Morgunblaðið - 18.10.1955, Blaðsíða 6
6
MORC, UNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 18. okt. 1955
Thor Jensen Halldór Kr. Þorsteinss. Jón Ólafsson Jón Sigurðsson
Jafet Ólafsson Magnús Magnusson Kolbeinn Þorsteinsson
Fiskveiðihlutafélagið Alliance 50 ára
IDAG er elzta togaraútgerðar-
félag landsins 50 ára. Það var
Btofnað þann 18. október 1905 og
vbru stofnendur þessir: Thor Jen-
Ben, kaupm., f.h. verzlunarinnar
„Godthaab“ og skipstjórarnir
Halldór Kr. Þorsteinsson, Jón Ol-
afsson, Jón Sigurðsson, Jafet Ol-
afsson, Magnús Magnússon og
Kolbeinn Þorsteinsson, allir til
heimilis í Reykjavík. Þrír af
Btofnendunum eru enn á lífi, þeir
Halldór Kr. Þorsteinsson, fyrrv.
skipstj. og útgerðarmaður, Há-
teigi og íyrrv. skipstjórar Jón
Sigurðsson, Hverfisgötu 75 og
Kolbeinn Þorsteinsson, Ánanaust-
um.
, Nafn félagsins var upphafiega
„Fiskveiðafélagið Alliance“, en
árið 1914 var félaginu breytt í
hlutafélag og var þá nafn þess
ákveðið Fiskveiðahlutafélagið
Alliance.
„Alliance" merkir samband, og
munu stofnendur hafa viljað
benda á það að með stofnun þessa
félags hafi sameinast dugnaður
og festa sjómannánna og reynsla
og þekking verzlunarmannsins til
öflunar og útgerðar fullkominna
traustbyggðra togara.
1. gr. félagssamningsins 18.
okt. 1905 hljóðar svo: „Til-
gangur félagsins er fyrst og
fremst, AÐ láta byggja botn-
vörpugufuskip í F,nglandi, er j
! vér gerum ráð fyrir að kosfi
hérumbil 125 — eitt hunúrað
tuttugu og fimm þúsund krón-
ur, AÐ gjöra skip þeíta út
héðan til fiskiveiða, OG LOKS
ef kringumstæður leyfa, að
kaupa síðar fleiri skip til fiski-
veiða útgjörðar á sama hátt“.
FYRSTI TOGARI SEM
ÍSLENÐINGAR LÉTU SMÍBA
Var síðan útvegað lán í Lands-
banka íslands, én þá var banka-
Btjóri þar Tryggvi Gunnarsson,
og samið um smíði togara í Skot-
landi. Togarinn hlaut nafnið „.Tón
forseti" og kom hingað til lands
23. janúar 1907. Skipið var mjög
vandað, stálplöturnar 20% þykk-
ari en heimtað var í skipum í
fyrsta flokki Lloyd’s, og bönd og
bitar gildari og þéttari en ákvæði
heimtuðu. Kjalarlengd var 130
fet og stærðin 233 smál. brúttó,
en 91.56 smál. nettó, og gang-
hraði ca. 10 mílur.
) Var skipið með ailra fullkomn-
Ustu, stærstu og beztu togurum,
Bem smíðaðir höfðu verið fram
til þessa og fyrsti togarinn er ís-
lendingar létu byggja Fyrsti
Bkipstjórinn var Halldór Kr. Lor-
Bteinsson, og var skipstjórn hans
til fyrirmyndar, og naut hann
trausts og virðingar í hvívetna.
FRAMKVÆMDASTJÓRAR
FÉLAGSINS
Fyrsti framkvæmdastjóri fél-
lagsins var Thor Jensen þar til
í árslok 1910, en hann vann mest
að undirbúningi og smíði fyrsta
togarans „Jóns iorseta", og á hon-
um mæddi mest um útvegun fjár
til þess að borga skipið. Hlut hans
í „Alliance“ keypti þá Gunnar
Gunnarsson, kaupm., er varð svo
framkvæmdastjóri félagsins til
ársloka 1912.
Jón Ólafsson skipstjóri, og síð-
ar alþingismaður, var fram-
kvæmdastjóri frá 1. jan. 1913, og
stjórnaði hann félaginu með
mestu prýði til 1930, er hann tók
við stöðu bankastjóra í hinum
nýstofnaða Útvegsbanka íslands
h.f. Síðan hefur sonur hans Ólaf-
ur H. Jónsson, cand. jur., verið
framkvæmdastjóri félagsins, eða
í rösk 25 ár.
TOGARAR FÉLAGSINS
Þann 26. desember (annan dag
jóla) 1911, kom annar togarinn til
landsins, smíðaður fyrir félagið í
Ólafur H. Jónsson, núv. frkvstj.
„Hannes ráðherra“ byggður og
keyptur 1926.
„Ólafur" byggður 1926 og
keyptur 1929.
„Kári“ byggður 1920 og keypt-
ur 1932.
„Jón Ólafsson“ byggður 1933
og keyptur 1939.
„Kári“ byggður 1936 og keypt-
ur 1947
„Jón forseti“ byggður 1948.
eða óhapp fyrir, er hann hafði
skipstjórn með höndum.
FISKVERKUNARSTÖÐVAR
Á ÞORMÓÐSSTÖÐUM
OG I ÁNANAUSTUM
2. nóv. 1912 stofnaði félagið að
hálfu á móti Pétri J. Thorsteins-
son kaupm., lifrarbræðslufélagið
„Bræðing", en því félagi var
breytt í hlutafélag 9. nóv. 1915.
Félag þetta keypti eignarjörðina
Þormóðsstaði við Skerjafjörð og
rak þar bræösiu á liiur úr tog-
urunum, þar til þeir byrjuðu
bræðslu lifrarinnar um borð, en
það var árið 1927. Byggðir voru
á jörðinni stórir fiskþurrkunar-
reitir, og byggð fiskverkunarhús.
Nú eru fiskreitirnir horfnir en
fiskhúsin standa enn og hafa
verið byggð þar fleiri hús og
reistir fiskþurrkunarhjallar, enda
er þar saltfiskverkun og skreið-
arframleiðsla í talsvert stórum
stíl. „Alliance“ á nú ca. 90% af
hlutafénu í ,,Bræðing“.
Árið 1913 voru keyptar eignar-
Fiskverkunarstöðin Ánanaustum
Selby í Englandi; hann hlaut
nafnið „Skúli fógeti", var 272
smál. brúttó að stærð, og kostaði
kominn til íslands um 165 þúsund
krónur.
Togarar þeir sem félagið hefir
átt eru sem hér greinir:
„Jón forseti" (áðurnefndur)
byggður og kevptur 1906.
„Skúli fógeti“ (áðurnefndur)
byggður og keyptur 1911
„Skúli fógeti" yngri, byggður
og keyptur 1920.
„Tryggvi gamli“ byggður 1920,
og keyptur 1922.
SKIPSTJÓRAR FÉLAGSINS
Þeir sem lengst hafa verið skip-
stjórar á skipum „Alliance“ eru
þessir: Halldór Kr. Þorsteinsson,
sem var fyrsti skipstjóri félagins,
og var með „Jón forseta“ eldri og
„Skúla fógeta" eldri, Jón Sig-
urðsson, Hverfisg. 75, Gísli Þor-
steinsson, Guðm. Markússon,
Karl Guðmundsson, Snæbjörn
Ólafsson, Markús Guðmundsson
og Eggert Klemenzson, sem nú er
skipstjóri á ,,Jóni forseta", og hef
ur gengið mjög vel.
lóðir á Ánanaustum, vestast við
Mýrargötu í Reykjavík og voru
þar gerðir fiskþurrkunarreitir og
reist fiskgeymsluhús og fisk-
þurrkunarhús. Fiskreitirnir eru
na horfnir, á þeim var byggt,
enda er þetía svæði sem var í út-
jaðri bæjarins, þegar það var
keypt, fyrir nokkuð löngu um-
kringt byggingum, íbúðar- og
verksmiðjuhúsum.
Mestur hluti eignarlóðarinnar,
og hús þau er félagið reisti þar,
eru enn í eigu félagsins.
Alliance keypti húseignina
„Exeter“ við Tryggvagötu nr. 4
árið 1920, og hafa skrifstofur fé-
lagsins verið þar síðan haustið
1920. Félagið á ennfremur hús-
eignirnar Tryggvagötu 6 og Vest-
urgötu 14, en þær eignir keypti
það árið 1938.
Útflutningsdeild ,,Alliance“ var
stofnuð árið 1930 og keypt öll
viðskiptasambönd af Bookless
Bros., er lengi höfðu haft salt-
fisksölu og var „Al!iance“, þegar
Sölusambanu ísleiizkra fiskfram-
leiðenda var stofnað í júlí 1932,
orðið næststærsti saltfiskútflytj-
andinn á fslandí. Framkvæmda-
stjóri Útflutningsdeildarinnar var
Kristján Einarsson, er svo varð
forstjóri SÍF.
SÍLDARBRÆBSLA
„Alliance" stofnaði hlutafélag
um síldarbræðslu á Djúpavík í
Reykjarfirði, h.f. Djúpavík, og
átti félagið % hluta þess á móti
h.f. Einari Þorgilssyni í Hafnar-
firði. Stofnfundur var haldinn 22.
sept. 1934 og tók verksmiðjan til
starfa árið 1935. Guðmundur Guð
jónsson arkitekt teiknaði verk-
smiðjuhúsin, og var yfirverk-
stjóri, þar til 1937, að hann tók
við verksmiðjustjórn, er hann
gegndi til þess í árslok 1953, er
hann lét af störfum vegna síldar-
brests fyrir Norðurlandi. Síldar-
verksmiðjan bætti mjög reksturs-
afkomu togaranna á árunum 1936
—1944, en síðan hefir engin síld
veiðst. Afköst verksmiðjunnar
geta verið 5000 mál síldar á sól-
arhring, en úr þeim fást ca. 110
tonn af síldarlýsi og ca. 110 tonn
af síldarmjöli.
Síldarbræðslustöðin Dagverðar
eyri var keypt árið 1941, og voru
afköstin þá ca. 1200 mál, en verk-
smiðjan var endurbætt og stækk-
uð, þannig að nú er unnt að
bræða þar 5000 mál síldar á sól-
arhring, eins og á Djúpavík.
STÓRIIÆKKAÐUR ,
ÚTGERÖARKOSTNAÐUR
Frá 1917 til ársloka 1954 hef-
ur félagið greitt í vinnulaun til
sjómanna og verkafólks ca. 62
milljónir króna, cg í útsvör og
skatta nálægt lö milijónir.
Þegar núverandi fram-
kvæmdastjóri tók við árið
1830, var reksturskostnaður
togara reiknaður kr. 1.000,00
á dag en nú er hann álitinn kr.
22.000,00 á dag, eða 22 sinnum
hærri.
Félagið hefur ávallt haft
góðu starí'sfólki á að skipa, og
Jón forseti gamli
Guðmundur Markússon hefur
lengst verið skipstjóri á skipum
félagsins eða nær óslitið frá 9.
sept. 1919 til ársloka 1950. Hann
byrjaði starf sitt á togara árið
1913, á „Jóni forseta“ með Jóni
, Sigurðssyni, skipstj., og hefur
ekki verið á togara frá öðru fé-
lagi en „Alliance". Tók við skip-
stjórn á „Jóni forseta“ 9 sept.
I 1919, síðan „Tryggva gamla“. þá
„tlannesi ráðherra" þegar hann
kom nýr, „Jóni Ólafssyni" og síð-
ast „Jóni forseta“ nýja frá því
1948 og til 1950 er hann lét af
sjómennsku. Hann var mjög góð-
ur aflamaður og kom ekkert slys
Jón forseti nýi