Morgunblaðið - 04.08.1917, Blaðsíða 1

Xaugard.
4.
ágúst 1917
4. árgangr
270/
tt71ub]ad
RitstjAmarsim' nr. 500
R tstiórt: VilhjAlmur Fm~en
ís-'fold.irp‘r«*nts!Tiii*ja
Afgreiðslusími nr 500
3I0|
Reykjavíknr
Riograph-Theater
Talsími 475
A'lir ættu að sjá ftrssa frarmir-
skarandi góðu mynd, hún veiður
sýnd i giða-'ta sinn
í kveld
Konráð R. Konráðsson
læknir
Þingholtsstræti 21. Slmi 575.
Heima 10—12 og 6—7.
Erl, símfregnir.
Frá fréttaritara ísafoldar og Morgunbl.
Kaupmannahöfn, 2. ágúst.
Veður hamlar hernaðar-
framkvæmtlum Breta.
Þjóðverjar halda enn á-
tram áhlaupum sínnm hjá
Aisne ng Meuse og verð-
ur vel ágengt.
Herir Miðríkjanna sæhja
fram á austurvígstöðvun-
11 m og nálgast Czemovitz.
Rússar reyna aðveítavið-
nám, en fá ekki rönd við
reist.
Framvarðalið Breta hef-
ir hörfað undan hjá Julien
og Roulers.
Kaupmannahöfn, 2. áeúst.
Korniloff er orðinn yflr-
hershöfðingi Rússa. Brusi-
loff er orðinn hernaðar-
stjóri.
Bretar hafa tekið aftur
mistar stöðvar.
Frá alþingi.
Nýungar.
1. Bannlöqin.
fón á Hvanná flytur nú nokkrar
breytingartill. við frv. sití um að-
flutningsbann á áfengi.
Efni þeirra er:
1. Þar sem i2°/0 stendur i frv.
komi 22%; þ. e. a. s. lands-
stjórnin má flytja inn og úthlnta
eftir pöntunum, drykki, sem
ekki er í meira en 22°/0 af
vinanda.
2. Drykki, sem í er 2 4/5% alkó-
hóls, eða minna, má hver og
einn flytja inn og láta af hendi
eftir vild (i frv. var þetta eins
og í núgildandi bannlögum bund-
Íð VÍð 21/4°/o)-
Astæðan til hækkunar á áfengis-
prósentnnni úr 12 í 22 mun vera
sú, að annars gæti ekki aðflutning-
urinn náð til borðvína (portvíns, ma-
deira o. s. frv.).
2. Hjónavigsla.
Allsherjarnefnd hefir athugað frv.
Gísla Sveinssonar og Jóns á Hvanná
um stofnun hjónabands. Segir svo
í nefndarálitinu:
Breyting sú, sem frv. þetta hefir
að geyma á núgildandi löggjöf er
nðallega sú, að brúðhjónaefni skulu
eiga heimtingu á þvi, að valds-
maður gefi þau saman, hvort sem
þau eru annað hvort eða bæði í
þjóðkirkjn eða utan hennar. En
nú má valdsmaður þvi að eins gefa
hjón saman, að annað hvort eða
bæði séu utan þjóðkirkju, sjá 1.
og 7. gr. laga nr. 4, 19. febrúar
1886, Afnám þessara takmarkana
eru i fullu samræmi við 47. gr.
stj skr. 1874, og i raun réttri efnd-
ir á heiti þvi, sem gefið er i henni.
Fult frjálsræði í þessu efni er þá
fengið, er mönnum er veittur kost-
ur á að velja jafnan milli »kirkju-
legrar* og »borgaralegrar« hjóna-
vigslu. Nefndrn ræður því til að
ffv. verði samþ að stefnunni til.
Frv. kveður aðallega á um hjóna-
vigslu, en eigi um stofnun hjóna-
bands alment. Því virðist réttara,
að breyta fyrirsögn frv., svo sem
nefndin leggur til.
Nefndin vill og breyta ákvæðum
frv. um birtingu fyrirhugaðs hjú-
skapar — vill láta nægja að valds-
maður, sem beðinn er að gefa samnn
hjón, birti það með uppfestri aug-
lýsingu, i stað þess að auglýsa í
Lögbirtin gablaðinu.
Einar Arnórsson hefir framsögu.
Dýrtiðarupphót starjsmanna landsins.
Bjargráðanefnd hefir klofnað á
frv. Mbl. þykir rétt að birta hér orð-
rétt álit minni hluta nefndarinnar.
Okkur varð það þegar að mis-
sætti við fjóra nefndarmenn, að þeim
þótti hér vera um hjálp að ræða, en
við tcldum vera kaupgjald. Skulu
hér talin gild rök fyrir okkar máli.
Því verður eigi neitað, að öll
þjóðin, eða nákvæmar sagt, kon-
ungsríkið ísland, er vinnuveitir þeirra
manna, er lög þessi fjalia um, né
heldur verður hinu neitað, að þeir
eru hjú ríkisins. Afstaða þeirra til
ríkisins er þvi á marga lund hin
sama sem hjúa við húsbónda. Hér
skiftir það máli, að ííkið geldur
þeim kaup fyrir vinnu sem hver
húsbóndi hjúum sínum. En vistráð-
in eru þó rceð öðrurn hætti. Hjú
og daglaunamenn ráða sig með samn-
ingi um ákveðinn tima, aldrei lengri
en eitt ár. Að þeim tíma liðnum
geta þeir gert nýjan samning og þá
fengið hærra kaup, eða tilskilið að
kanpið sé sér goldið i hallkvæmari
gjaldeyri, eða hvorttveggja. Og hjú-
ið stendur eftir því betur að vígi i
siikum samningum, sem meiri þekk-
ing þarf til þess að gegna starfinu.
Að siðustu má geta þess, að þau
bafa i hendi sér allbeitt vopn, ef
tregða er á að ná bærilegum samn-
ingum, verkfallið.
Þessum atriðum öllum er ólíkt
háttað um starfsmenn rikisins. Þeir
eru ráðnir æfilangt, eða nákvæmleg-
ar tiltekið, rneðan starfsþol þeirra
heldur sér, og kaupið er ákveðið
með lögum. Þeir geta því enga
nýja kaupgjaldssamninga gert við
lánardrottinn sinn, ekki einu sinni
um gjnideyri, því að hann er einn-
ig ákveðinn með lögum. Þeim er og
eftir því óbægra um vik sem meiri
sérþekking þarf til þess að gegna
starfanum, því að viðurhlutamikið er
það að ónýta fyrir sér ro—12 ára
erfitt og kostnaðarsamt nám og
erfitt að hitta í svip aðra atvinnu,
einkum er menn taka að eldast. En
ekki er í annað hús að venda um
sömu atvinnu, því að þeir eru eigi
taldir gildir til starfans í öðrum
ríkjutn, þótt svo stæðí nú sem venju-
lega, að mönnum væri fært rikja i
milli. Hið bitrasta vopn annara
verkamanna, verkfallið, var og sleg-
ið úr hendt þeirra með lögum 1915.
Því er auðsætt að verkamenn rík-
isins eiga meir undir lánardrotni
sinum en nokkrir aðrir verkamenn.
Nú vita menn að lögmæltur gjald-
eyrir til kaupgjalds til handa verka-
mönnum ríkisins er peningar. Og
menn munu nú komnir að fullri
raun um það, hversn valt verðmæti
þeirra er, enda ætti öllum að vera
það ljóst, að peningar eru vetzlun-
arvara, sem stígur og fellur. Og þeir
hafa verið að falla nú um langan
aldur, en verðfall á þeim keyrir úr
hófi síðan heimsstyrjöldin hófst. En
þörf manna á lífsnauðsynjum breyt-
ist ekki. Nú er kaup til þess ætlað,
að verkamenn fái fyrir það lifsnauð-
synjar sinar, og hefir tilætlun lög-
gjafanna verið sú, að kaupið nægði
'rnjjn bíó
Liómandi faliegur sjónleikur.
Leikinn af Vitagraph Co.
Aðalhlutverk
leikur hin fagra leikkona,
Anita Steward,
sem lék i hinni ágætu mynd
BÖRN ÖRBIRGÐARINNAR,
sem öilum þótti með beztu
myndum.
Erfðasbráin
er þó engu síður. Það borgar
sig að sjá svo góðar myndir.
Petta liveiifólk.
Gamanleikur
leikinn af sama félagi.
fyrir þeim. Vera má nú að ríkið hafi
goldið svo vel, að starfsmenn þess
hafi getað aflað sér nægra lífsnauð-
synja fyrir kaup sitt áður en ófrið-
urinn hófst, en hitt er vist, að nú
vantar mikið ti!. Hefði nú ríkið
goldið kaup i landaurum eða { vör-
um, mundi starfsmönnum þess ekk-
ert stórtjón hafa stafað af verðfalli
peninga. Það er því gjaldeyrir lands-
sjóðs, sem veldur tjóni starfsmann-
anna. Hversu rnikið það tjón er, má
sjá á eftirfarandi.
(Nú er það sýnt i kostnaðaráætl-
un hversu dýrara sé að lifa í Reykja-
vik núna heldur en 1914. Er þar
talið að heimili, hjón með 3 börn
og tvær vinnukonur, hafi 3014.84
um árið en með sömu neyzlu þurfi
það nú 7369.28. Hækkunin er þá
133 '/s °/o-)-
Sá er býr i sveit, fær innlendar
afurðir hóti ódýrari, en þar í roóti
kemur flutningskostnaður á erlendar
vörur, sem mun nema meiri upp-
hæð. Hvort maður kaupir úr eigin
búi eða annara skiftir eigi máii, þar
sem reikna ska!, hvort kaup nægir
honum til lifsviðurhalds eða eigi.
Hér er þá sýnt að maður með
3000 kr. launum gat lifað sæmilega
1914. Raunar veitti ekki af þvi. Þvi
að bótt sumt i þessu yfirliti sé
reiknað ivið hærra en á spnrsömustu
heitnilum, þá er hvergi gert ráð
fyrir neinu til ýmislegra útgjalda,
svo sem bókakaupa, skriffanga, póst-
peninga, vaxtagreiðslu, skuidalúkn-
ingnr, féiagagjalds, samskotafjár,
skólagjalds, gjafa og skemtana. En
sami maðnr þarf nú yfir 7000 kr.
til þess að kaupa sömu hluti. Þá
má segja að laun hans sé fallin
meir en um helming, nákvæmlega
tiltekið um 133 %.
Okkur þykir þvi eðlilegt að stjórn
Iandsins þyki kaupið í rauninni van-
goldið og leggi til að bæta það npp.
En gæta verður þess, að langt er
frá því, að hér sé um kauphækkun