Morgunblaðið - 13.02.1919, Blaðsíða 1

'Wimtudag’
6. argaíigr
13
< febr. 1919
92.
tðiublað
Ritstjómarsími nr. 500
Eitstjóri: Vilhjálmur í’insen
ísaíoldarprentsmiðja
Afgr*iðcíia*3JttÍ nr. 500
Merkúr.
Fandur verður haldinn fiœtudaginn 13. febráar kl. 8,30 í Iðnó, nppi.
2 stór mál á dagskrá.
Fjölmennið og komið stundvíslega. S T I O R N I N.
Erl simfregnir.
Frí fréttaritara Morgunblaðsins
Kaupmannahöfn, 11. febr.
Forseti þjóoabandalagsins.
Frá London er símað, að búist
sé við bví, að ilson verði kjórinn
fyrsti forseti þjóðabandalagsins
æfilungt.
Frá Þýzkalandi.
Frá Weimar er símað, að búist
sé við því, að skilyrði bandamanna
fyrir endurnýjun vopnahlésins
verði enn harðari en áður.
Þjóðþingið þýzka hefir samþykt
jjrimdvallarlög ríkisins.
Mannerheim,
ríkisstjóri Finna, kemur hingað á
sumjndaginti.
Úr loffmu
London, 12. febr.
Friðarsamningarnir.
Óvænlegar horfur.
Aðalfulltrúar fjögra stórveld-
anna á friðarráðstefnunni og her-
málaráðunautar þeirra héldu áfram
mmræðum um endurnýjun vopna-
hléssamninganna þ. 10. þ. m.
Það var upplýst, að Þjóðverjar
hefðu að eins skilað aftur nokkr-
tmi ómerl ilegum kaupbréfum, sem
þeir hefðu tekið í hertekmim lond-
tun og geymt síðau í opinherum
fjárltirzlum í Þýzkalandi. Þjóð-
verjar hafa hindrað rannsókn
bandatnamm á því, hvaða trygg-
ingar þeir kýnnu að geta fengið
í þýzkum eignum erleinlis. I>jóð-
verjar liafa þverneitað að gera
ráðstafanir til að skila aftur eign-
um, sem þegnar bandamanna áttu
í Þýzkalandi, og upptækar voru
górðar. Þjóðverjar hafa ekki látið
af hendi alla kafbáta sína, né lield-
ur kaupskipaflota sinn, sem banda-
menn gerðu kröfu til, er vopna-
hléssamningarnir voru endurnýj-
aðir síðast.
Kaupirðu góðan hlut,
|>6 mundu hvar þú fékst haim.
Sigurjón Pétursson.
Átta manna nefnd var skipuð til
að íhuga þessi atriði grandgæfi-
lega.
Frá Weimar kemur sú fregn, að
þýzka stjórnin hafi afráðið að
ganga ekki að friðarskilmálum
bandamanna, ef þeir verði of
kröfuharðií. Erzberger Jiefir lýst
því yfir í viðræðu við blaðamann,
að Þjóðverjar ætli þá að neita að
skrifa undir samningana og verði
ástandið þá þannig, að hvorki verði
stríð né friður.
Bethmann-Hollweg'.
Þýzka blaðið „Kreuzzeitung“
birtir bréf frá Betmann-Hollweg,
fyrv. ríkiskanslata, þar sem hann
heldur því fram, að hlutl'aus dóm-
stóll verði einnig' <tð dæma um ]iað,
livort, hann hafi gérzt sekur við
alþjóðalög vegna þeirrar ábyvgð-
ar, sem liann hafi horið á stjórnar-
framkvæmdum keisarans.
Frá Rússum.
Blöðin í Helsingfors skýra frá
því, að Rússar í Finnlandi séu að
draga samau her og ætli að halda
með 70 þús. manna til Petrograd
og- brjóta veldi Maximalista á bak
aftur. Blöðin hæta því við, að síð-
ustu liersveitir Maximalista séú á
förum frá Petrograd.
W ilson.
Frá fyrri árum hans.
Heimuriim vissi lítið um Wilson
þangaS til hann varð forseti. Nú
vega menn liann og' meta meira en
nokkurn mann annau í veröldinni.
Jafnvel sjálfur Lloyd Geroge stend-
ur homun ekki jafufætis í augum
veraldarbúa.
Viðburðir, sem gerst hafa síðan
friðarráðstefnan hófst, liafa hækk-
að Wilson. Menn brigsluðu honum
um hringlandaskap áður en hann
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann,
Sigurjón Pétursson.
tor í ófriðinn, hrugðu honum um
orðagjálfur og' gort’eftir að hann
var genginn í lið með bandamönn-
mn. Nú taka allir hann alvarlega
og' margir trúa á hann og geta ekki
hugsað sér réttlátan frið án hans.
Það er enginn í vafa um, að hann
vill vel.
En á hinu leikur vafinn, hvað
hann getur. Og í því samibandi er
eigi ófróðlegt að kvmia sér eftir-
farandi drætti úr æfisögu hans, að
mestu tekna eftir danska blaðinu
„Politiken“. Hann hefir átt við of-
urefli að etja, sigrast á miklum erf-
iðleikum heima fyrir. Og um fram
alt hefir hann sýnt, að hann setur
hugsjónirnar hátt.
Wilson tók stúdentspróf 19 ára
gamall og lagði því næst stund á
heimspeki, sögu, stjórnfræðl og'
bókmentir í fjögur ár, við Prince-
ton-háskólann í New Jersey. A
þéssum árum iðkaði hann mjög
mælskulist og reit greinar í hlöð
og tímarit undir merkinu ,Attieus‘.
Hann tók mikinn þátt í gleðskap
stúdentalífsins, var í söngfélagi há-
skólans, þótti halda skemtilegnr
borðræður og söng oft gamanvísur
í gildum. Við háskóla vestan hafs
er það títt að stúdentar kepjti um
verðlami í mælskulist. Wilson var
talinn mestur niælskumaður síns
háskóla og var eitt sinn kjörinn til
að keppa við stúdent frá öðrum há-
skóla. En þegar dregið var um
verkefni, kom það í hlut Wilsons,
að verja verzlunartolla-fyrirkomu-
lagið. Lýsti liann þá j'fir því, að
sem áhangandi frjálsrar verzhmar-
stefnu vildi hann ekki taka þetta
verkefni að sér, og var ekki úr því
að aka, hvernig sem lagt var að
honum.
Þetta er æskumaðurinn Wilson.
Hann gerist lög-maður að náminu
loknu, en eigi kvað mikið að hon-
mn í þeirri stétt. Doktorsstig tekur
hann árið 1886, og- er síðan kennari
við ýmsa háskóla mn nokkurra ára
skcið, unz hann er gerður að pró-
fessor í lög- og stjórnfræði við
Princeton-háskólann, sem hann
itafði útskrifast frá. Þessari stöðu
liélt hann í 20 ár og var rektor
skólans síðustu 10 árin. Princeton-
haskólinn er auðmannaskóli og
þegar Wilson kom að honnm, liöfðu
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann,
Sigurjón Pétursson.
menn eigi mikla trú á lionum, og
vissu eigi aimað um haun en að
hami var alþýðusinni og bindindis-
maðúr á tóbak og áfengi. En menn
hændust brátt að lionum. Hann
þótti innan skamms hezti fyrirles-
ari háskólans, og komst í hóp vís-
indamanna fyrir rit sín frá þeim
áruni. Merkast þeirra þykir „Saga
Ameríku-þ jóðarinnar“.
Umbótaviðleitni Wilsons, sem
lionum hefir frá upphafi eiginleg
verið, kom háskólanum á þessUm
árum að gagiii. Það fór ekki sem
bezt orð af skólanum, þangað sendu
ríkir menn syni, sem eig'i voru alt
af sem gáfaðastir, og' prófin voru
þá undir því kornin, hve mikið
„pabbi vildi borga“. í grend við
skólann voru 30 skrautleg sam-
komuhús og héldu ríkustu stúdent-
arnir sig þar og lifðu í glaum og
gleði, en sneyddu hjá þeim fátæk-
ari. Þetta vildi Wilson ekki þola;
hann vikli gera skólann að alþýð-
legri stofnun og' koni þegar á hinni
svo köllnðu „darmitary“-tilhögun,
þar sem stiidentar og kennarar búa
saman við sömu kjör í öllum grein-
uni og kennararnir geta haft eftir-
lit með öllu.
Kennararáðið, sem skipað var
eftirlitsmönnutó, var þessu mót-
fallið, en Wilsoii kom sínu fram.
Enn frekar skarst í odda, er nokkr-
ir menn buðu 750 þúsund dali til
að byggja fyrir ,,klúhb“ eftir eldra
fyrirkomulaginu og Wilson hafn-
aði því með þeim mnmælum, að
hann setti hugsjónir liærra en fé.
Blaðamál varð úr þessu, en Wilson
lét sig ékki. Þá spiluðu peningabur-
geisarnir út síðasta trompinu. Þeir
buðu háskólanum 4 miljónir dala,
ef þeir fengju sitt mál fram. Níi
gat kennaráráðið ekki staðist og
tók g'jöfinni. En Wilson vildi ekki
láta undan. Hann sagði af sér rekt-
orsembættinu.
Þa tekur við stjórnmálaferill
Wilsons. Nafn hans var á allra vör-
uin út af deilunni við Princeton-
skólann, því jafnvel í Ameríku
vakti það eftirtekt, að neita 4 mil-
jónum dala fyrir hugsjón. Sumir
töldu hann eiga lieima í geðveikra-
hæli, en öðrum fanst, að svona ættu
stjórnmálamenn að vera. í New
Jersey var um þessar mundir spill-
ingarniál mikið á döfinni og fékk
alþýðuflokkurinn Wilson til þess að
bjóða sig þar fram við fylkisstjóra-
kosningar. Var hann kosinn með
50000 atkvæða meirihluta, en við
næstu kosningar áður hafði mót-
flokkurinn haft 80000 atkv. meiri-
hluta.
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann,
Sigurjón Péturs8<m.