Morgunblaðið - 10.12.1943, Blaðsíða 7

Föstudagur 10. des. 1943.
MORGUNBLAÐIÐ
7
íslensk handrit í
þjóðbókasafni Skota
Verða Ijósmynduð fyrir milligöngu ís-
lendinga i Edinborg
Frá utanríkisráðuneytinu og
Landsbókasafninu hefir blað-
inu borist eftirfarandi:
í ÞJÓÐSKJALASAFNI Skota
í Edinborg er allstórt safn ís-
lenskra handrita, eða rúmlega
eitt hundrað númer. Handrit
þessi eru flest öll þangað komin
úr eigu Finns próf. Magnússon-
ar og Gríms skjalavarðar Thor-
kelíns. Handrit þessi hafa fæst
mikið gildi um fornar bókment-
ir íslenskar, en aftur á móti er
þar eitthvað, er varðar hinar
síðari aldir, þar á meðal nokk-
ur handrit, er stafa frá þeim
Svefrieyjafeðgum, Ólafi bónda
Gunnlaugssyni og Eggert Ólafs-
syni, mest eiginhandarrit. En
Finnur Magnússon var sem
kunnugt er bróðursonur Egg-
erts Ólafssonar.
Ræðismaður íslendinga í Ed-
inborg, herra Sigursteinn Magn
ússon, hafði fyrir tilmæli hjeð-
an að heiman grenslast um það,
hvort þess myndi kostur að fá
keypt úr safni þessu Drykkj-
arbók (Pótologiu) Eggerts Ól-
afssonar, eiginhandarrit hans,
og sneri sjer til Landsbóka-
safnsins að milligöngu utan-
ríkisráðuneytisins um það, hvað
það vildi til þessara mála
leggja, en stuðningur frá þess
hálfu eða bein tilmæli kynni
að hafa þýðingu er til þess
kæmi að leita kaupa á hand-
ritinu við stjórn bókasafnsins
í Edinborg. Taldi hann samt
heldur ólíklegt, að bókasafns-
stjórnin myndi vilja láta hand-
ritið af hendi. Þessu svaraði
landsbókavörður á þann veg,
að það væri í sjálfu sjer vel
þess vert að freista þess að fá
handrit þetta keypt handa
Landsbókasafninu og svo önn-
ur íslensk handrit í breskum
söfnum, er fæst hafa mikið
gildi fyrir fornar íslenskar bók-
mentir, en varða meira bók-
mentir vorar og sögu á síðari
öldum "og hafa þess vegna
minna gildi í augum erlendra
manna. En það er nú kunnugt,
að safnamenn eru yfirleitt
fastheldnir á alt, sem söfn
þeirra geyma, þótt vandsjeð
megi kalla hver not sje að því,
og á þetta ekki síst við um
gömul handrit. Var það því
varatillaga landsbókavarðar, ef
ekki gæti af kaupum orðið, að
ræðismaðurinn, hr. Sigursteinn
Magnússon, yrði beðinn að
grenslast eftir möguleikum á
því að fá handritið tekið á smá-
filmu — mikrofilm — eða
fótostatiska eftirmynd af því
og svo öðrum íslenskum hand-
ritum, fyrst og frerast þeim,
sem eru í Advocates Library í
Édinborg. RRaði utánríkismála
ráðuneytið , ræðismanninum
þetta m<pð brjefi 7. okt. Með
brjefi, dags. 3. nóv., tilkynti hr.
Sigursteinn Magnússon ráðu-
neytinu að fullreynt væri, að
engin líkindi væri til þess, að
íslensku handritin fengist
keypt. En hinsvegar hefði bóka-
vörðurinn dr. H. W. Neikle
heitið samvinnu og aðstoð um
það, að handritin, en þau eru
105 að tölu, yrðu mynduð fyrir
okkur með annari hvorri þeirri
aðferð, sem fyr var nefnd, eins
fljótt og unt væri. Má raunar
vel una þeim málalokum, því
að slíkar eftirmyndir, vel gerð-
ar, geta komið að fullum notum,
og er það mjög mikilsverð við-
bót við handritasafn okkar að
fá eftirmyndir þessar.
í sambandi við eftirgrensl-
anir þessar datt ræðismannin-
um, hr. Sigursteini Magnússyni,
í hug', að viðeigandi væri, að
íslendingar í Edinborg tæki sig
saman um að koma þessu í
kring. Var hugmynd þessari vel
tekið af þeim íslendingum, er
í Edinborg dvelja um þessar
mundir. Hefir nefnd verið kos-
in i því skyni að sjá um fjár-
söfnun til greiðslu á kostnað-
inum og annast um framkvæmd
verksins. I pefnd þessari eiga
sæti hr. Sigursteinn Magnússcn
ræðismaður, og er hann formað
ur nefndarinnar, frú Ingibjörg
Magnússon, Valgarð Ólafsson
verslunarfulltrúi, Hjörtur Eld-
járn Stúdent og Ottó Jónsson
stúdent. Gert er ráð fyrir að
mestur hluti þessa verks verði
að bíða friðartíma vegna skorts
á efni, en loforð er fengið um,
að Drykkjarbókin verði mynd-
uð fótostatiskt nú þegar, og er
von á að hún verði send hingað
í bókarformi mjög bráðlega.
Hefir nefndin hug á að vinna
að því, þegar Iokið er að mynda
íslensku handritin í Edinborg-
arsafninu, að farið verði eins
að um önnur íslensk handrit i
breskum söfnum. Þessi ákvörð-
un nefndarinnar er tengd við
minningu þess að nú eru liðin
25 ár síðan sjálfstæði vort var
viðurkent 1. desember 1918.
JÓH. KARLSSON & CO.
Sími 1707 — 2 línur
AUGLÝSING ER
GULLS IGÍLDI
t í i ; ' r ! . :
Nokkra nyjar bækur
NU ERU JOLABÆKURNAR
farnar að tínast á markaðinn og
virðist vandað til þeirra'venju
fremur bæði um efni og frá-
gang. Hefir bókagerð fleygt
mjög fram hjer á landi á síð-
ustu mánuðum þrátt fyrir mikl
ar annir í prentsmiðjum, enda
er hin bókelska þjóð okkar
hætt að láta bjóða sjer annað
en vandaða vöru af þessari teg-
und. Vekur það vegfarendum
listræna nautn að horfa í búð-
argluggana um þessar mundir,
svo skrautlegar eru hinar ný-
útkomnu bækur og lokkandi
að minsta kosti fyrir augað.
Til merkustu bóka, sem kom
ið hafa út á þessu ári má vafa-
laust telja Ferðabók Eggerts
Olafssonar og Bjarna Pálsson-
ar í þýðingu Steindórs Stein-
.dórssonar frá Hlöðum, en út-
gefendur eru Haraldur Sig-
urðsson og Helgi Hálfdánarson.
Bókin er prentuð í Isafoldar-
prentsmiðju og er frágangur
hennar sjerlega vandaður. Eins
og kunnugt er, kom Ferðabók-
in fyrst út á dönsku, samin af
Eggert einum, en seinna kon>
hún út á þýsku, frönsku og
ensku og var sú útgáfa nokk-
uð stytt. Má það merkilegt kall
ast og ekki vansalaust með öllu,
að þetta stórmerka rit skuli
ekki hafa komið út á íslensku
fyr, og eiga þeir, sem að þess-
ari útgáfu standa, miklar þakk-
ir skilið fyrir hina vönduðu út-
gáfu á þessu öndvegisverki um
land okkar og þjóð. Er Ferða-
bókin enn að miklu leyti í fullu
gildi, þótt orðin sje hátt upp í
tveggja alda gömul.
Þá heíir Lithoprent sent á
markaðinn annað bindi ljós-
prentunar sinnar á Fjölni, og
er annar og þriðji árangur í
þessu bindi. Er sú starfsemi
Lithoprents, að gefa út Ijós-
prentaðar útgáfur af merkum
bókum, sem lengi hafa verið
ófáanlegar og aðeins til í eigu
örfárra bókasafnara, hin þarf-
asta og til þjóðnytja. Er skemti
legt að fá Fjölni upp í hend-
urnar með stafsetningu þeirra
Fjölnismanna. í þessu bindi eru
meðal annars Heilóarvísa Jón-
asar, Fýkur yfir hæðir, sem
upphaflega hjet Grikkur og hin
hvassorða grein Jónasar um
rímnakveðskapinn. Bíða menn
þriðja bindisins með óþi-eyju.
Meðal skáldverka frumsam-
inna á íslensku, sem út haía
komið á þessu ári, má nefna
Islandsklukkuna eftir Halldór
Kiljan Laness. Er skáldsaga
þessi bygð á fornum málsskjöl-
um varðandi mál Jóns Hregg-
viðssonar, borgfirsks bónda, er
ákærður var fyrir snoi’ð á
„kóngsins böðli”, Sigurði
Snorrasyni. En tilgangur höf-
undarins mun vera sá, að lýsa
baráttu einstaklingsins til þess
að öðlast rjettlæti í þessari
syndum spiltu og rangsnúnu
veröld. Mun framhald væntan-
legt af þessari skáldsögu, og er
Helgafellsútgáfan útgefandi.
íslands Fata Morgana, Hill-
ingar íslands, nefnist ritgerða-
safn eftir Eggert Stefánsson
söngvara, sem kom út i sumar
Er þar margt vgl sggt og vit-
urlega, og er Eggert hinn snjall
asti rithöfundur, hefir viða
farið og mörgu kynst, enda
bera ritgerðir hans þess ljósan
vott. Kemur höfundurinn víöa
við í þessum ritgerðum og er
hvergi myrkur í máli. Sumar
ritgerðirnar eru ádeilur, en
sumt ævintýri. Aftast í bókinni
eru greinar þær, sem höfund-
urinn hefir ritað á erlendum
málum á söngferðum sínum um
önnur lönd, en Eggert hefir ver
ið óþreytandi að kynna land sitt
hvar sem hann hefir farið, bæði
í tónum og rituðu máli. Útgef-
andi þessarar bókar er Víkings
útgáfan.
Fátt hefir verið um nýjar
ljóðabækur á þessu ári. — En
meðal þessara fáu má nefna
Stef og stökur, eftir Hallgrím
Jónsson fyrverandi skólastjóra.
Er hann prýðilega skáldmælt-
ur og hefir mjög vandað orð-
færi. Ef til vill kann sumum að
finnast fullmikið af minningar-
kvæðum í bókinni, en óþarfi er
að láta slíkt firta sig frá lestri
bókarinnar og verður hver aJ
yrkja eins og honum stendur
hugur til. Útgefandi bókarinn-
ar er Jens Guðbjörnsson.
I sumar kom út þriðja út-
gáfa af smásögum Axels Thor-
steinssonar, í ieikslok. Gerast
þær í Kanada, Bretlandi, Frakk
landi og Belgíu og Þýskalandi
í lok fyrri heimsstyrjaldarinn-
ar.Mun AxelThorsteinsson vera
eina „stríðsskáldið”, sem við
eigum. Ekki er mikið um skáld
leg tilþrif í þessum sögum, en
þær bera vott um göfugt hjarta
lag höfundarins, og er það líka
nokkurs virði. — Sögurnar eru
hugljúfar, frásögnin viðfeldin
og stíllinn tilgerðarlaus. Þessi
skrumlausi og yfirlætislausi
rithöfundur hefir að makleg-
leikum eignast aRstóran les-
endahóp.
Allmargar þýddar bækur hafa
komið út á þessu ári, og mun
þó von á fleirum fyrir jólin. —
Ein hin merkasta af þeim, sem
þegar eru komnar, er Talley-
rand, eftir Duff Cooper, í þýð-
ingu Sigurðar Einarssonar dó-
sents, en útgefandi er Finnur
Einarsson. Flestir munu kann-
ast við Talleyrand, hinn fræga,
franska stjórnmálamann, sem
uppi var á dögum frönsku
stjórnarbyltingarinnar og fram
yfir daga Napóleons mikla,
manninn, sem þótti svo slung-
inn. að Metternich, sem jafnan
fór halloka fyrir honum í hinu
pólitíska tafli, á að hafa sagt
um hann, þegar hann frjetti lát
hans, „Hvað skyldi refurinn
hafa í hyggju núna?” Höfund-
ur bókarinnar, Duff Coóper, er
þektur, breskur rithöfundur og
stjórnmálamaður. Útgáfan er
sjerstaklega vönduð.
Bókaútgáfan Norðri h.f. á
Akureyri hefir hafið útgáfu á
merkilegu skáldverki eftir
norska skáldsagnahöfundinn
Trygve Gulbrandsen, Bjarnar-
dalsættin, og er fyrra bindið
komið út undir nafninu Dagur
í Bjarnardal, undirtitillinn Dun
ar í trjálundi (Og bakom syng-
er skogerne). Bók þessi hefir
hlotið miklar vinsældir í Nor-
egi og raunar viðar, enda er
hún talin ágæt lýsing á norsku
þjóðlífi, og sýnir vel þann þrótt
mikla kjarna, sem í norsku
þjóðinni býr. Konráð Vilhjálms
son hefír snarað bókinni á þrótt
mikið mál, en sumstaðar dá-
lítið tyrfið.
Fjallkonuútgáfan sendi á
markaðinn í sumar hina vin-
sælu skáldsögu Tolstois Kó-
sakkar, í þýðingu Jóns Helga-
sonar blaðamanns. — Fróðir
menn telja þessa bók kafla úr
ævisögu hö^ndarins sjálfs og
fjallar hún um hernað og ást-
arævintýri í Rússlandi. Þýð-
ingin er fremur lipurlega gerð,
en þýðandinn er ekki alveg laus
við hinn hvimleiða kvilla, þágu
fallssýkina.
Loks hefir Mál og menning'
sent út til fjelaga sinna, svo og
í bókabúðir, fyrra bindið af
skáldsögunni Þrúgur reiðinnar,
eftir hinn fræga, ameríska rit-
höfund John Steinbeck. Gerist
hún á tímum hinnar ægilegu
landbúnaðarkreppu í Banda-
ríkjunum, þegar hundruð þús-
unda bænda komust á vonar-
völ. Þetta er talin einhver
merkilegasta skáldsaga, er koru
ið hefir út í Bandaríkjunum á
síðustu árum. Stefán Bjarman
hefir þýtt bókina, vel á köfl-
um, en ekki altaf losað sig frá
frummálinu sem skyldi.
Ferðasögur frá öllum
löndum heims
FERÐASÖGUR voru með því
fyrsta, sem menn töldu í frá-
sögur færandi og færðu í letur.
Bókin „Ferðasögur frá öllum
löndum heims” hefir að geyma
úrval frásagna frægra manna
af ferðum þeirra, alt frá blóma-
öld Grikkja og þangað til Amy
Johnsson og Lindberg hófu sig
til flugs, ein síns liðs yfir út-
hafið. Þar eru sögur og sagn-
fræðilegar lýsingar frá öllum
afkimum og undralöndum ver-
aldar. Þar lýsir Clavijo hinni
gullnu ferð til Samarcand, Sven
Hedin og Abbé Iluc hinu dul-
arfulla Tíbet, Doughty, Law-
rence og Bertram Thomas segja
frá auðnum Arabíu, Dallam,
organisti Elísabetar Englands—
drotningar segir frá því er hana
flutti Tyrkjasoldáni orgelið frá
drotningunni, en pílagrímurinrk
Willibald segir söguna af því,
er hann smyglaði balsami frá
Landinu helga. Hjer kennir
margra grasa.
í bókinni eru líka frásagnir
eftir Gertrude Bell, F. S.
Smythe, Scott kaptein, sir
Francis Younghusband, Living-
stone, Stanley og Stevenson.
Fyrsta heftið er komið út.
Fleiri koma eftir áramótin frá
bókaútgáfunni Heimdallur.
Spánverjar biðjasf
afsökunar
Jordana, utanríkisráðherra
Spánverja, hefir opinberlega
beðið Breta afsökunar á fram-
ferði nokkurra Spánverja í ein
kennisbúning Falangistaflokks
ins spánska, sem fyrir nokkru
síðan ruddust inn í hús breska
vararæðismannsins í Saragossa
og móðguðu hann og fjölskyldu
hans. Lofaði Jordana að mönn
um þessum skyldi refsað. —
Reuter.
t I í i > i; t i : I '■ :