Morgunblaðið - 13.03.1918, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
sóknir og tilraunir um það að finna
nýjar vörur í stað þeirra sem
þverra.
Þau lönd, sem geta framleitt mik-
jð af hrávörum og standa framar-
lega i öllum iðnaðargreinum, standa
auðvitað bezt að vígi með að finna
upp nýjar og hagkvæmar iðnaðar-
aðferðir. En þótt þær komi þvi
Jandi aðallega að gagni, gætir þeirra
þó einnig út á við í vöruskiftum
þjóðanna.
Meðal Norðurlanda stendur Sví-
þjóð fremst að þessu leyti. Er það
líka ofur skiljanlegt, því að það
land er auðugast að hráefnum og
iðnaður er þar á hæstu stigi. Þó er
það álit margra fróðra manna, að
meira sé að vænta af þessum iðnaði
þegar fram í sækir, heldur en nokk-
ur maður gerir sér í hugarlund enn.
En til þess telja þeir að þurfi dugn-
að og hagsýni, og ríki og einstakl-
ingar verði að taka höndum saman
sem fyrst, til þess að margir eyði
eigi kröftum sínum í það samtímis,
að leysa hin sömu vandamál.
Þetta strandar þó aftur að nokkru
leyti á því, að hugvitsmennirnir vilja
gjarna halda uppgötvunum sínum
leyndum í lengstu lög til þess að
hafa sem mestan hag af þeim. A ráð-
stefnu, sem haldin var i Stokkhólmi
nýlega, til þess að ræða um fram-
leiðclu nýrra hrávöruefna til iðnaðar,
sagði því Svalin verkfræðingur, a$
það yrði að finna eitthvert ráð til
þess, að bæði hugvitsmenn og iðn-
aðarfyrirtæki fengju sem fyrst hag
af uppgötvununum.
í Kaupmannahöfn var nýlega
haldin sýning á ýmsum vörum, er
Svíar hafa fundið í stað annara vöru-
tegunda og vakti hún mikla athygli.
Var það dómur allra skynbærra
manna, að Svíum hefði tekist vel
að leysa úr helzta vandræðamáli þvi,
er af striðinu stafar.
II.
Þegar litið er nú á Iðnaðinn í Svi-
þjóð í einni heild, þá sézt það glÖgt
að járn- og stáliðnaðurinn hefir blómg-
ast bezt að undanförnu, vegna þess
að hann tekur flest eða öll hráefni
sín í landinu sjálfu. Þó hefir verið
all-tilfinnanlegur skortur á ýmsum
blendimálmi, svo sem Wolfram. Úr
þeim vandræðum hafa Svíar ráðið
með þvi að gera nýjan málm, hið
svonefnda Molybdeu-stál. I staðinn
fyrir Aluminium hafa Svíar notað
magnesium, sem þeir framleiða hjá
Trollhattan.
í rafmagnsiðnaði hefir • zink að
miklu leyti komið i staðinn fyrir
eir og aluminium. Af einangrunar-
vörum hefir helzt verið skortur á
togleðri, bómtril, asbest, glimmer og
hampi. En þar hafa pappírsvörur í
ýmsum ólíkum myndum, komið i
staðinn.
Vefnaðarverksmiðjur Svía urðu
áður að sækja flest hráefni sín til
útlanda, svo sem bómull, ull, hör
og hamp. En hrávörur'þær, er voru
fyrir í landinu, hafa gengið til þurð-
ar og lítið borist að af nýjum vör-
um. Það hefir því orðið að fá nýj-
ar vörur í þeirra stað, og þar hefir
sænski pappirsiðnaðurinn komið að
góðu gagni. Er það alveg furðu-
legt hvað hægt er að vinna fjöl-
breyttar vörur úr pappír. Og á
sýningunni voru sýnishorn af papp-
irsþræði, köðlum, færum og reipum,
og hlutu almenna aðdáun. Og þá
má jafnframt geta þess að pappír
getur víða komið í staðinn fyrir
pjátur til umbúða.
Af sulfitlút vænta menn mikils
gagns í framtíðinni. Það er eigi að
eins að hægt sé að vinna úr henni
vínanda til iðnaðar, heldur ýmsar
aðrar þýðingarmiklar efnisvörur, t. d.
litunarvörur. En þó vantar enn mik-
ið á, að iðnaðurinn sé að þessu leyti
kominn á svo hátt stig, að hann
geti kept við erlendan iðnað.
Leðuriðnaður hefir átt mjög erfitt
uppdráttar í Svíþjóð nú að undan-
förnu, vegna skorts á leðri og sút-
unarefnum. En sulfitlútin hefir þar
komið að góðu gagns, þvi að úr
henni hefir verið gerð sútunarsýra.
í staðinn fyrir leður hafa menn not-
að tré, og hinir nýju tréskór Svía
hafa hlotið viðurkenningu um öll
Norðurlönd.
Dönsk blöð segja það um sýning-
una að hún hafi verið ágæt og Sví-
um til sóma. Hafi það glögt sézt
þar hve Sviar sé langt komnir í iðn-
fræði og hversu vel þeir hafi kunn-
að að bjarga sér á þessum vandræða-
tímum.
Ný gjöf
til radíum lækninga.
Hlutafélagið »Völundur* hefir gefj
ið iooo kr. — eitt þúsund krónur
— í sjóð til radium-lækninga hér í
Reykjavik, til minningar um Hjört
heitinn Hjartarson trésmíðameistara.
Fangar Þjóðverja.
Það er kunnugra en frá þurfi að
segja, að til skams tíma hefir verið
mjög mikil matvælaekla í Þýzkalandi,
hvað sem nú kann að vera eftir að
þeir hafa þröngvað Rúmenum og
nokkrum hluta Rússa til friðar, sem
væntanlega hefir fært þeim heim
njiklar kornvörubirgðir. Erlend blöð
herma það, að fólk í Þýzkalandi
hafi ekki um margra mánaða skeið
fengið nægju sína, fólkið hafi hálf-
soltið, sýkst og jafnvel dáið, þeir sem
minstan höfðu mótstöðukraftinn.
— Þegar svo er ástatt í landinu,
má geta nærri að æfi þeirra manna,
sem sitja í fangabúðum Þjóðverja,
sé ekki sem glæsilegust. Enda gera
brezk blöð mikið úr þeim hörmung-
um, sem þar ríkja og ráða. En með-
ferð og viðurværi fanganna kvað
vera mjög misjafnt eftir því hver
fangabúðin er. —
— A einum stað, þar sem ame-
ríkskir og brezkir fangar eru ein-
göngu, hafa fangarnir fengið tvær
brauðsneiðar á dag, einhverskonar
kaffiígildi tvisvar á dag, og x/2 pott
af þunnri súpu og rófum og io pd.
af kjöti og beinum fyrir hverja ioo
potta af vatKÍ. Þetta þætti einhvers-
staðar litill matur, en þó kváðu fang-
ar sumssaðar í Þýzkalandi hafa íeng-
ið enn minni mat.
Það er sagt, að fangarnir mundu
hafa fallið i þúsundatali, ef eigi væri
þeim sendur matur heimanað. Hafa
verið stofnuð ýms félög i Bretlandi
og Bandaríkjunum sem annast söfn-
un á matvælum og sendingu þeirra
til fanganna í Þýzkalandi. Þvi mið-
ur, segja brezk blöð, -hafa ekki allar
sendingarnar komið fram, einkum
ekki í fyrstu, en þegar þýzku yfir-
völdutiuth var bent á að slíkt gengur
glæpi næst, að afhenda ekki föng-
unum bögla þá, sem til þeirra voru
sendir, þá komst betra lag á út-
býtingu matvælanna.
Það hefir þrásinnis komið fyrir,
að fangar í Þýzkalandi hafa verið
svo soltnir, að þeir hafa grafið upp
rætur jurta og lagt sér þær til munns.
Eigi eru menn mjög trúaðir á það,
að þó að eitthvað batni ástandið í
Þýzkalandi hvað mat snertir, muni
batinn ná til fangabúðanna. Það er
hætt við þvi, að það verði þröngt i
búi hjá herföngunum framvegis.
Skautahlaup.
Skautahlaup eru talin hin skemti-
legasta vetrariþrótt. Og hún er æfa-
gömul. En lélegir voru fyrstu skaut-
arnir. Þeir voru gerðir úr kjálka-
beini úr nauti, hesti eða hreindýri.
Eða þá úr hrossleggjum. Um alda-
mótin 1400 fóru Hollendingar að
smíða járnskauta. Var járnið í þeim
mjög þunt, kúpt að framan og
greypt i tré.
En það var eigi fyr en á 18. öld,
að menn fóru að leggja rækt við þá
íþrótt að fara á skautum. Þá voru
Hollendingar fremstir i þeirri i-
þrótt, en nú tóku Þjóðverjar og
fleiri þjóðir i norðanverðri álfunni
að ná þeim. Þó var um allangt
skeið bann við því i Þýzkalandi að
kvenfólk rendi sér á skautum. En
í Hollandi var það á annan veg.
Þar keptust karlmennirnir um það
að fá að binda skautana á stúlkurn-
ar og þær þökkuðu þeim svo vana-
lega fyrir ómakið með kossi. Nú
má það eigi sjást fraftiar,, að stúlka
kyssi pilt fyrir það að hann bindur
á hana skautana — sá siður hefir
horfið, eins og svo margir aðrir
gamlir og góðir siðir.
Um 1860—70 þótti sá ekki
maður með mönnum, sem ekki
kunni á skautum, og var einnig
farið að æfa listhiaup og þá danz á
skautum.
Fótalausi maðurinn.
Um leið og fjársöfnunini til fóta-
lausa mannsins er lokið, viljum vér
þakka öllum þeim, sem beðið hafa
Morgunbl. að koma gjöfum á fram*
færi. Hér fer á eftir skýrsla yfir
gjafirnar, sem oss hafa borist, ogt
höfum vér afhent sr. Ólafi Ólafsyni
upphæðina,
N. N. ioo.oo, Systkin 2.00, S
P. S. 15.00, N. N. 5.00, B. þ. G.
10.00, 7-j—7 10.00, Dinni 10.00,
N. N. 10.00, ónefndur 2.00, 7+7
10.00, afh. af J. M. 50.00, afh. af
kaffigestum 85.00, N. N, 10.00,
Frá spilafél. 100.00, ónefndur i.oö,
ónefndur 10.00, N. N. 10.00, S. G.
5.00, St. 10.00, G. b. h. 5.00, J.
5.00. — Samtals kr. 465.00.
Uppþot á austurríksk-
um tundurbáti.
Fyrir nokkru strandaði austurríkski
tundurbáturinn »T. B. 11« hjá Porto
Recamati á Ítalíu, 15 mílur fyrir
sunnan Ancona. Tildrög strands
þessa voru þau, að sjóliðsmennirnir
á tundurbátnum höfðu gert uppreist
gegn fyrirliðunum, höfðu handtekið
þá alla og síðan siglt skipinu á land.
Náðu ítalir því nærri óskemdu af
grunni, og nota það nú í flota
sínum.
Brezk blöð segja að þetta sé ekki
í fyrsta sinnið, sem uppreist verði í
flota Austurrikismanna, en það hafi
æfinlega tekist að bæla hana niður,
þó við illan leik á stundum.
Dýraverndunarfélag
er nýlega stofnað á Akureyri. Eru
félagsmenn um 65, ensérstök bafna-
deild starfar þar, og eru í henni
um 70 börn. í stjórn félagsins eru
Ragnar Ólafsson konsúll, Sig. Ein.
Hlíðar og Jón Steingrímsson.
Njósnarmál allmikið er komið
upp í Trömsö í Noregi. Hafa Þjóð-
verjar, búsettir þar, verið staðnir að
þvi, að hafa gefið þýzkum kafbát-
um ýmsar upplýsingar viðvíkjandí
siglingum til Arkangel.