Morgunblaðið - 14.04.1918, Blaðsíða 3

14. april. 158 tbl.
MORGUNBLAÐIÐ
3
Trá Jerúsaíetn.
.....
>Sorgarvegurinn«, eða þrepgatan, sem Miihamedsmenn nefna hana,
er einhver elsta gata í heimi. Um hana fóru hermennirnir með Jesú
Krist á leiðinni til Golgata. — Hér á þessum stað mælti Ktistur til
Jerúsalems-dætra og bað þær að gráta eigi yfir sér.
Rfkjastríð
og
Þjóðfélagsstrið.
(Grein þessa ritaði Georg Brandes
»Politiken« hinn I3.febrúar.)
Frá Stokkhólmi fekk eg eftiifar-
andi símskeyti i gær (ritað á ensku);
»Eg er nýkominn frá Ameríku og
er á leið til Rússlands fyrir »New
York Heraldc til þess að sjá með
eigin augum hvað þar er að gerast.
Eg kom til Rússlands þegar Kerensky
var forsætisráðherra í júlí og ágúst
í fyrra. Þér munið sennilega eftir
því að eg heimsótti yður á öndverðu
árínu 1916 og að fundum okkar bar
saman í New York. Mundi þykja
mikiliega vænt um að fá sím-svar
— sem er borgað — um álit yðar
á ástandinu i Rússlandi, Bolchewikka
og friðarsamningana í Brest Litovsk.
Hvernig lizt yður á friðarskilmála
Wilsons forseta, eins og þeir koma
fram i síðustu ræðu hans? Hjartans
kveðjur og beztu óskir. Svar ósk-
ast sent til ameriksku sendiherra-
sveitarinnar i Stokkhólmi«.
Eg sendi (á sama máli) svar, sem
mig langar til þess að birta á dönsku,
því að eg efast um það að »New
York Herald« birti það eða þoii að
birta það:
Hið eina, sem bolchewisminn hefir
sér til ágætis, er friðarþráin. Samt
sem áður hefir bann komið á stað
borgarastyrjöld. Eg aðhyllist eigi
neina aðra rótnemastefnu en hina
»aristokratisku« og trúi alls eigi
fremur á hið lofsungna lýðvald held-
nr en á auðvald.
Eg dáist eigi að glaumyrðum. Og
þess vegna er eg ekki hrifinn af
boðskap forseta yðar. Mannkynið
þaif að fá frið og það getur eigi
biðið eftir honum þangað til nokkr-
um miljónum manna hefir verið slátr-
að i viðbót. Ef þjóðirnar fá ekki
frið núna, þá mun það rætast sem
eg spáði sumarið 1916. Öreigalýð
urinn mun tryllast svo, að þjóðfé-
lagsbylting, sem eigi komst að með-
an mannkynið hafði snefil af viti,
mun þá brjótast út með sama grimdar-
æði og ófriðurinn nú. Og hún hefir
þegar brotist út í Rússlandi og Finn-
landi. í öðrum löndum mun hún
emnig verða eftiifari ófriðarins og
afmá alveg þá litlu andansmenningu,
er ófriðurinn kann að hafa skilið
eftir.
En réttlætið þá, sem á að koma
fram í sambúð þjóðanna? Hver get-
or úr þvi skorið hvert það réttlæti
er? Hefir nokkur maður séð frú
Justitia? Hið eina sem við vitum
Om hana er það, að hún er með
bundið fyrir augun og i höndunum
beldur hún vog og sverði.
Hún er í raun og veru skollt, sem
reynir að ná hinum og þessum og
komast að því hver hann er, en það
lendir oftast í misgripum fyrir henni,
*tfð vegur hún rangt og fyrir sverði
hennar verða venjulega þeir, sem
ekki eiga það skilið. Við ættum
því eigi að láta friðinn bíða eftir
henni«.
Það sem eg átti við með þessu
var meðal annars þetta: Til hvers
er það að krefjast skynsamlegs friðar,
og réttláts friðar? Friðarskilyrðin
eru hlutkend og skapist eftir því
hver aflsmunur er þá í svipinn, eða
þá af löngun málsaðilja eftir því að
hætta að fjandskapast, en þau eiga
ekkert skylt við óhlutkendar hug-
myndir eins og mannvit og réttlæti:
Þessi orð eru líka þegar orðin alt
of óákveðin til þess að hægt sé að
viðhafa þau itittan þjöðfélags, þegar
um það er að ræða, að ákveða ein-
hverja tölu. Það er eigi hægt að
nefna prigfja ára betrunarhúsvist
viturlega og réttmæta hegningu fyrir
einhverja sérstaka yfirsjón, því að
hvorki mannvit né réttlæti getur
fært sönnur á það, að hegntngin
hefði ekki getað verið tveggja ára
betrunarhúsvist.
Þannig er það heldur e gi hægt
að láta réttlætið skera lii deilumál-
um þjóðanna, t. d. í deilunni um
Elsass-Lothringen. Þýzkaland vill
halda þessum íandshlutum, sem
einu sinni voru alþýzkir og lutu
Þýzkalandi. Frakkar krefjast þess
að fá þá aftur vegna þess að þeir
lutu Frakklandi í 200 ár og voru
mótfallnir því að komast undir
Þjóðverja. A þessum 47 árum,
sem nú eru liðin síðan, hafa Frakkar
fluzt þaðan, en Þjóðverjar fluzt þang-
að, og með breyttum kjörum og
skoðunum hefir meginþorri ibúanna
orðið þýzkur og þýzkhuga. Hvað
segir nú hið óhlutkenda réttlæti?
Styður það kröfu Frakka um það að
fá löndi aftur? Eða styður það
málstað Þjóðverja, sem segja að íbú-
arnir séu ánægðir með hlutskiftj
sitt? Og ef þjóðararkvæði á fram
að fara, hvað segir þá réttlætið um
það, hverjir eigi að hafa atkvæðis-
rétt ? Eru það þeir, sem fluzt hafa
úr landinu og afkomendur þeirra?
Eða eru það þeir íbúar, sem nú eru
þar?
Við eigum undir f raldri að búa,
samktpnisf.ir Idri, þar «em ríkin húð-
strikja sjálf sig um leið og þau húð-
strikja aðra. Og svo fylgir þessu
nýtt faraldur, eins og þá er Svarti-
dauði barst frá Asiu til Evrópu
1348 og gaf sjálfspyndingunum ný-
an vind i seglin. Það er þjóðfélags-
byltingin, sem hefir borist frá Rúss-
landi til Finnlands og ætlar að drepa
þar niður alla norræna menningu
og siðan að breiðast út til hinna
Norðurlanda og sennilega einnig til
Ítalíu og hinna annara útsognu
ófriðarlanda.
Ef Norðurlönd væru eigi svo
orkulaus, sem þau eru, og neydd
til þess að vera algerlega hlutlaus,
þá lægi þeim ekkert annað nær, en
senda her til Finnlands til þess að
vernda dýrmæt mannslíf og dýr-
mæta, sameiginlega norræna menn-
ingu fyrir hinum blóðþyrsta óaldar-
lýð, sem hefir tekið Helsingfors og
drotnar með voðavaldi yfir suður-
hluta landsins.
Meðal ástæða þeirra, sem mæla
í móti þessu, er sú helzt, að síðan
stríðið hófst, hefir alþýðan, bæði á
Norðurlöndum og víðar, dregist svo
langt aftur úr, að jafnvægið er mist,
og hún telur sig sennilega fremur
til »hinna rauðu« í Finnlandi heldur
en »hinna hvítu«. Mundi hún þvi
hefjast handa gegn því að herliðs-
hjálp væri Finnum veitt, og telja
það tilraun af hálfu borgarastéttar-
innar til þess að kúga verkamanna-
stéttina. Það er i hverju landi ein-
hver hávaðaflokkur, sem ekki vill
kannast við það, að rángjarnir og
blóðþyrstir þorparar hafi eigi rétt til
þess að kallast fulltrúar verkamanoa
né njóta samúðar þeirra.
Hið mikla regindjúp, sem staðfest
er milli ófriðarþjóðanna, er engu
minna en það djúp, sem nú er stað-
fest milli öreiga og annara i Rúss-
landi og Finnlandi. Það hefir opn-
ast hyldýpi milli þeirra, sem vinna
með höfðinu, og hinna,sem vinna með
höndunum (og nota nú hendurnar
til rána og morða). Og það virðist
ef til vill enn hættulegra, heldur en
það djúp, sem staðfest er milli
Þjóðverja og Frakka og Þjóðverja
og Breta. Ófriðinn milli rikjanna
er þó hægt að útkljá — þótt enn
virðist þess langt að biða — með
undirskrift að samning. Stéttastyrj-
öldin er nærri því enn þá verri,
grimmari og lymskufyllri, og auk þess
nær hún yfir stærra landflæmi, og
verður því enn þrálátari. Það verð-
ur tæplega hægt að kveða hana
niður, nema með svo gagngerði
umbreytingu á öllu skipulagi, að það
mundi kynslóðum saman ræna lifið
og framþróunina fegurð sinni og
ljóma.
Þegar þjóðernishatrið þvarr í Rúss-
landi og Finnlandi, blossaði stétta-
hatrið upp af enn meiri ákafa. Þeg-
ar Rússland var frelsað undan keis-
aravaldinu og Finnland undan er-
lendri kúgun, greip öreigalýðurinn
i báðum löndum böðulsöxina í sin-
ar hendur. A dögum keisaraveldis-
ins voru öll fangelsi i Rússlandi
full. Nú eru þau miklu meira en
full. í Finnlandi gat hver maður