Morgunblaðið - 28.06.1922, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 28.06.1922, Blaðsíða 2
MORGUNBLABIB Þýskaland . hefir fyrirmynda- nefnd þýska verkfræðingafjelags- ins, rannsóknarstofur í öllum iðn- greinum og aðra eins leiðtoga og Hellmich, Matschoss, Moede, Piorkowski, Schlesinger og Wall- achs. Holland hefir líka merka fyrir- myndastofnun, og ágætan fræSara í þessum efnum, þar sem er pró- 'fessor Volmer við háskólann í Delft, þar sem alt er gert til þess að brýna fyrir mönnum haganleg vinnuhrögð. Jafnvel háskóli Islands sendi fyrir stríðið prófessor Finnboga- son hingað til lands, til að kynna sjer þessi efni. ítalía er nú að undirbúa mik- inn alþjóðafund um þessi mál, er á að halda í Genúa; fylgir þar dæmi Spánar, er nýlega hafði al- þjóðafund í Bercelona undir for- nstu dr. Mira. Yerkfræðingar frá Svíþjóð og Sviss hafa nýlega verið í landi ■voru til að kynna sjer fram- kvæmdastjórn og vinnurannsókn- ir og höfum vjer fundið, að þessir ferðamenn hafa hinn mesta áhuga á vinnuvísindum og telja þau af- ai mikilsverð. Ástralía er að vakna undir forustu Museio. Japan hefir þeg- ar sent dr. Uyeno, forstöðumann hinnar keisaralegu japönsku sál- fræðisstofunnar, hingað til lands, tii að kynna sjer framkvæmda- stjóm, vinnuathuganir og vinnu- fræði. Dr. Kan-ichi Tanaka og prófessor Yukiyoshi Koga eru í Ameríku í sama tilgangi. Dr. ITyeno ætlar að halda áfram ferð sinni kringum hnöttinn og kynna sjer þetta efni í mörgum löndum. Onnur lönd í Asíu koma eflaust á eftir á þessum brautum“. Gilbreth ætlast nú til, að öllum þessum vinnufræðaforða, er Ame- ríkumenn fengju frá bandamönn- um yrði síðan komið fyrir á bóka- safni, eða sjerstakri stofnun í Ameríku, þar sem hver er vildi gæti fengið fræðslu um bestu að- ferðir, er menn þektu í hvaða iðn sem væri. Þessi greiðsla mundi ekki síður koma bandamönnum að haldi en Ameríkumönnum, því að þegar hver þjóðin færi að rannsaka að- ferðir sínar, til þess að geta gert grein fyrir þeim, mundi henni ekki aðeins verða ljósara en áður hverjar af aðferðum hennar væru bestar og leggja meiri stund á þær en áður, heldur mundi hún við rannsóknina finna margtnýtt, er til bóta horfði, og græða þann- ig sjálf á því að greiða skuld sína. Þessar tillögur Gilbreths virð- ast mjer svo frumlegar og vitur- legar, að jeg geri ráð fyrir að íslenskir lesendur hafi gaman af að heyra um þær. Guðm. Finnbogason. ------«------- Samanburður. Blöðin. — Listarnir. — Lands- málastefnurnar. Tíminn nefnir D-list£inn venju- lega Morgunblaðs-lista, en B-list- inn er, eins og vera ber, kendur við Tímann. Mbl. amast ekkert við því, að D-listinn sje við það kendur. En mun þessara tveggja lista ætti þá að mega finna m. a. í afstöðu Mbl. og Lögr. annars vegar en Tímans hins vegar til opinberra mála. Og þann saman- burð er auðvelt að gera. Lítum þá til aðalatvinnuveg- anna, sjávarútvegs og landbún- aðar. Á sjávarútveginum hafa á síðari tímum orðiS stórvægilegar breyt- ingar. Hann hefur varpað af sjer fornum fjötrum fátæktar og fram- taksleysis, risið upp með nýjum krafti, fengið nýtísku útbúnað og stendur nú að allra dómi full- komlega jafnfætis sama atvinnu- rekstri í nágrannalöndunum. Is- lenski fiskurinn er nú orðin eftir- sótt vara og talinn víða best verk- aði fiskurinn á heimsmarkaðinum. Á þessum atvinnuvegi fremur öllum öðrum hvílir nú heildar búskapur íslensku þjóðarinnar, þaðan renur megnið af tekjunum í landssjóSinn, sem gert háfa land- inu kleift að koma upp nýjum mentastofnunum og menningarfyr irtækjum og yfir höfuð að bera þann kostnað, sem aukið sjálfstæði og vaxandi þjóðarþroski hlýtur að hafa í för með sjer. Bíði þessi atvinnuvegur verulega hnekki, hlýtur það óhjákvæmilega að hafa þær afleiðingar, að þjóðarbú- skapurinn í heild sinni færist aftur á bak til eldra ásigkomu- lags, mentastofnanir og menning- arfyrirtæki hins nýrri tíma legg- ist niður og þroski og kjarkur þióðarinnar, sem 'fengið hefir byr undir vængi á síðari árum, fari aftur þverrandi. Hinn nýji, aukni og umskapaði sjávarútvegur, er langstærsta framfarasporið, sem hjer hefir verið stigið á svæði at vinn umálanna. En hvernig hefur nú afstaða Mbl. og Lögr. annars vegar og Tímans hins vegar veriö til þess- arar greinar atvinnulífsins ? Mbl. og Lögr. hafa jafnan sýnt henni velvilja, en Tíminn hefir frá upp- hafi tilveru sinnar sýnt henni beinan fjandskap, bæði atvinnu- vtginum í heild og eins einstökum fcrvígismönnum hans, sem verið' hafa . margir hverjir dugmestu kraftar þessa þjóðfjelags á und- anförnum árum. Verk þeirra og þýðing þess fyrir þjóðarheildina hefur Tíminn aldrei skilið. Hann hefur ofsótt með þráa og þröng- sýni þennan kraftmesta nýgræð- ing í íslensku atvinnulífi, stöð- ugt reynt að skapa óvild gegn lionum meðal lesenda sinna. Og kunnugt er það, að Jónas frá Hriflu, sem Tíminn styður nú til landskjörs, var, að allra kunn- ugra dómi, einn af helstu undir- róðursmönnunum, er stofnað var til hins alræmda verkfalls hjer í bænum fyrir nokkrum árum meðal togarhásetanna. Síðasta og ljósasta dæmið um illan hug þeirra Tímamannanna til sjávarútvegs- ins, samfara algerðu skilnings- leysi þeirra á gildi hans fyrir þjóðarbúskapinn í heild, er fram- koma þeirra og blaðs þeirra í Spánartollsmálinu. — Mbl. og Lögr. hafa aftur á móti veitt þess- um atvinnuvegi allan þann stuðn- ing, sem blöð geta í tje látið. Hver stefnan er þama rjettari og heillavænlegri ? , — Því eiga menn að svara við kosningamar 8. næsta mánaðar. Þá er að minnast á hinn aðal- atvinnuveginn, landbúnaðinn. — Hann hefir ekki tekið framförum, sem samsvari framförum sjávar- útvegsins, heldur orðið aftur úr. En hverjir hafa borið fram víð- tækustu tillögumar til viðreisnar honnm, þær tillögumar, sem ísjer fela mesta framsýni og bjartsýni ? Það eru ekki Tímamennimir. Það eru forvígismenn jámbrautar- málsins og vatnavirkjunarinnar. Og það er Lögrjetta, sem hefur beitt sjer fyrir þeim málum, en ekki Tíminn. Lögr. hefur .frá upphafi og alt fram til þessa verið eins blaðið, sem sint hefir þessum málum að nokkru ráði. í riti Sam- vinnufjelaganna hefur Jónas frá Hriflu lagt eindregið á móti jám- brautarmálinu, og fyrir nokkrum árum áttu flokksmenn Tímans þátt í því að hefta framkvæmd vatnavirkjunarmálsins, og blaðið fylgdi þeim þar að málum. Það hefir leiðst þar út í stagl og þvælu um litíls verð aukaatriði, en aldr- ei skilið neitt í aðalatriðunum. — Mætti síðar fara nánar út í það, að sýna áfstöðu Tímamannanna til þessara tveggja aðalframtíðar- mála íslenska landbúnaðarins. Efsti maður D-listans, Jón Magnússon, hefir jafnan verið einn áhugamésti maðurinn um all- ar tilraunir, sem gerðar hafaver- ið til þess að hrinda þessum stór- málum eitthvað áleiðis.. í báSum þeim hefir hann verið meðal fremstu forgangsmannanna. Og sama er að segja um annanmann D-listans, Sigurð Sigurðsson bú- fræðing, sem þar fyrir utan hefir átt meiri og minni þátt í öllum búnaðarmálaframförum hjer á landi síðustu áratugina. Þarf ekki að telja upp verðleika hans á því sviði, með því að Öllum bænd- um landsins eru þeir kunnir. Þótt Jónas leggi Tímaskrif sín á meta- skálarnar, verða þau ljettvæg móti ritum og störfum Sigurðar Sigurðssonar í þágu íslensks land- búnaðar. En það er Tíminn, sem boðið hefir upp á þennan saman- burð, sem hjer er gerður, með grein, sem blaðið flytur 17. þ. m. Frá Lögr. hálfu skal því haldið fram, að greinar þær, sem hún hefir flutt um viðreisn íslensks landbúnaðar, bæði fyr og síðar, sjeu yfir höfuð veigameiri og víð- tækari en greinar Tímans um hin sömu mál, án þess þó að ritstj, Lögr. geri kröfu til þess að vera talinn sjerfræðingur í þeim efn- um. — Tíminn frá 17. þ. mán. hampar hátt greinaflokki eftir J. J., sem staðið hefir þar í blaðinu og heitir „Komandi ár“. Er auð- heyrt, að höf. greinanna hyggur sjálfur, að þar sje fram fluttur fagnaðarboðskapur, sem ekki eigi sinn líka í íslenskum ritum, sem um líkt efni fjalla. Hann er svo hugulsamur, að draga þarna sam- an í eitt þau atriði þessara gieina sinna, sem hann telur aðalatriðin. Og merkilegt má það kallast, ef mörgum hefir ekki farið líkt og þeim, sem þetta ritar, að þeim hafi þótt lítið til innihaldsins koma, eftir útdrættinum að dæma. Þetta er ekki annað en hjakk og stagl um þau dægurmál, sem nu eru mest rædd í blöðunum, sumt áður marghrakið, en annað smá- munir, glerbrot, sem tínd eruupp hjer og þar. Hvergi er opnuð víð útsýn til f ramtíð arinnar. Beri menn þetta saman við greinar,sem Lögr. hefir flutt um járnbrautar- mál, fossamál, áveitumál o. s. frv. og þá útsýn, sem í sambandi við þessi mál hefir verið opnuð hug- um manna um framtíð landbúnað- arins í samvinnu og samkomulagi við aðra atvinnuvegi landsins, þá munu menn geta fundið, að meg- inmunurinn felst í því, hve sjón- deildarhringurinn er þröngur hjá Glaxo-barn! Þetta er fyrsti íslend- ingurinn, setn eingöngu hefir verið alinn á Glax0 frá því hann var þrigðl* vikna gamall. Nú er hann sex mánaða. Hann henr aðeins drukkið GlaX° og aldrei fengið neina aðra fsedU' Honum hefir aldrei orðío misdægurt og altaf teki® jöfnum framförum. MÖt? börn búa að því alla að þau fá ekki nóga brjóstn' mjólk fyrsta árið. Gla*0 getur bætt úr því Börni° þurfa enga aðra fæðu eD Glaxo og hún gerir Þal1 hraust og bráðþroska Látið ekki börnin yöar vera án Glaxo. Tímanum en víður í Lögrjettu. Þetta er þaö, sem máli og stefn- um skiftir, en ekki karp um ó- vtruleg smáatriði. Útsjónin frá dálkum Tímans er moldvörpunn- ar sjóndeildarhringur. Þaðan sjest hvorki til fossa nje fjalla, og ekki að tala um það, að útsjónin til hafsins er alveg lokuð. Frh. Athugasemö við það, sem menn á íslandi alment halda um ritdómara. í blöðum að heiman verður mik ils misskilnings vart, þar sem sí og æ er kvartað undan vöntun á góðum ritdómum, rjett eins og það væri betri ritdómurum í lófa lagt að koma í veg fyrir öll þau kynstur af mishepnuðúm ritsmíð- um, sem sett eru saman á íslandi um þessar mundir. Hið sannasta í þessu efni er, að hversu góðir sem ritdómarar kunna að vera, 1 geta þeir ekki kent efnilegum rit- höfundum að skrifa. Maður sem 'er góðum ritkostum búinn og á ’sjálfstæði til að bera í hugsun og framsögn, haníi fer ekki eftir því, 'sem ritdómarinn álítur best, held- ur eftir hinu, sem hann sjálfur álítur best. Góður rithöfundur hefir ekkert til þeirra að sækja, sem um bækur rita. Meistara- verkin eru hið eina, er veitt get- !uj. rithöfundi skólun og hann leit- ar þangað til að komast í snert- 1 ingu viS anda snillinnar. Sjer- hverja bókmentaöld einkennirein hver sjerstök tóntegund, sem hún leikur í öll lög sín. í þeim kór segir fátt af ritdómurunum, því ' meistarar hverrar aldar gefa hjer tóninn. Aðra líkingu mætti nota og segja að þeir væru víngarðs- herrarnir. í raun og veru verður ritdómari aldrei talinn með fyrsta flokks rithöfundum. Ritdómarar skapa ekki skóla, þeir skrifa ekki guðspjöll, heldur leggja út af því sem aðrir skrifa. Lessing eða Brandes, sem einhver mundi kann ske vilja minna á í þessu sam- bandi, standa ekki hátt í virðing- arstiga bókmentanna fyrir rit- dóma, heldur fyrir verk, er hófu þá upp fyrir ritdómara, meistara- leg verk er geymdu andlegarupp- sprettur og gáfu samtíðarmönn- unum tóniun. Fánýti ritdóma og ritdómara er ljóst, ef menn líta á árangurinn af starfi þeirra, hvort heldur þeir fjalla um efni sín já- kvætt eða neikvætt. Rit, sem mik- inn fagnaðarboðskap eða mikla Sá maður sem býður út vínstúH111 sinni og gleymir að taka með sjer Toblen hann er vís til að gleyma eiö' hverju fleira speki hefir að færa, eða þá rlt sem brýtur í bág við tímana °£ ev lykill að nýjum hugarheimU#1’ það lifir og getur ekki dáið uí0 týnst, fremur en annað, sem m góðu bergi er brotið. Nú útíl merin hundruð þvílíkra dæma, ritdómarar hafi fordæmt slík rlt’ og er það kannske ekki ónáttrir' legt, þar eð ritdómari í orðsi|lS fylsta skilningi er hvorki sá seF skapar nje skilur meistaralegar hugsanir. Eu hins eru engin dæ1111’ að slík rit hafi hrotið fyrir ætt' ernisstapa þrátt fyrir ofsókmr ritdómara, — eða yfirleitt annarí 7 f sem tala tungum lýðsins og aHa eru um seinan tilbúnir að taka ^ móti nýjum hugsunum. Ai þ« má sjá,. að gott rit og lífvænle?1 heldur jafnóhaggað velli fyrtr því sem ritdómarar segja, og það kemur í sama stað niÖtir hvort þeir fara lofsyrðum lasts um bækur, sem eru hugsaða1 af snild. Kanuske líður nokklir tími' áður en nýjar og stórgóðs1 hugsanir v-erða viðurkendar, kaD11 ske verða þær aldrei skildar e^ft framkvæmdar, en samt er ekkeú nægilega sterkt til að koma þelIltt fyrir kattarnef og þá síst ritdórí' arar. Firra væri að halda því íxbJ^ að ritdómarar ætíð sje bliu^ir fyrir ágæti nýrra (eða nýjaðra) hugsana. En þó þeir hafi alla1í vilja á að halda því fram, seI° snillingurinn hefir sagt, þá eT starf það jafnlítilsvirði eins einhver vildi herma eftir þru®1 unni með dálítilli trumbu. Stúr hugsun og mikilfengleg talar ir sjer sjálf með álíka krafú Jehóva af fjallinu Sínaí og hv1’ menn eru með híuni eða mot- lltt er það alt saman gjálfur og ur; fvr en veit hefir hún undir sig heiminn. «vo að ra^ jafnvel urðu þess ekui varir hvrr° ig þeir tóku sinnaskiftum. Á hóginn er það alkunna hvernig dómarar oft verð til að hæla a! rit' Ura ik' handa bannsettu rusli og gera 1,1 ið úr bókum, sem eru jafnvel vl lausari en svo að mestu naut sína eigin spegilmynd þar óskeiu Sömnleiðis hefja þeir oft til anna bækur sem geyma alge: :ngar og þvældar hugsanir sem hver ker‘ raun ing' er útblásin af t.d. einsog1 er á um Gest eineygða eftir Gu Gunnarsson og ýmsax ^iðb®taJ1 > * k I

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.