Morgunblaðið - 28.02.1920, Blaðsíða 1

7. árg.,
104. tbl.
Laugardag 28. febrúar 1920
Iskioídarprentsmiðja
_____ GAMLA BIO rzmm
Sýning í kvöld kl. 9.
Þ?jú nlkvendi
Þessi framiirskarandi góða mynd
veiðar sýnd í kvöid.
í síðasta sinn.
Fyrirligg j andi í heildsöln til
’kaupmanna og kaupfélaga:
VIKING skilvindur og strokkar
(sænsk vinna) og tilheyrandi
varahlutar.
VIKING skilvindur, 40, 65, 120 og
200 litra.
'VIKING strokkar, ýmsar stærðir.
Sænsk vinna.
Ennfremur tilheyrandi vara-
hlutar.
G. EIRÍKSS, Reykjavík
Einkasali a íslandi.
Afnám
húsaleigulaganna.
Fjórir þingmenn úr Reykjavík,
þeir Jakob Möller, Bjarni frá Vogi,
Sveinn Björnsson og Gunnar Sig-
urðsson, 'hafa borið fram í neðri
deild svolátandi þingsályktunartil-
lögu: „Alþingi ályktar að skora á
landsstjórnina að nema úr gildi frá
1. okt. 1920 að telja, og að fengnum
tillögum bæjarstjórnarinnar í
eRykjavík, 2. og 3. grein laga nr.
24, 12. sept. 1917, um húsaleigu í
Reykjavík, 2. og 3. gr. laga nr.
45, 28. nóv. 1919“.
Tillaga þessi var til umræðu í
gær á fyrra fundi deildarinnar. J.
Möller hafði framsögu og gat hann
þess, að í tilefni af tillögu þessari
hefði húsaleigunefnd haldið fund
og gert þar eftirfarandi samþykt
og beðið flutningsmenn að koma
henni á framfæri við Alþingi:
Húsanæðisnefndin er þeirrar
skoðunar, að bæj'arstjórn Reykja-
víkur beri að hafa ákvörðunarrétt
um, hvenær tími sé kominn til að
afnemá húsaleigulögin, eð'a hluta
þeirra, og að bæjarfélaginu sé stofn
að í hættu, ef æðri stjórnarvöld,
isem ekki h'afa sömu skilyrði til að
Fekkja ástandið í bænum, hafa
írnmkvæði að því að afnema lögin.
Nefndin telur hinsvegar rétt, að
bæjarstjórnin taki húsnæðismálið
til nýrrar yfirvegunar og mun hún
gera tillögu um það.
Viröist nefndinni hentugast, að
öll ákvæði viðvíkjandi húsnæðismál
inu verði sett með reglugerð, sem
breyta megi þegar ástæðurbreytast,
en e'kki með beinum lagáákvæðum
og telur því réttast, að alþingi setji
nú þegar lög, eða heimili lands-
stjórninni að setja bráðabirgðalög,
er heimili bæjarstjórn Reykjavíkur
setja reglugerð, sem stjórnarráð-
ið staðfestir, um leigu á húsnæði til
íbúðar, hámark húsaleigu og annað
til tryggingar því, að bæjarbúar
geti notið þess húsnæðis, sem til er
eða verður í bænum.
Jafnframt skorar húsnæðisnefnd-
in á þingmenn bæjarins að flytja
svolátandi breytingartillögu við til-
lögu til þingsályktunar um afnám
laga um húsaleigu í Reykjavík.
„Alþingi skorar á landsstjornina
að gefa út, ef bæjarstjórn Reykja-
víkur óskar þess, bráðabirgðalög,
sem heimili bæjarstjórninni aðsetja
reglugerð, sem stjórnarráðið sam-
þykki, um leigu á húsnæði til íbúð-
ar, hámark húsaleigu og annað til
tryggingar því, að bæjarbiiar geti
notið þess liúsnæðis, sem til er eða
verður í bænum.
Jafnframt verði þá úr gildi num-
in lög um húsaleigu í Reykjavík
o. s. frv.
Benti J. M. á og eins aðrir flutn-
ingsmenn, að þótt nauðsyn kynni
að hafa verið á húsalejgulögunum
þá er þau voru sett, nauðsyn sem
stríðið skapaði, þá væri hún nú fa)l-
in af sjálfu sér og eigi afsakanlegt,
að láta nauðungarráðstafanir,
gerðar í stríðinu, standa lengur en
brýn nauðsyn bæri til. Húsaleigu-
lögin hefði og' unnið sjálf á móti
tilgangi sínum á marga lund, sér-
staklega með því, að þau hefði fælt
menn frá að byggja, fælt menn frá
'því að leigja út herbergi o. s. frv.
En eigi virtist þó rétt,að svokomnu,
að afnema öll ákvæði um eftirlit
með húsaleigu.
Málinu lauk svo í neðri deild, að
þingsál.till. var samþykt með 13
atkvæðum gegn 2, og send til efri
deildar.
---------o---------
Frá Alþingi.
—0—
Neðri deild.
Afgreidd voru til efri deildar í
gær þingsályktunartillaga um heim
ild fyrir landsstjórnina að greiða
fé úr ríkissjóði til dýrtíðaruppbóta
o. fl.
Það eru þessar upphæðir:
5400 kr. til launauppbótar handa
væntanleg'um sendiherra í Kaup-
mannahöfn. 20,000 kr. til þess að
launa ræðismann íslenzkan í Genúa
í. Italíu. Dýrtlðaruppbór til Jó-
hanns Fr. Kristjánssonar af fjár-
lagalaunum hans, samkvæmt 33. gr.
launalaganna. Alt að 25,000 kr. til
dýrtíðaruppbóta handa starfs-
mönnum Búnaðarfélags íslands og
Búnaðarsambandanna. Skal upp-
bæð þessari skift þannig, að laun og
dýrtíðarbætur starfsmannanna
verði í samræmi við sambærileg
launaákvæði launalaganna. 11,000
kr. viðbótarstyrk 1920 til vélbáta-
ferða um ísafjarðardjúp.
Handa hverjum lækni, sem full-
numa verður á árinu, 1000 krónur
til þess að sækja fæðingarstofnun
erlendis.
80 þús. krónur til styrktar báta-
ferðum á flóum og fjörðnm kring
um land. (Með þessari veitingu
voru teknar aftur þingsályktunar-
tillögur, er komið höfðu fram um
styrk til mótorbátaferða bér og
hvar og stjórninni falið að nota
fjárveitingu þessa eftir því sem
bezt þykir henta).
Launauppbót handa barnakenn-
urum, þannig að þjónustualdur sé
miðaður við þá er kennarinn var
fyrst fastráðinn við skóla og að eng
in breyting verði talin á þjónustu-
aldri, þótt kennari flytjist frá ein-
um launaflokki til annars.
Samþykt var heimild handalands
stjórninni til að veita styrk til að
kaupa. björgunarbát, og afgr. til
stjórnarínnar. Ennfremur þingsá-
lyktunartill. um vöruvöndun.
Næeti fundur
er í dag kl. 10. Þá verður tekið á
dagskrá: Fjölgun þingmaima í
Reykjavík með mörgum breyting-
artillögum, lánbeiðni frá ostabúinu
í Sveinatungu (20 þús. kr. úr við-
lagasjóði í viðbót við 10 þús. sem áð
ur hafa verið veittar búinu), þings-
ályktunartillaga frá E. E. um auk-
inn ullariðnað í landinu, og nýi
bankinn.
Efri deild.
NÝJA BÍÓ
Leyfísbeiðendur hafa haldið því
fram, að hér sé veruleg þörf á auk-
inni bankastarfsemi og meira veltu-
íé en bankarnir nú hafa ráð á, og
hafa tilfært mörg dæmi því til sönn-
unar, sem nefndin verður að fallast
á.
Árið 1885, er Landsbankinn var
stofnaður, voru t. d. útfluttar vörur
landsins taldar kr. 4312295. En árið
1902, er Islandsbanki var st’ofnað-
ur, námu útfluttar . vörur kr.
11938294. Árið 1914 nýftnu útfluttar
vörur kr. 20830000, og 1916 kr.
40101000. Þetta sýnir, hve hrað-
fara velta landsins hefir vaxið.
Það er því auðsætt, að hafi verið
ástæða til að stofna annan banka
1902, er íslandsbanki var stofnsett-
ur, þá ætti eigi að vera minni þörf
á því nú. Og nefndin verður að vera
þeirrar skoðunar, að hollast sé fyr-
ir landið, að eðlileg samkepni geti
myndast í bankaverzlun, eins og í
annari verzlun, svo fljótt, sem hægt
er a& sjá fyrir henni.
Þess utan virðist það beint æski-
'legt, að að minsta kosti sé hér einn
banki, sem sé laus við áhrif og af-
skifti stjórnmálanna í landinu, en
það getur því aðeins orðið, að þing
og stjórn hafi engin áhrif á rekstur
bankans.
Réttlætið
urufram alt.
Áhrifamikill sjónleikur í þrem
þáttum, leikinn af ágætum leik-
endam.
Myndin sýnir baráttu nagr-
ar móður, sem berst gegn ó-
drenðlyndam fðður fýrir rétti
barns sins og eru margir kafl-
ar hennar átakanlegir.
Sýning í kvöld kl. 9.
Fyrirlggjandi hér á staðnum:
Varahlutar allskonar fyrir
BOLINDERS mótora
Ennfremur lampabrennarar fyrir
sömu vélar.
G. EIRÍKSS, Reykjavik
Einkasali á Islandi.
má víst, að málið gangi til stjórn-
arinnar. Mál þetta átti að vera á
dagskrá neðri deildar í gærkvöldi,
en vegna þess að nefndarálit þetta
var þá ókomið, var því frestað.
Þar urðu 9 frumvörp að lögum
í gær, enda voru 3 fundir haldnir.
En aðalatburðurinn í deildinni var
sá, að frv. um heimild fyrir stjórn-
ina til að stofna innlenda peninga-
sláttu var d r e p i ð með rökstuddri
dagskrá frá Halldóri Steinssyni.
Var Iiún samþykt með 10 atkvæðum,
•?n þessir 4 greiddu atkvæði á móti:
IJj. Sn., K. E., S. E. og G. B.
Öll mál á dagskrám fundanna
voru afgreidd með afbrigðum frá
J.-iugsköpum.
Lög frá Alþingi afgreidd í gær:
Viðauki við lög um stimpilgjald.
Breyting á tilsk. um sáttanefndir.
Kensla í mótorvélfræði. Breyting á
lögum um lögreglusamþyktir.
Manntal á Islandi. Bann gegn bofci-
vörpuveiðum. Breyting á póstlög-
um. Gullforði íslandsbanka. Bann
gegtt innflutningi á óþarfa varn-
ingi. Gjöld til holræsa og gang-
stétta. Bann gegn innfultningi á
vörum er sýkingarhætta getur staf-
að af. Notkun bifreiða. Ileimild um
Kjarna og Hamra.
*
Nýji bankinn.
Nefndarálit komið.
Sameinaðar fjárhagsnefndir
ðfeg'gja þingdeilda hafa á nokkrum
fundum athugað frumvarpið, ýmist
igeð leyfisbeiðendum eða út af fyr-
ir sig, til þess að geta sem bezt
glöggvað sig á málinu.
Nefndinni varð það brátt ljóst,
að óhugsandi var að afgreiða slíkt
mál sem þetta á þessurn stutta þing-
tíma.
Samkvæmt þessu er það álit
nefndarinnar
að þörf sé fyrir þriðja bankann, og
að.það geti ekki sett núverandi
banka í neina hættu, þótt hann
sé stofnsettur. Þvert á móti
mundi það létta undir með þeim
að uppfylla þær skyldur, sem
þeir hafa við þjóðfélagið.
Nefndin var á einu máli um það,
að ekki gæti hún fallist á frumvarp-
ie óbreytt. Vill hún því gera, á því
allmiklar breytingar, og varð sam-
komulag um flestar breytingartil-
lögurnar við umsækjendur.
Sumir nefndarmenn lögðu áherzlu
á, að þingið á sínum tíma setti á-
kvæði um, hvað gróði banka mætti
vera mestur með gefnu tilefni fyrir
augum, og álitu, að fjarstæða væri
að heimila bönkum að græða tak-
markalaust. Hinsvegar álítur nefnd
in, að nauðsynlegt væri að tryggja
hluthöfum og varasjóði sómasam-
legan arð, áður en skattur yrði á
lagður, og áleit, að sá hreini arður
mætti ekki vera minni en 15% af
hlutafénu, ef tiltö'k ættu að vera
til að fá útlent fé í fyrirtækið.
Til nefndarinnar var og vísað
frumvarpi til laga um að gera
Landsbanka íslands að hlatafélags-
banka. Og ennfremur hefir nefnd-
inni borist erindi frá íslandsbanka
um leyfi til hlutafjáraukningar.
Nefndinni virðist að þessi mál
standi í nánu sambandi hvert við
annað, en er samhuga um að leggja
til, að öllum þessum málum verði
vísað til stjórnarinnar til undirbún-
ings til næsta þings, og að stjórnin
í tillöugum sínum bendi á, á hvern
hátt hún álítur tiltækilegast að
auka starfsfé Landsbankans.
Þetta er í stuttu máli álit nefnd-
arinnar. Breytingar hennar á frv.
þýðir ekki að rekja hér, því að telja-
12 vélbáta vantar.
Sú fregn barst hingað í gær-
kvöldi, að af vélbátum þeim, sem
fóru til fiskjar frá Sandgerði í
gærmorgun, hafi 12 eigi komið að
landi aftur, »
Bað stjórnarráðið biörgunar-
skipið Geir í gærkvöldi að fara suð-1
ureftir og leita bátanna, en „Geir“
gat eigi farið vegna þess að vélin
/ar ekki upphituð, og var því botn-
vörpungurinn „Víðir“ fenginn til
fararinnar.
Inflúenzan
f Vestinannaeyjtlrr.
Morgunblaðið átti tal við Pál
Bjarnason ritstjóra í Vestmanna-
eyjum í gær. Hann var þá að koma
é fætur úr inflúenzunni. Hann
skýrði oss svo frá, að meiri hluti
Eyjarskeggja lægi enn í veikinni,
en engir mundu mjög hættulega
veikir. Þrjú börn kvað hann hafa
dáið. — Verst hefði það verið fyrir
Eyjarnar á þessum raunatímum, að
ekkert eldsneyti var þar til. Sjúkl-
ingarnir liggja í kulda og tefur það
mjög afturbata. Hörgull hefir einn-
ig verið á nýmeti og mannleysi
og illar gæftir hafa hamlað því, að
sjóróðrar væri stundaðir. Altaf um-
hleypingar. I gærmorgun dágott
veður og réru þá tveir bátar. En svo
brast á með ofsarok, eins og hér, og
urðu bátarnir að snúa aftur ognáðu
nauðulega landi.
N