Morgunblaðið - 02.08.1924, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
arlítið út, eSa þaö af honum, sem
ætla mátti, að hinir tignu gestir
ættu helst leið um.
Iíonungi var ætlað að stíga á
lancl við Knútzonsbryggju; hún
var vestan til við Eimskipafjelags
liúsið. Var hún öll prýdd með
flaggstöngum og yfir henni sigur
hogi meö stórri kórónu yfir. Ilöfðu
Frakkar unnið aö þessari skreyt-
ingu, og var snildarbragur á. •
Skáldin höföu setið með sveittan
skallann, lamið fótastokkinn a
Fegastis og ort ,,í jötunmóð“ ; voru
]>jóðhátíöarkvæði þeirra bæði mörg
og góð, ort undir fögrum lögum og
urðu hrátt á allra vörum.
Landshöt'ðingi Hilmar Finsen
gekk á skipsfjöl og fagnaði kon
ungi; steig konungur skömmu síð
ar á land og tók landshöfðingi og
lielstu menn á móti honum á
bryggjusporði; flutti landshöfðingi
honum ræðu, en konungur svaraði
með nokkrum orðum.
Konungur og sveit hans gekk síör
an upp í landshöfðingjahús; hafði
hann þar aðalbústað, meðan liann
dvaldi í hænum; en í latínuskólan-
um hafðist föruneyti hans margt
við, og þar hjelt konungur veislur
sínar.
Með konungi voru ýmsir góðir og
göfugir menn, svo sem Klein, sá
er af konungi var gerður íslands-
ráðberra 2. ágúst, daginn eftir að
stjórnarskráin nýja gekk í gildi,
að mig minnir; Leyúdarráö Trap,
Etazráð Oddgeir Stephensen, Oberst
Ilolten, stallari konungs, Prófessor
Sörensen málari og fleiri.
Næstu 2 dagana hjelt konungur
kyrru fyrir; gekk hann þá víöa um
bæinn, og skaut víöa þar upp, er
menn síst áttu von á. I hestaport-
inu við Knútzonsverslun, þar sem
jafnan var fjöldi hrossa, rakst
konungur á bónda ofan úr sveit;
skildi hvorugur eða þekti annan,
og var kátbroslegt samtal haft eft-
ir þeim; bóndi kunni, sem náttúr-
legt var, lítt til hirðsiða eða á-
varpa stórhöfðingja, enda kom hon-
um ekki sá skolli í hug,, að sá, er
hann átti tal við, væri konungur-
inn sjálfur.
Skvaldursamt nokkuð var í bam-
um þes"sa daga, sem vonlegt var;
á höfninni lágu 9 eöá 10 herskip,
sem liingað voru send íslensku
þjóðinni og konungi til viröingar.
Skipin voru 3 frá Danmörku, eitt
Dr. Grímur Thomsen flytur Ávarp íslendinga til Kristjáns níunda á pingvöllum, 7. ágúst 1874. (Eftir samtíðarmynd.)
ingum í huga allrar þjóöarinnar; lionum hafði verið gert stórvask
enda mátti segja svo, að hún við 1 og höfuðbað; og hann bjó lengi að
alt þetta hrykki upp og vaknaði af j þessari „general-hreingerningu/ ‘
margra alda gömlum svefni og Bærinn var auðsjáanlega kominn í
dvala. Hátíðahugurinn kveikti í
flestum; hátíðirnar ráku hver aðra
út um alt land og í hverri sýslu;
þeir sem vildu sofa það af sjer,
/engu ekki næði til þess; þeir máttu
segja eins og karlinn, sem vildi sofa
í kirkjunni, en f jekk ekki næði:
„Aldrei er friður; nú á að fara
að blessa!“
ÞjóðhátíSarhaldið í Rvík
2. ágúst.
Þessi merkisdagur í sögu lands og
þjóðar rann upp meö sól og sumar-
veðri; lygnt veður framan af, en
hvesti, er fram á kom, og urðu að
þeim vindi allmikil veisluspjöll; en
með kvöldinu lygndi .aftur; yfir
höfuð var dagurinn bjartur og
fagur.
Við ungu mennirnir vorum marg-
ir snemma á fótum þennan morgun;
við vorum búnir að fá hátíðarólgu
í blóöið, og það var engin furða.
Við, sem vorum vanir að syngja vií
orgelið hjá Pjetri sál. Guðjónsen,
áttum að isyngja þennan dag við
uidegisguðsþjónustuna í fyrsta sinn
frá Noregi, eitt frá Svíþjóö, og þar hið þjóðkunna lag og sálm: „0
á Lagerkranz aðmíráll, eitt frá Guð vors lands“. Híöfðum við æft
Þýskalandi, tvö frá Frakklandi. — okkur allmikið undir forustuEinars
Auk þessa voru hjer komnir fjölda sál. Guðjónsen, enda átti hann að
margir merkismenn og sendinefnd- stýra söngnum í kirkjunni. Biskup-
ir frá ýmsum þjóðum. Fimm Ame- inn Pjetur Pjetursson, Dr. theol.,
ríkumenn, stórauðugir, höfðu tekið adlaði að prjedika, konungur með
skip á leigu í Skotlandi, og komu á
því eins og nokkurskonar lausa-
menn eða sjálfseignarbændur, sem
eiga drógina, sein þeir sitja á; skip-
ið hjet Albion, stórt og fagurt; á
því skipi voru meðal annara Cyrus
W. Field, einn af skörungunum,
sem komu sæsímanum í fyrstu yfir
Atlantshafið, sem á þeim tímum
þótti mikiö afreksverk; skáldið
Bayard Taylor, Dr. Hjays, Dr.
Kneeland, II. N. Gladstone, eirm
af sonum forsætisráöherrans al-
kunna o. fl.; á því skipi var og
Eiríkur Magnússon, en kona hans
á öðru. Er þaö óvinnandi verk nú,
að telja upp alla hina tignu og
me<rku gesti, sem
landið og þjóðina.
öllu fylgdarliði sínu, og alt stór-
menni úr hóp útlendra gesta, áetlaði
að vera í kirkju; okkur langaöi því
til að syngja sómasamlega, verða
ekki landinu til minkunar. — Það
mikill spenningur í okkur öll-
var
um.
Flestir, sem voru
í song-
sveit þessari þennan dag, eru nú
dánir; í svipinn man jcg nú ekki
eftir lifandi úr karlmannaflokknum
nema Ilelga Guömundssyni frá Hól,
lækni á Siglufirði, Þóröi lækrii
Thoroddsen og mjer, er þetta ritar;
kunna að vera fleiri, þó jeg muni
]>að ekki. — ,Ieg gekk snemma
morguns um mikið af bænum til að
sjá, hvernig hann væri á að líta:
sparifötin og búinn að fela vana-
legu hversdags tuskurnar; hátíöa-
nefndin hafði auðsjáanlega unnið
mikið verk, tekið hendur úr vös-
um. Hún hafði lagt krakkann á
bnje isjer, þvygið honum um háls-
inn og fyrir aftan eyrun, borað
upp í nefið og eyrun, strokið úr
munnvikunum, kembt úr honum
óþverrann og greitt honum. — Ilún
þurfti nú ekki að skammast sín
fyrir krakkann í Garðshorni, þegar
konungurinn og hirðmennirnir
kæmu á fætur.
Og þaö var þegar um morguninn
brosandi gleðibragur yfir öllum
bænum; allir fóru þegar í það
besta, er þeir komu á fætur. —
Aumingja vatnskerlingamar og
karlarnir kjöguðu auðvitað þenn-
an morgun, sem aðra, undir vatns-
fötunum frá póstinum og heim í
húsin; en — alt þetta fólk — þessi
blessuð olnbogabörn bæjarlífsins —
voru með óvenjulegum gleðisvip og
buðu manni óvenjulega blíðlega
„góðan daginn“ ; eða svo kom það
fyrir mín augu þenna morgun.
Flögg voru dregin á hverja stöng
þegar í bítið; og stöngum með
flöggum á var mjög víða skotið út
um glugga á íbúðarhúsum bæjar-
búa. — Það leyndi sjer ekki þenna
morgun, að Reykvíkingar voru að
heilsa merkilegasta deginum, sem
nokkur þálifandi maður hafði lifað,
meira aö segja einum allra merki-
legasta deginum, sem yfir landið
og þjóðina hafði liðið alt frá bygg-
ingu landsins fyrir þúsund árum.
Þaö var ekkert tiltökumál, þótt
ungum mönnum með einhverju
fjöri í sál og líkarna yrði ekki svefn
samt þenna morgun; okkur var það
vel ljóst, að slíkan dag sem þenna
inundum við aldrei aftur lifa, þótt
við yrðum allra karla elstir.
Þegar leiö að hádegi og inenn
höföu etið dagverð, tók fyrir al-
vöru að lifna yfir bænum og fólk-
ií að komast á kreik. En klukkan
11 var hermannaflokki skotið á
hafi valdiö miklu umróti og bylt-, lcit vel út. Það var auösjeö, að anverðu. Hermaður með trunibu
slóð austastur við vegginn, liðsfor-
ingi með brugðið sverð vestastur.
Og ennfremur var hermönnum með
brugðnum sverðum skipaö til
beggja handa í fordyri kirkjunnar
og ungum foringjaefnum var raðað
við hvern stól beggja megin eftir
endilöngum ganginum. — Um kl.
11^2 tóku yfirmenn herskipanna að
koma í kirkjuna, hver með sínu
fylgdárliði. Yoru það all-fríðar og
fagrar sveitir. En tilkomumestur
allra fyrirliðanna þótti mjer sænski
aðmírállinn, Lagerkranz; var
hann sjerstakur, sendiherra Svía-
konungs á fund konungs vors við
þetta hátíðlega tækifæri. Öllum
þessum fyrirliðum voru hermenn-
irnir látnir heilsa að hermanna-
liætti.
Þegar búið var að samhringja og
kirkjuklukkan sló tólf, heyröum
við, sem vorum uppi við orgelið,
að úti kvaö við trumbusláttur, og
heyrðum fyrirskipanir hershöfð-
ii.gjans til hermannanna og liringl-
iö í byssnm þeirra, er þeir heilsuðu
komumönnum. Vissum við þá, að
konungur var að koma með syni
sínum og föruneyti; þegar konung-
ur og fylgdarlið hans var kominn
til sætis í stúku landsliöfðingja,1
þá hófst messan og fór hún fram
að Venjulegum hætti.
Pjetur biskup steig í stól og prje-
dikaði. Þótti mjer hann öldurmann-
legur í stólnum og tilkomumikill;
var þaö auðsjeð þá sem oftar, að
sá maður var að manngildi meira
verður enn venjuleg meðalalin;
þótti mjer hann þann dag fyrir
allra augum sæmd og prýöi íslensku
kirkjunnar. Einhver ónot fjekk
liann síðar frá einhverjum Eng-
lendingi fyrir framkomu sína þenna
dag í stólnum. En þau ummæli met
jeg að engu. — Um sönginn við
þessa guðsþjónustu var sá dómur
upp kveðinn, áð hann „þótti i’ara
einkar lipurt og vel“. Máttu allir
vel una við það dómsatkvæði. —
Annars voru þennan dag fluttar
tvær aðrar guðsþjónustur í Dóm-
kirkjunni, flutti þær síra Hallgr.
Sveinsson, síðar biskup, og- var
húsfyllir við þær báðar.
þá heimsóttu bærinn var minni þá en nú, náði land, við Zimsensbrvggju, austur
En hinu má ^ eiginlega ekki nema frá húsi Geirs
geta nærri, að öll þessi gestakoma Zoega (Sjóbúð) og upp að Hóls-
og öll þessi hátíðahöld, með til- húsi (Laugaveg 2). Jeg var hissa,
heyrandi ræðuhöldum og gleðskap, hvað bærinn var orðinn hreinn jg
ur allmikill blettur, reistur þar
ræöustóll og búist um eftir föngum.
Hefði þetta mátt vel fara, ef veð-
ur hefði verið kyrt allan daginn;
en því var ekki að heilsa; síöla dags
hvesti allmikið og urðu að því ó-
skemtileg veisluspjöll; því fólk ætl-
aði bókstaflega að kafna í moldryki.
Einni stundu fyrir miðjan aftan
tók fólk að safnast saman á Austur-
velli; var síöan gengið í skrúð-
göngu upp á Öskjuhlíð undir for-
ystu L. Sveinbjörnsson bæjarfógeta,
sem var hinn skörulegasti embættis-
rmaður og lögreglustjóri. En mjög
spilti moldrokið ánægju manna
þenna dag; voru flestir orðnir móa-
lóttir og móskjóttir, og litföróttir
á ýmsa lund, er á liátíðastaðinn
var komið; en ekki batnaði, þó
þangaö væri komið; þá tók nú
fyrst í hnúkana. Allur hátíðarvöll-
urinn var nýrutt moldarflág, og
raúk upp úr honuin eins og þurri
reiðingstorfu við hverja vindhrynu.
Þegar upp á Öskjuhlíð var kom-
ið, þá stje yfirkennari Halldór Kr.
Friðriksson í ræðustólinn, setti
fundinn og hátíðina og flutti snjalla
og skörulega ræðu fyrir Islandi;
man jeg enn, að hann mintist á
það, sem aldrei verður nógsamlega
brýnt fyrir okkur Islendingum, fá-
um og smáum, að okkur ríður lífið
á að halda saman, að sundrungin
leiðir okkur út í dauðann, en sam-1
heldnin flytur okkur lífið. Þá mælti
Helgi skólastjóri Helgason fyrir
minni Darimerkur.
Skömmu síðar kom konungur fót-
gangandi með föruneyti sínu á há-
tíða.staðinn; hafði hann áöur haft
fcoö mikið inni í alþingissalnum
í latínuskóla,num. Þegar konungur
kom, dundi við skothríð mikil. Varð
þá það hörmulega slys, að tveir
hermenn af herskipinu Fylla skutu
af sjer sína hendina hvor, að miklu
leyti; þeir brugðust vel og karl-
mannlega við sárum sínum; en
brátt ma:ddi þá blóðrás, og varð
]>egar að flytja þá niður í bæinn
í gamla sjúkrahúsið, er stóö þar
sem Hjálpræðisherskastalinn er nú.
En — enginn var vagninn í öllum
bænum, nema móvagnarnir hans
undir læknum; þeir gengu í fylk-
ingu og með byssur við öxl upp
að Dómkirkju, og var þeim raðað
meö öllum kirkjuveggnum að norð-
Um eftirmiðdaginn þennan dag Bernhöfts gamla bakara. Man jeg
átti svovaðalþjóðhátíðin að standa, ekki betur en aö særðu mennimir
og hafði henni — því miður — ver- væru báðir í þeim fluttir og hálm-
iö valinn staður upp á Öskjuhlíð; ur og rúmföt höfð í botninum.
liafði þar verið sljettaður og rudd- Fylgdi Jón Hjaltalín landlæknir