Morgunblaðið - 15.02.1920, Blaðsíða 1

7. árg., 84. tbl.
snmmdag 15 fv.brúar 1920
IsatoldiirpreatHiiaiOlM
—— GAMLA BIO iinBi
Sýning kl. 6 oa; 7
Tvo afarskemtilega
gamanleika.
sem ekkert gefa Ch plin eftir, og
IsL kvikmyndirnar
i síðasta sinn.
kl. 8., og 91/*
Leyedarmál
systranna
Áhrifam kill og afarspennandi
nútímaskáldsrga 5 þáttum. Að-
aihlntverkin sem Agnes og Láru
leikur Páline Frederich
sama laglega leikkonan sem lék
Sappho, og leikur hún svo sem
oftar af frabærri snild.
Aðgm. seldir í Gamla Bíó kl.
2—4 siðd.
Ekki tekið á móti pöntnnum.
í heildsölu til kaupmanna og
.kaupfélaga:
iNBTJAGRN og FISKILlNUR, all-
ar algengar tegundir, frá Linifi-
cio e Canupificio Nazionale, Mil-
ano, C. Castellini & Co., Milano,
■öommissionaria Liuo e Canape,
Milano, er væntanlegt innan
skamms. Þar eð örlítið er eftir
óselt, eru kaupendur beðnir að
gera pantanir sínar hið allra
fyrsta.
Einkasali a íslandi.
G. EIRÍKSS, Reykjavík
Fyrsta íimlenda
rlkislaníð.
—o—
3 miljónir boðnar út.
Svo sem séð verður á auglýsingu
stjórnarráðsins á öðrum stað í blað-
inn, hefir stjórnin ákveðið að nota
heimild sína til þess að taka lán til
ýmsra nauðsynlegra fyrirtækja,
sem mjög er æskilegt að komist í
framkvæmd 'þegar á þessu ári. í
fyrsta sinni í sögu laudsins hefir
stjórnin ákveðið, að leita fyrir sér
með lánið hjá landsmönnum sjálf-
um, í stað þess að fara „út fyrir
pollinn“ til framandi þjóða, með
lánbeiðnina. Oss þykir líklegt að
landsmenn kunni að meta þessa til-
raun landstjómarinnar og sýni það
að hugsunarháttur íslendinga sé
eitthvað farinn að breytast til batn-
aðar í því, að vér þurfum ekki
ætíð að sækja fé til útlanda, held-
ur séum oss sjálfir nógir að ein-
hverjn leyti. Hér í landi eru nógir
peningar ti‘1 þess að ávaxta í þarf-
legum opinbernm fyrirtækjnm og
vér trúum eigi öðru að óreyndu,
€ii að þátttaka í láninu verði mikil,
einkum og sérílagi þar sem kjörin
■virðast vera mjög aðgengileg.
Viðtal við fjármálaráðherra.
Vér hittum fjármálaráðherra í
alþingishúsinu í gær og spurðum
hann nm 'lántökuúthoðið.
— Þegar við ákváðum að bjóða
út þessa fjárupphæð, þá var það í
fullum ski'lningi á því, að fram-
kvæmdir á mörgu, sem landsjóður
þarf að koma í kring, eigi mætti
bíða. Flest af því þolir enga bið
margra hluta vegna. Landsjóður
hefir nægilegt fé til allra venju-
legra útgjalda. Til þeirra þurfuin
vér ekki að taka lán,ogþetta vil eg,
segir ráðherrann, leggja sérstaka
áherzlu á. Menn, sem taka þátt í
láninu, styðja með því nauðsynleg
opinber fyrirtæki, liafa fulla trygg-
ingu fyrir upphæðinni og fá ágæta
vexti af fé sínu.
— Hvaða fyrirtæki á ráðherran
við ?
— Það þarf nauðsynlega að
stækka Kleppsspítala. Það má ekki
dragast lengur, því margir geðveik-
ir menn bíða eftir rúmi á spítal-
anum, sem orðinn er alt of líti'll.
Þá mun vera nauðsyrilegt að byggja
á Eiðum og- líklega á Hvanneyri.
Þetta kostar mikið fé með því verði
sem nú er á öllu byggingarefni og
vinnulaunum.
Og svo eru brýrnar. Ráðgert er
að brúa Jökulsá á Sólheimasandi
og Byjafjarðará. Og loks er Flóa-
áveitan, sem er stórkostlega þarf-
legt og nytsamt fyrirtæki, er ætti
að geta gefið mikið í aðra hönd
þegar fram líða stundir.
— Til þessara framkvæmda er
lánið tekið. Vér væntum þess, segir
ráðherrann, að nndirtektir manna
verði góðar.
Er það og von vor að svo verði.
Frá iAlþiiigi.
—0—
Fastanefndir nerði deildar hafa
kosið sér formenn og skrifara og
erú þeir þessir: Formaður í fjár-
hagsnefnd Magnús Guðmundsson,
skrifari Þórarinn Jónsson; fjárveit-
inganefnd Pétur Jónsson formaður,
Magnús Pétursson skrifari; sam-
göngnmálanefnd Þórarinn Jónsson
form., Gísli Sveinsson skrif.; land-
liúnaðarnefnd Stefán Stefánsson
form., Magnús Cuðmundsson 'skrif.;
sjávarútvegsnefnd Magnús Krist-
jánsson form., Pétur Ottesen skrif.;
mientamálanefnd Gísli Sveinsson
f orm., Eiríkur Einarsson skrif,;
allsherjarnefnd Sveinn Björnsson
form., Björn Hallsson skrif.
Vatnalögin tekin út af dagskrá.
Þrjú mál voru á dagskrá í neðri
deild í gær, vatnálögin, sérleyfis-
lögin og stimpilgjaldið. Voru þau
Öll tekin út af dagskrá, en umræður
um hið fyrsta urðu alllangar.
Atvinumálaráðherra fyigdi frv.
úr hlaði með nokkrum orðum.
Skýrði frá því, að vatnamálunum
hefði verið vísað til stjórnarinnar
á síðasta þingi með rökstuddri dag-
skrá, með þeim tilmælum, að stjórn
in léti rannsaka málið. Það hefði
henni ekki unnist tími til, en hún
hefði öll getað fallist á frumvarp
minni Mutans og að undanteknum
f iármálaráðherra, gæti stjórnin
einnig fallist á frv. Sv. Ólafssonar
til sérleyfislaga og því þætti henni
rétt að leggja frv. þessi fyrir þing-
ið.
Sig. Stefánsson, sem bar fram
rökstuddu dagskrána á síðasta
þingi, sagði að það hefði ekki ver-
ið tilætlun sín, og dagskráin ekki
þannig orðuð, að stjórnin færi að
demba málinu órannsökuðu inn á
þetta þing.Enda, mundn flestir hafa
búist við því, að málið kæmi alls
eigi fyrir þetta þing, sem aðeins á
að sitja stutt og kvatt samantilþess
að fjalla um stjórnarskrána og
mynda nýja stjórn. Bar hann síð-
an fram rökstudda dagskrá þess
efnis, að í trausti þess, að stjórnin
tæki málið aftur til mcðferðar, þar
sem það sé ekki hlntverk þessa
þings, þá taki deildin fyrir næsta
mál á dagskrá.
Bjarni frá Vogi: Stjóminni hef-
ir ekki unnist tími til þess að sjá
það, að frá meiri hluta fossanefnd-
ar var fram komið frv. til samfeldr-
ar vatnalöggjafar. Er undarlegt, að
Ktjórninni skýldi ekki vinnast tími
til að leggja fram frv. meiri hlutans
um tryggingar og vatnatjón, sem
eru alveg nauðsynleg. Og undar-
legast þó, að stjórnin skyldi ekki
leggja fyrir þingið frv. um rann-
sókn Sogsfossanna. — Það er og
einkennilegt, að stjórnin skyldi
ekki velja frv. meiri hl., sem er
miklu fyllra. Ef stjórninni var svo
umhugað um það, að slá því föstu,
að einstaklingar ætti alla vatns-
orku, þá gat hún bætt þeim ákvæð-
um inn í frv. með því að breyta
2—3 greinum. Réttast hefði verið
fyrir stjórnina, að láta eignarrétar-
spursmálið liggja milli hluta og fá
fyrir því dóm,hver sé eigandi vatns
orkunnar í landinu.
Atvinumálaráðh.: Frv. eru lögð
iram til þess að þingið geti tekið
málin fyrir ef því sýndist svo. Hitt
var ekki tilætlunin, að málin yrði
útkljáð á þessu þingi. Fyrir mitt
leyti hefi eg ekkert á móti frestun
málsins. Óþarft var að leggja hin
minni frv. fyrir þingið í upphafi,
það mátti gera hvenær isem vildi.
Sveinn Ólafsson: Það virðist svo,
sem mönnnm hafi ekki enn skilist
það, að frv. minni hluta fossanefnd-
ór er samfeld fossalöggjöf, þar sem
öll áður gildandi vatnaákvæði eru
tekin upp í og einnig hin smærri
frumv. rneiri hlntans.
Erríkur Einarsson: Tel sjálfsagt
að vísa máli þessu til nefndar til
rannsóknar. Menn hafa óttast það,
að mál þessi mundu kafna í skrif-
finskn og ekkert gert vegna ein-
tómra bolláleggina. Dagskráin rök-
studda er ekkert annað en tilraun
til að hnmma málið fram af sér,
svo ekkert verði gert.
Bjarni frá Vogi: Til eru þeir
menn, sem endilega vilja hyrja á
einhverju — til þess að eitthvað
verði gert. En eg sé ekki að það
þurfi að hrapa svo að þessu máli,
að þjóðin bindi sér sjálf hengingar-
ól með því. Og til þess að byrjun-
in verði ekki til stórtjóns, vil eg að
Sogið sé rannsakað. Hefir stjórnin
lagt drög fyrir að fá hingað sér-
fróðan mann t. d. frá Svíum, mann
sem hefir margra ára þekkingu á
vatnamálum ? Okkur hefir ekki enn
tekist að koma mönnum í skilning
um það, að það þurfi menn með
viti og þekkingu til þess að stýra
vatnamálunum. Þá þekkingn, sem
til þess þarf, getnr enginn ætlast
til að stjórnin hafi.
Atvinnumálaráðh.: Okkur var
það ljóst, að hér á landi vorn ekki
þeir nienn, sem gátu aðstoðað
stjórnina, við þá rannsókn, sem síð-
asta þing ætlaðist til að færi fram
f málinu. Vegna þess að vissa var
fyrir stjórnarskiftnm, var ekki
fenginn maður frá útlöndum, en til-
raun hefir verið gerð til þess að fá
hingað verkfræðing á næsta vori og
ekki vonlaust að það takist.
Gunnar Sigurðsson: Eg beini
þeim tilmælum til flutningsm. dag-
skrárinnar, að hann taki hana aftnr
og geymi hana til þriðju umræðn
málsins.
Sig'. Stefánsson: Eg tek ekki dag-
■skrána aftur. Stjórnin hefir viður-
kent, að hún hafi ekki haft tíma til
að rannsaka málið og þá hefir þing-
ið miklu síður tíma til þess, og alls
eigi þau tök á að afla sér þeirra
skýrsla og upplýsinga, sem stjórnin
gat aflað.
Gísli Sveinsson: Mér kom það á
óvart, að stjórnin skyldi kasta mál-
inu jafn óköruðu inn á þingið,. eins
og það fór í hennar hendur. Þing-
ið hefir eigi ástæðu til að grauta
meira í því. Þá fyrst á málið að
koma fyrir þingið, er hægt er að
taka fullnaðarákvörðun í því. Verði
kosin nefnd í málið, verður hún að
taka tillit til alls, sem fram hefir
komið í því, alt verður að prentast
og útbýtast og þá verður komið
fram á sumar. En ekkert vinst við
það. Nefndin getur ekkert gert af
því, sem þarf að gera í málinu.
Eiríkur Einarsson: Mér finst það
skylda þingsins við vatnahéruðin,
Árnessýslu og Rangárvallasýslu,
sem nú hafa algerlega skift um
þingmenn, að þetta þing taki mál-
ið fyrir.
Pétur Jónsson: Eg er á sama máli
og þm. Norður-ísf. að það hafi ekki
verið. ástæða fyrir stjórnina að
koma með málið inn á þetta þing,
heldur hefði hún átt að kryf ja það
til mergjar og taka afstöðn í því.
En eg er ekki með því að það sé
felt frá nefnd. Nýir menn geta kom-
ist í nefndina og þá áttað sig á mál-
inu.
Sveinn Bjömsson: Það mnndi
verða til þess, að tefja málið enn
meir, ef það væri sett í nefnd. Og
ekki mundi skriffinskan minka við
það. Það mundi ef til vill heppileg-
ast, til þess að kjósendur geti átt-
að sig á málinu, að gerður væri út-
dráttur úr nefndarálitunum, en
slíkt er stjórnar en ekki þings. Þess
■er ekki að vænta, að þing né stjórn
geti tekið afstöðu til málsins fyr en
það liggur upplýst fyrir, sérstak-
lega hin „praktiska" hlið þess. Það
! Miljðnamær
vil þvoff.
Amerísknr gamanleikur, afar-
skemtilegur, i 4 þáttum, tek-
inn af »Triangle«-félaginu.
Aðalhlutverkið, miljónamær-
ina, sem send er í háskóla
og tekur þar npp á því fá-
heyrða og ósæmilega fram-
feiði að gerast þvottakona,
leikur hin fagra og
fræga leikkona
Enid Bennett
Sýning í kvöld kl. 6, 7, 8 og9.
______
Nýkomið:
ESTEY heimsfrægu piano, flygel
jo gig-iðA 'ousid ipuupdsjtuCs So
hið sama og áður og hljóðfærin
hafa veraldar-nafn og reynsln að
baki sér, enda munn þau hljóð-
færi, sem hér eru á boðstólum.
með lægra verði, ekki jafnast við
ESTEY að endingu, smíði og
ytra frágangi. — Til sýnis hjá
G. EIRÍKSS, Reykjavík
Einkasali á íslandi.
væri vei, ef flýtt væri þeim rann-
sóknum, sem síðasta alþing vildi
láta gera. En eg sé enga ástæðn til
þess að kjósa nefnd með einhverj-
um nýjum þingmönnum, ef það ætti
að vera til þess, að þeir geti kynt
sér málið, því að slíkt yrði ekki ann
að en nokkurs konar upplestur fyr-
ir þá á nefndarálitum þeim,erliggja
íyrir.
Gísli Sveinsson: Eg mótmæli því,
að hin svo köllnðu vatnahéruð
(Árn. og Rangárvallasýsla) hafi
nokkurn sérrétt til að heimta það,
að málið verði tekið fyrir og þing-
ið þar með lengt. Eg veit líka, að
meiri hluti þingmanna úr þeim
sýslum bjóst ekki við að málið
kæmi fyrir þetta þing og að þeir
vildn, ef það kæmi fyrir, að það
færi jafnharðan út. (Eir. Ein.:
Þingmaður Skaftfellinga veit ekk-
ert um þetta). Eg hefi ekki talað
við háttv. 1. þm. Árnesinga, en skil-
góðir menn hafa sagt mér það eftir
honum og við hina hefi eg talað
'Suma.
Jón Auðunn Jónsson: Mér skilst,
að hér sé um það að ræða, hvort
málið hafi betra af því að koma
fyrir þingið nú eða bíða. Dylst mér
þá ekki, að betra er að það bíði.
Þorl. Guðmundsson: Fyrst er um
það að ræða, hvort við viljum hafa
langt þing eða skamt. Eg býst við,
að allir hafi nú gert ráð fyrir stuttu
þingi, og það gerði eg áöur en eg
fór að beiman.
Þórarinn Jónsson: Það mega aðr
ir en eg samþykkja það, að skipa
nefnd í þetta mál. Þingið kostar á
4. þús. kr. á dag og að setja málið
í nefnd, sem lengja mundi þingið
um mánuð, eða lengur, það get eg
ekki fallist á. —