Morgunblaðið - 18.02.1920, Blaðsíða 1
7. &rg.,
86. tbl
Miðvikudag 18 febrúar 1920
Is »fol darj rentsmiðl m
Fyrirliggjandi í heildsölu til
kaupmanna og kaupfélaga:
■CARR’S enska kex og kökur, 10
mismunandi tegundir. Gerið svo
vel að senda pantanir hið fyrsta
þar eð lítið er óselt og verðið
á næstu sendingu hærra.
G. EIRÍKSS, Reykjavík
Einkasali á íslandi.
Spánska veikin
komin aftur.
í tveimur húsum hér í bænum lief-
ir orðð vart við sjúkdómseinkenni,
sem ekki er fyrirtakandi að kunni
að vera inflúenzan, eða spánska
veikin svokallaða. IIús þessi hafa
verið einangruð þegar.
Vegna þessa munu sjálfsagt sótt-
varnir hafðar um „Lagarfoss“, sem
héðan fór í gær til Vesturlands og
Nórðurlands, á þeim höfnum or
haim kemtir við á.
Samkomur bannaðar.
J gærkvöldi gaf logreglustjóri út
tijkynningu um það að allar sam-
kofeur væru bannaðar hér í bænum,
(út- af spönskn veikinni.
Samlvomur, sem áttu að vera í gær
kvöldi, svo sem Bio ogNorðlendinga-
mót voru aflýstar og kaffihúsum
var lokað. Kirkjum er og lokað og
■Öllum mannamótum, liverju nafni
sem nefnast. • ,
Skólum lokað.
Jafnhliða því, að banna allar sam-
komur, hefir öllum skólum hér í bæ
verið lokað. Ráðstafanir hafa verið
gerðar til þess að tryggja húsrúm
og sængur ef til þess skyldi koma að
að veikin gripi um sig.
HvaSan veikin er komin.
Sé spanska veikin komin hingað,
liggur víst ekki neinn efi á því, að
liún er frá Vestmanneyjum komin.
Þangað nuin liún fyrst hafa borist
með dauðveikum manni, sem fluttur
var í land úr þýzkum botnvörpung.
Sá maður dó skömmu eftir að
hann var fluttur í land. Síðan urðu
samgöngúr frá Vestmannaevjum við
Reykjavík, og á þeim tveim heimil-
um, sem þegar hafa verið einangruð
vegna gruns, höfðu menn frá Vest-
mannaeyjum komið, þessir sem nú
hafa verið settir í sóttkví.
Það er talið, að síðan veikin kom
1 Byjarnar, hafi verið samgöngur
milli þeirra og Stokkseyrar og Eyr-
arbakka og niá því búast við, að
veikin sé þangag komin.
Alþingi skerst í leikinn.
í sameinuðu þingi. í gær, var sam-
þykt með öllum atkvæðum, þingsá-
lyktunartíllaga um það, að skora á
stjórnina, að hlutast til um, að sem
öflugast verði lialdið uppi vörnum
gegn því, að spanska veikin breiðist
út innanlands og spara til þess
hvorki fé né fyrirhöfn.
Þingsályktunin er komin fram
frá Gísla Sveinssyni, Magnúsi Pét-
urssvni, Halldóri Steinssyni og
Sveini Björnssyni.
Vegna þess að hér er óbeint um
fjárveitingu úr landsjóði að ræða,
verða hafðar tvær umræður um
ruáiið.
Auglýsmg
um inflúenzu í Vestmannaeyjum.
Samkvæmt upplýsingum frá héraðslækninum í Vestmannaeyjahér-
aði verður að telja Vestmannaeyjar sýktar af inflúenzu.
Fyrir því skal nú beita hinum sömu reglum um samgöngur við
Vestmannaeyjar, sem settar eru um samgöngur við útlönd, me?
sóttvarnarauglýsingu 29. f. m., sbr auglýsing 8. þ. m. um lenging tótt-
varnartímans.
Allar skipa- og bátaferðir milli Vestmaimaeyja og suðurstrandar
Íandsins eru bannaðar.
Auglýsing þessi öðlast þegar gildi.
Þetta birtist öllum þeim til leiðbeiningar, er hlut eiga að máli.
Dóms og kirkjumáladeild Stjórnarráðsins.
, lendir, ekki eins falJegir fyrir aug-
að. Fólkið — einkum unga fólkið —
í sveitunum, kýs heldur endingar-
lítið og óvandað útlent fataefni, en
íslenzku dúkana, sem þó eru marg-
falt haldbetri. Og íslenzki nærfatn-
aðurinn á líka örðugt uppdráttar.
Hann þykir böðulslegur, óþægileg-
ur og miklu óviðkunnanlegri en sá
útlendi, en er margfalt endingar-
betri.
Innflutningur vefnaðarvöru hing-
j að fer vaxandi ár frá ári. Árið 1915
fluttist liingað :
Verð kr.
i 30,151 kg. ullarvefnaður .... 299,590
! 184,042 — bómullarvefn.... 662,840
118,660 — „jute“-vefn...... 138,309
74,390 — hör- og hampvefn. 219,348
22,918 — prjónavörur ...... 181,681
18,253 — línvörur .......... 86,602
5,147 — kvenfatnaður .... 34,296
25,849 — karlafatnaður .... 154,143
14. feþrúar 1920
|ón Magnússson
G. SveinDjörusson.
V ikadreng
15—16 ira, vantar mig nú þegar
G. Eirikss
Tövinna
t vetur reit frú Laufey Vilhjálms-
dóttir fróðlega grein um heimilis-
iðnað á íslandi hér í blaðinu og
skýrði frá áformum félags þess,
sem stofnað var fyrir nokkrum ár-
um til þess að reisa við þjóðlegan
heimilisiðnað íslendinga og greiða
útlendum heimilisiðnaði braut inn
í landið.
Félag þetta á eflaust mikið verk
og þarft að vinna. Heimilisiðnaðin-
um hefir farið hnignandi a siðari
tímum. Gamli glitvefnaðurinn var
úr sögunni, tréskurðurinn horfinn,
gull og silfursmíðin að hverfa. Hef-
ir þessu þó farið nokkuð fram á
sefeni árum. Nú er aftur farið að
kenna vefnað eftir útlendri fyrir-
mynd og tréskurðinum hefir fleygt
mjög fram, fyrir ötula framgöngu
Stefáns Eiríkssonar og ýmsra dng-
legra lærisveina hans. Fá íslending-
ar seint þakkað honum lífsstarf
hans eins og liann á skilið.
Félagið nýtur nú 5000 króna
styrks af opinberu fé til þess að
styðja að útbreiðslu heimilisiðnað-
ar. Verður fé þessu varið til þess,
aí fræða fólk um málið,halda uáms-
skeið og styrkja efnilega menn til
náms erlendis.
Hér skal sérstaklega vikið að
einni iðn, sem hingað til hefir get-
að kallast heimilisiðnaður, en nú er
á fallanda fæti. Það er tóvinnan,
bæði prjónles og dúkavefnaður.
Hér er um svo mikla atvinnugrein
að ræða, að fylsta ástæða er til að
rannsaka, hvort ekki muni kleyft
að breyta má'linu úr því horfi, sem
það er komið í. Og Heimilisiðnaðar-
félagið mundi standa vel að vígi,
að koma hreytingunni á, ef það
annars er mögulegt.
íslendingar eru að hætta aðvinna
í fatnað utan á sig sjálfir. f kaup-
stöðunum sést varla íslenzkur fatn-
aður af neinu tagi, og upp til sveita
or útlendi fatnaðurinn farinn að
ryðja sér til rúms líka. Fólksekl-
unni má eflaust kenna um þetta,
að nokkru leyti. En ekki að Öllu
leyti. Önnur veigamikil ástæða hef-
ir verið sú, að íslenzkir dúkar hafa
ekki þótt eins útlitsgóðir og út-
Með öðrum orðum nær 480 þús.
kg. af vefnáðarvöru fyrir nál. eina
miljón 780 þúsund krónnr. Sama
árið var flutt út 800 þús. kg. af
ull fyrir 3.460.000 kr. Var ullar-
verðið óvenjuhátt þetta ár. Enn
fremur nær hálf milj. kg. af söltnð-
um gærum. En af unninni nll var
flutt út: sokkar og vetlingar fyrir
tæp 14 þúsund krónur.
Engar skýrslur eru til um það,
live mikil ulll er unnin til heimilis-
þarfa í landinu og er því eigi hægt
að sjá hlutfallið milli notkunar inn-
lendrar og útlendrar tóvinnu í land-
ínu. E11 það eitt er víst, að hlutfall-
ið er a'ltaf að breytast og að það
verður minna með ári hverju, 'sem
unnið er af ull í landinu.
Það er sagt, að heimilisiðnaður-
inn verði of dýr og geti ekki kept
við útlendan verksmiðjuiðnað.Þetta
er alveg rétt, ef miðað er við kanp-
gjald það, sem goldið er fyrir aðra
vinnu. En þess er að gæta, að til-
vera héimilisiðnaðarins byggist á
notkun tómstundanna, á ígripa-
vinnu, sem höfð er til að fylla út
vinnúleysistíma, sem ella kæmu
ekki að neinum notum. Og þegar á
þetta er litið, getur heimilisiðnað-
urinn staðist samkepni, eins og til
hagar á flestnm sveitaheimilum.
En tóvinnuaðferðimar þurfa að
breytast og varan, sem framleidd
er, að batna, til þess að geta stað-
ist samkepni. Það þarf meiri fjöl-
breytni í framleiðshma, endurbætt-
ar vinnuaðferðir, og þó sumum
finnist það máske hégómi, þaff ís-
lenzka túvinnan að ganga betur í
augun en áður, en á þá hlið máls-
ins hefir lítil áherzla verið lögð til
þessa. — Heimilisiðnaðarfélagið
hefir hér mikið og þarft verkefni,
sem það lætur sig væntanlega miklu
skifta. I sambandi við þetta mál má
minnast á, að íslenzka ullin er orð-
in of dýr til þess að vinna úr henni
margt það, sem hún er notuð í. Áð-
ur liefir verið minst á það hér í
blaðinu, hvort eigi væri rétt að
fiytja inn bómull, til þess að nota-
ssman við íslenzka ull og var hent
á, að með því móti mæt.ti fá miklu
útlitsfallegri dúka en úr eintómri
ull. Þarflegt væri, að komast að því
Fyrirliggjandi í lieildsölu til
kaupmanna og kaupfélaga:
LIPTONS THE, sem er hið bezta í
heimi. — Aðeins tegund nr. 1
(hin bezta) í 14, y2 og 1 lbs
pökknm.
G. EIRÍKSS. Reykjavík
Einkasali á Islandi.
með tilraun, hvort þetta mætti tak-
ast.
Meðan tóvinnuverksmiðjurnar eru
eigi fleiri og stærri en nú, verður
íslenzkur tóvöruiðnaður að kallast
heimilisiðnaður. Og sjálfsagt er að
reyna að halda þeim heimilisiðnaði
við. Þegar fram líða stundir, muu
fara svo hér sem annarstaðar, að
dúkavefnaður og prjónavöruiðnað-
ur verði verksmiðjuvinna. En þang-
að til ætti að reyna að halda þess-
ari iðju sem bezt við á heimilun-
um og ekki nema gott fyrir seinni
tíma, að hún sé endurbætt og full-
komnnð svo sem mest má verða.
Af tölunum, sem birtar eru bér
að framan, ætti mönnum að verða
ljóst, að þjóðimar munar það eigi
svo litlu, ef hægt væri að draga eitt-
hvað úr innflutningi vefnaðarvöru
með inn'léndri framleiðslu. íslend-
ingar horga nálægt 200 kr. á hvert
mannsharn að meðaltali f-yrir út-
lendan fatnað. Það eru miklir pen-
ingar og bera vott nm, að þjóðin
kunni lítt til verka sjálf og verði
að láta aðra vinna utan á sig garm-
ana.
Og þegar litið er á það geypiverð,
sem nú er goldið fyrir útlendan
fatnað, þá virðist það vera til þess
fallið, að hvetja memi 'til þess, að
láta eigi sitja við svo búið. Karl-
mannafatnaður úr góðu efni kostar
nú 200 til 300 krónur og tilbúin föt
úr lélegu hómullarefni yfir 100 kr.
Þegar litið er á, hve mikil ull fer
í >eiim alklæðnað, dylst engum, að
vinnulaunin við vefnað og saum
verða ærið há. Og þó er vefnaður-
iim verksmiðjuvinna.
Hér þarf samkepni. Og það er
vafalítið, að íslenzkur heimilisiðn-
aður getur kept á þéssu sviði — ef
meiri stund er lögð á að framleiða
smekklega vöru.
Reykvíkingar kaupa útlenda
sokka, sem vantar alt nema gott
útlit og liátt verð, og reka tær og
hæla út úr þeim á örstuttum tíma
og er kalt í þeim á vetrum, af því
þeir eru óuýtir og eiga ekki við
staðhætti. Islenzka ullin tekur fram
flestri annari ull hva$ hlýleik snert
ir ogsokkar úr henni eru endingar-
góðir. En það er eins og engimi
riti af þeim. Eiua verzlnnin, sem
máske hefir þá að staðaldri, er
Thorvaldsens-bazarinn, og þar
verzla fáir nema útlendingar.
íslendingar eru lítt ræktarsamir
við eigin iðnað, enda, er hann á lágu
'Stigi. E11 á þessum tímum, þegar
ópið um það, að hver þjóð eigi að
vera sjálfri sér nóg, kveður við um
alla veröldina,veitir sannarlega sízt
af, að við reynum að komast sem
mest af við það, sem við höfum sjálf