmætt að heimila landsstjórn-
inni, fyrir hönd landssjóðs, for-
kaupsrétt að jörðum, er ganga
kaupum og sölum. Slík heimild,
ef hún yrði notuð, gæti stutt
að því, að landið eignaðist jarð-
ir, er ella lentu í höndum brask-
ara eða útlendinga. Heimildin
mundi einnig geta leitt til þess,
að landssjóður keypti jarðir,
er honum byðust samkvæmt
lögunum, er þættu hentugar til
sundurskiftingar til smábýla, til
skólaseturs, embættisbústaða 0.
s. frv.
En aðaltilgangur með frum-
varpinu er þó sá, að landið
með tímanum eignist smátt og
smátt jarðir, er það heíir látið
af hendi, og aðrar jarðir, sem
ekki eru í sjálfsábúð, en ganga
kaupum og sölum. Mundi það
styðja að efnalegu sjálfstæði
landsins og efla lánstraust þess
út á við.«
3. Sameining lsafjarðar og
Eyrarhrepps.
Frv. um þetta efni, er Magnús
Torfason flytur, var vísað í alls-
herjarnefnd (efri deildar).
Nefndin hefir nú lagt fram álit
sitt 0g er hún klofin.
Meiri hutinn, flutningsmaður og
Kristinn Daníelsson, vill að frv.
nái fram að ganga, en minni
hlutinn, Hannes Hafstein, ræður
til að það sé felt.
ísflrðingum er það áhugamál
að bæta við kaupstaðinn i þess-
um hreppi, en- meiri hluti sýslu-
nefndarinnar í Norður-ísafjarðar-
sýslu vill ekki sleppa, og í hrepps-
nefnd Eyrarhrepps eru jöfn at-
kvæði með og móti sameiningunni.
Hins vegar mun þó meiri hluti
Eyrhreppinga vilja samsteypu.
4. Samgöngumálanefnd neðri
deildar heflr birt álit sitt um frv.
frá Norðmýlingum um jftð síminn
til Borgarfjarðar austur verði lagð-
ur um Unaós, en ekki um Sanda-
skörð, eins 0g ákveðið er í síma-
kerfalögunum.
Nefndin ræður til, að frv. verði
samþykt.
Ástæður:
v 1. Síminn verður þá fleirum að
notum.
2. Lítill kostnaðarauki.
3. Viðhaldskostnaður minni en
ella.
4. Landsímastjóri meðmæltur
breytingunni.
5. Fyrirspum um vöruúthlutun.
í efri deild er komin fram svo-
látandi fyrirspurn um úthlutun
lands verzlunarvara:
Eftir hvaða reglum fer út-
hlutun á vörum landssjóðsins
fram?
Flutningsmaður: Magnús Torfa-
son.
6. Framlenging vörutollslag-
anna.
Landsstjórnin hefir lagt fyrir
þingið, auk frumvarpa þeirra, er
frá henni komu í þingbyrjun frv.
um að vörutollslögin 1912 (meðvið-
aukum og breytingum frá 1914),
skuli vera í gildi þangað til öðru-
vísi verður ákveðið, með þeim
viðauka, að endursendar fisk-
umbúðir úr striga skuli vera
undanþegnar vörutolli.
Ástæður:
»Þegar vörutollslögin voru sett
1912, var gert ráð fyrir að þau
væru endurekoðuð innan ársloka
1915, en á þinginu 1915 þótti
vegna, ófriðarástandsins ekki tök
á að setja nein skattalög til fram-
búðar, og voru því vörutollslögin
ásamt viðaukum 'framlengd til
ársloka 1917, og mun þá hafa
verið gert ráð fyrir að fyrir þing-
ið 1917 yrði stríðinu lokið, en þar
sem svo varð ekki, virðist ekki
á næsta þingi ráðlegt að taka
vfjrutollslögin til endurskoðunar,
með það fjrir augum að setja
frambúðarskattalög, en hins veg-
ar landssjóðt. nauðsynlegt að fá
ekki minni tékjur en áður af að-
fluttum vörum. Þar sem heldur
ekki sýnist hægt að segja neitt
um það, hvenær ástandið í heim-
inum kemst í það horf, að hægt
sé að byggja á því framtíðartoll-
ílöggjöf, hefir stjórninni þótt rétt-
ast að hafa framlengingartímann
óákveðinn, en gengur út frá því,
að vörutollslögin verði tekin til
endurskoðunar þegar tök þykja
tiL«
núm bíó
cTíýtt prógram
i fívolél
7. Kosninqaréttur purýamanna o.ýl.
Björn Stefánsson ber fram frum-
varp um tvær breytingar á gildandi
sveitarstjórnarlögum.
Önnur breytingin er^sú, að mað-
ur sem þiggur af sveit, skuli þó
hafa kosningar- og atkvæðisrétt um
öll sveitarmálefni, »ef hann hefir
fleiri börn i ómegð fram að færa
en 4, og styrkurinn nemur ekki
meiru en sem svarar 70 kr. með
hverju barni. Einnig hefir sá mað-
ur kosningarrétt, sem afborgar á ári
að minsta kosti tuttugasta part þeirr-
ar upphæðar, sem hann hefi þegið*.
Um þetta atriði segir flutnings-
maður í ástæðum sinum:
»Að minni hyggju er það
| ]nokkurn veginn alment viðurkent
ranglæíi að svifta menn almenn-
um þegnréttindum, þótt þeir hafi
unnið meira að mannýjölgun í
iandinu en það, sem þeir af eigin
ramleik hafa getað alið önn fyrir,
enda er oft ekki fyrirhyggjuleysi
um að kenna, heldur veikindum eða
öðrum óviðráðanlegum óhöppum.
Þó nær þessi ójöfnuður hámarki
sínu i því, að þessum réttindum
skuli ekki vera skilað aftur þegar
hlutaðeigandi er orðinn sjálfbjarga
maður og jafnvel farinn að endur-
borga þann styrk, sem honum var
veittur á erfiða timanum.c
Flm. kveðst hafa óskað, að þessi
réttarbót hefði einnig náð til kosn-
ingarréttar til Alþingis, en til þess
þyrfti stjórnarskrárbreytingu, sem ekki
verði komið fram á þessu þingi.
Hin breytingin er sú, að útsvar
af síldveiði méð nótum inn á fjörð-
um sé 2 % af veiðinni, og borgist
innheimtumanni hreppsins á sama
hátt og landeiganda er greiddur lands-
hluturinn.
8. Hjúskaparlöggjöý, foreldrar og
hörn.
Einar Arnórsson og Gisli Sveinsson
flytja svo látandi þingsályktunartil-
lögu:
Alþingi ályktar að skora á land-
stjórnina að undirbúa og leggja
fyrir Alþingi, svo fljótt sem unt
er, frumvarp til laga um endur-
bætur á gildandi löggjöf um hjú«
skaparslit og afstöðu foreldia til
barna.