Morgunblaðið - 22.11.1938, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 22. nóv. 1.938*

Bifreiðastjórar
Breytió um
olíu í dag
og notió
hina
SOHALAUSU
Gargoyle
Mobiloil
Ardic,
sem er besta vetrar-
olían á bifreið yðar.
Aðalumboðið fyrir
ísland.
H.Benediktsson&Oo.
Ódýr leikfðng:
Bílar
Skip
Flugvjelar
Húsgögn
Göngustafir
Kubbakassar
Dúkkur
Hringlur
frá 0.75
— 0.75
— 0.75
— 1.00
— 1.00
— 2.00
— 1.50
— 1.50
Brjefsefnakassar — 1.00
Barnatöskur — 1.00
Smíðatól — 0.50
Dýr ýmiskonar — 0.85
Sparibyssur — 0.50
Dátamót — 2.25
og ótal margt fleira ódýrt.
K. Einarsson & Björnsson
Bankastræti 11.
Frá sjónarmiði iðnaðarmanna
Qjaldevrisvandræðin atvinnu-
levsið — og iðnaðurinn
BEIR H. Z0EGA
Símar 1964 og 4017.
Um ekkert er jafn mikið
hugsað og rætt eins og
gjaldeyrisvandræði hjóðar-
innar, atvinnuleysi og erfið-
an efnahag. Smáupphæðir
fyrir nauðsynjar verða að
vera ógreiddar í bönkunum
mánuðum saman og kosta
greiðendur þeirra fjölda
samtala við sjálfa banka-
stjórana,, símtöl, brjefaskrift
ir og að lokum svik við er-
lenda viðskiftavini.
Fleiri eru skráðir atvinnulausir
í Reykjavík en nokkru sinni fyr
á sama tíma árs. Svipað ástand er
í kaupstöðum og kauptúnum. Dag-
lega koma til manns ungir og
hraustir menn að spyrja um „eitt-
hvað að gera“, svo að þeir geti
lifað án þess að þiggja af hænum.
Fátækraframfærið vex alstaðar
stórkostlega. Þeir, sem geta borg-
að stynja undir útsvarsgreiðslum,
sköttum og tollum.
Samtökin vantar.
Menn skyldu ætla þegar svo er
ástatt hjá einni minstu og afskekt
ustu þjóð veraldarinnar, sem að
fólksfjölda er ekki nema eins og-
smá borg í stóru ríki, að allir
legðust á eitt eftij- bestu getu til
að bæta ástandið: Minka kaupin
frá útlöndum, auka atvinnu í land-
inu, draga úr fátækrabölinu og
samræma útgjöld þjóðarbúsins við
tekjur þess.
En höfuðböl þjóðarinnar er það,
að jiessi samtök vanta. Það virðist
vera nokkur hluti þjóðarinnar, sem
endilega vill kaupa frá öðrum
löndum mikið af því, sem vjer
sjálfir getum búið til af nauðsynj-
um vorum. Þessir menn halda því
fram, að okkar hlutir sjeu ver
gerðir og dýrari en annara þjóða
framleiðsla og geti ekki verið öðru
vísi. Vegna þessarar háskalegu
skoðunar er fjöldi fólks atvinnu-
laus í landinu, fátækraframfærið
óbærilegt og gjaldeyrisvandræðin
tilfinnanleg. En þrátt fyrir þessa
skoðun, sem mjög var almenn fyrir
rjúmum áratug, hefir þó gagn-
stæð trú verið ráðandi meðal þ.jóð-
arinnar. I skjóli þeirrar trúar hef-
ir vaxið upp talsverður iðnaður í
landinu síðustu árin. Að vísu í
smáum stíl, en við okkar hæfi.
Hann hefir af hinum fyrnefnda
hluta fjöldans verið kallaður gor-
kúluiðnaður og öðrum niðrandi
nöfnum. En þessi ungu, smáu, en
mörgu iðnfyrirtæki hafa þó veitt
mörg hundruð manna góða at-
vinnu og búið til nauðsynlega
hluti, sem annars hefði orðið að
láta erlenda menn framleiða í er-
lendum verksmiðjum. Og þjóðin
mun á, góðum vegi með að sann-
færast um það, að íslendingar
geta framleitt eins góðar vörur og
aðrir menn, ef þeir bara fá að
reyna og æfa sig. Að sumar þeirra
verða dýrari en hægt er að fá
þær fyrir annars staðar frá, er
ekki iðnaðarmönnunum sjálfum að
kenna, heldur aðstæðum þeim er
þeir búa við: Verðlaginu á nauð-
synjunum til framkvæmdanna, ó-
sanngjörnum tollum og vöntun
rekstursfjár.
Skipasmíðarnar.
Þrátt fyrir þessar framkvæmdir
síðustu ára og sannanir um til-
verurjett iðnaðar á íslandi, heyr-
ast enn hrópandi raddir, sem
heimta erlenda vinnu flutta til
iandsins á kostnað atvinnulausra
manna í voru eigin landi.
í fyrra var björgunarskútan
„Sæbjörg“ bygð fyrir samantínt
fje frá fátækum og ríkum í þessu
landi. Smíði skipsins var boðin út
hjer og erlendis. íslensku smiðirn-
ir urðu nokkru dýrari en þeir er-
lendu, en þó ekki meiru en því,
sem nam tollum á efni í skipið
umfram tolli af tilbúnu skipi,
flutningsgjaldi á efni og opin-
berum gjöldum. Þrátt fyrir ýtar-
lega tilraun Landssambands iðn-
aðarmanna til þess að fá aðstand-
endur þessa máls til að líta á hag
þjóðarinnar í heild, og íslenskra
atvinnulausra skipasmiða, var
skipið bygt í Danmörku og ís-
lenskir iðnaðarmenn þar með svift
ir atvinnu fyrir tugi þúsunda
króna. Jafn miklu var eytt að
óþörfu af hinum afarknappa gjald
eyri þjóðarinnar. Þessi afglöp var
þó ekki hægt að afsaka með því
að danska skipasmíðastöðin væri
vandvirkari en skipasmiðirnir ís-
lensku. Hún var áður staðin að
megnri óvandvirkni í smíði báts
hingað til landsins. Ekki reyndist
smíði „Sæbjargar" betur en það,
að hana varð að endurbæta hjer
í Reykjavík stórkostlega áður en
hún taldist hæf til að vinna sitt
björgunarstarf hjer við land. Og
eftirlitsmaður við byggingu skips-
ins, sjálfur fyrverandi forseti
Slysavarnafjelagsins, varð að kalla
sendiherra íslands í Danmörku
sjer til aðstoðar við eftirlitið.
Þeir menn sem rjeðu fram-
kvæmd þessa verks, voru þeir sem
þá sátu í stjórn Slysavarnafje-
lagsins:
Þorsteinn Þorsteinsson forseti,
Geir Sigurðsson skipstjóri, Guð-
mundur Kristjánsson skipstjóri í
Keflavík, Hafsteinn Bergþórsson
skipstjóri, Magnús Sigurðsson
bankastjóri og erindreki fjelagsins
Jón Bergsveinsson.
Og enn kvað vera komin fram
krafa um bátabyggingar erlendis.
Oskar Halldórsson útgerðarmaður
vill koma upp nokkrum bátum og
fá þá alla fullsmíðaða frá Dan-
mörku. Hann kvað viija fá stuðn-
ing Fiskimálanefndar og bæjar-
stjórnar til þessa fyrirtækis. En
ólíklegt er að hróp hans á er-
lendan vinnukraft og túlkun hans
á starfsemi íslenskra iðnaðar-
manna, reynist jafn áhrifarík og
forráðamanna „Sæbjargar".
Háskólinn.
Fyrir nokkrum vikum stóð hjer
hörð barátta um miðstöðvarofnana
í Háskólann. En hann er eins og
alþjóð veit í byggingu fyrir sam-
skotafje frá allri þjóðinni, gegnum
happdrættið. Húsameistari ríkisins
vildi gjarnan fá íslensku Hellu-
ofnana í bygginguna, og hafði í
tilefni af því sannfært sig um
ágæti þeirra erlendis frá. Fram-
leiðandi ofnanna, H.f. Ofnasmiðj-
an, var fenginn til að gera tilboð
í samkepni við þá er selja erlenda
ofna. Hún bauð lægra verð og
betri kjör hvað gjaldeyrir snertir,
en þeir bjóðendur, er samið var
við. Iljer var um tug þúsunda
króna af gjaldeyri þjóðarinnar
eytt að óþörfu og reykvískir iðn-
aðgrmenn sviftir atvinnu að sama
skapi. Nokkur hluti miðstöðvar-
onfanna, eða ca. einn níundi hluti
þeirra, eiga að vera svokallaðir
Ræratt-ofnar. Þeir líta út eins og
Hellu-ofnar, sljettir að framan,
þunnir og lienta best undir glugga.
Þessir fáu ofnar kosta ca. tvö
þúsund krónum meira í erlendum
gjaldeyri en venjulegir ofnar og
með öllum kostnaði ca. 33.00 krón
ur hver fermetri hitaflatar. Er
það sem næst þrisvar sinnum
meira pr. fermetra en Hellu-ofn-
arnir voru boðnir fyrir í Háskól-
ann.Utlit íslensku ofnanna og gæði
eru hin sömu og hinna þrefalt'
dýrari erlendu ofna. Gjaldeyris-
nefnd var treg til að láta þennan
innflutning eftir forráðamönnum
Háskólabyggingarinnar, en gerði
það samt. Samtímis varð hún að
neita iðnaðarmönnum um smáupp-
hæðir til viðhalds verkfæra sinna
og framleiðslufyrirtæki um nauð-
synlegar umbúðir um alinnlenda
framleiðslu.
Viku eftir að vinnan við mið-
stöðvarofnana í Háskólann var
pöntuð hjá erlendu fyrirtæki,
varð Ofnasmiðjan að hætta starf-
semi sinni, á mesta annatíma árs-
ins, í vikutíma, vegna þess að ekki
var erlendur gjaldeyrir til fyrir
efni í miðstöðvarofnana, sem hún
býr til.
f byggingarráði Háskólans eru
þessir menn:
Prófessor Alexander Jóhannes-
son, formaður, prófessor Guð-
mundur Hannesson, prófessor
Magnús Jónsson, prófessor Ólafur
Lárusson, prófessor Jón Steffen-
sen og prófessar Sigurður Nordal,
sem þó var fjarverandi þegar
þessi sögulega ákvörðun var tekin.
Ráðunautur byggingarráðsins í
þessu máli hefir verið Benedikt
Gröndal verkfræðingur, forstjóri
'vjelsmiðjunnar „Hamar“ í Reykja-
vík.
Þýskar miðstöðvar.
Við höfnina hjer í Reykjavík
er verið að stækka Haínarhúsið.
Fje til þess er fengið af gróða
hafnarinnar, sem til er orðinn með
því, að láta þá er vörur flytja
að og frá höfuðstaðnum, greiða
rífleg hafnargjöld. Þarna eru
einnig notaðir þýskir miðstöðvar-
ofnar. Munu þeir hafa kostað 13.75
ísl. kr. hver fermetri cif. Reykja-
vík, með núverandi gengi. Er það
þrisvar sinnum meira en efnið í
íslensku ofnana kostar. í Hafnar-
húsið hafa einnig verið keyptir 3
bognir ofnar er kosta 600 R.M. eða
11.30.00 krónum meira í erlend-
um gjaldeyri en venjulegir ofnar,
og eru hjer um bil fjórum sinn-
um dýrari en Hellu-ofnarnir.
Forráðamenn þessarar bygging-
ar eru að sjálfsögðu hafnarstjórn
Reykjavíkur.
Raftækin.
Raftækjaverksmiðju hefir verið
komið á fót. Hana átti að kyrkja
í fæðingunni með undirróðri um
getuleysi íslendinga við slík störf
og með hrópum um markaðsleysi
fyrir raftæki hjer á landi. Strax á
fyrsta starfsári verksmiðjunnar
liafa menn orðið að viðurkenna
að Rafha-eldavjelarnar eru fult
eins góðar og þær þýsku og að
röskur helmingur gjaldeyris spar-
ast, samanborið við að kaupa tæk-
in tilbúin. Ca. 30 manns hafa
fengið fasta atvinnu. Og starf-
semi verksmiðjunnar má auka
mjög mikið. Samt gerist það fyr-
irbrigði að fleiri hundruð raf-
suðuvjelar eru keyptar frá
Þýslcalandi og hafa þær verið aug-
lýstar í blöðum bæjarins undan-
farið. Á sama tíma er með naum-
indum hægt að láta hinni innlendu
verksmiðju í tje erlendan gjald-
eyri til efniskaupa. Innkaupum á
raftækjum ræður, samkvæmt lands
lögum, Raftækjaeinkasala ríkisins.
Hjer hefir aðeins verið stiklað
á því, sem augljósast er og best
þekkist í þessum efnum. En „af
litlu má mennina marka“, segir
máltækið.
Ilvaða raddir eru það, sem hrópa
svo kröftuglega í eyru þeirra
manna sem eiga að ráða meðferð
gjaldeyrisins, að þeir fá ekki stað-
ist? i
Sveinbjörn Jónsson
byggingameistari.
TMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiutn
I Nýkomið: j
1 Kjólaefni fyrir yngri og eldri §
1 í úrvali. Kvensokkar. Góðir §
litir á kr. 2.60.
S =
| Andrjes Pálsson f
Framnesveg 2.
HIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHlTtt
TIL MINNIS:
Kaldhreinsað
þorskalýsi nr.l
með A og D fjörefnum.
Fæst altaf.
Sig. Þ. Jónsson
Laugaveg 62. ---------- Sími 3858.
Harðfiskur,
Riklingur,
ífil. Smjðr.
vmn
Laugaveg 1. Fjölnisveg 2.