Morgunblaðið - 05.10.1961, Blaðsíða 15

Fimmfudagur 5. okt. 1961
MORGVNBLAÐ I Ð
15
MALARI og mótull (model)
kynntust fyrst með kynlegum
Saætti norður á Hólsfjöllum. Áð-
inr en gengið skyldi til náða í
Möðrudal var brugðið sér út fyr-
ir vegg, að haldgóðum hætti
sveitamanna. Þá lagði ljúfan,
franskan konjaksilm að vitum
Ihlendinna með austanþeynum yf-
ar Möðrudalsöræfin ag fyllti
lungu manna angandi, suðrænu,
ilanþrungnu lofti svo andinn var
dreginn djúpt og sæluvíman leið
allt niður í tær.
Loksins birtist hofmannlegur
maður á háum hesti hátt uppi á
Iheiðarbrún og fór sér að engu
óðslega og það glömpuðu ótal
sólir og gloríur í glóandi gler-
líki þegar hann lyfti margra
stjörnu konjaks-hnalli í björtu
kvöldskininu og saup af stút,
síðan raulaði hann og sönglaði
svo að orðin bárust einnig með
austanblænum:
'Gunnar bróðir minn, minn
hann hefir sinn, sinn
nefniiega kjaftinn
kringuim allan hausinn.
»
Svo lallaði klárinn letilega í
sóma. En hvað um slíka barnslega
óskhyggju, segir ekki Predikar-
inn að hégómi hégómans sé blá-
ber hégómi. Svo er um mörg
tmannanna verk. Mest var um
vert að hafa kynnst óvanlegum,
skemmtilegum og gáfuðum
manni, áttræðum sáluhirði með
tveimur kandítatsprófum í guð-
fræði frá sjálfri stórborg synd-
anna Chícagó og dyggðareikulli
Reykjavík, síðasta 'fulltrúa glað-
værra guðsþjóna, þegar sveita-
prestar voru og hétu. Slíkan prest
hefði ég kosið, að hefði skírt mig
gift og grafið.
Örlygur Sigurðsson.
— Varðbergsfundur
Framhald af bls. 13.
Bjarna Benediktssonar þess efn
is, að það væri ekki aðeins ógn-
unin, sem tengdi þjóðir NATO
saman. Böndin væru sterkari, því
að þær tilheyrðu sömu menningu,
og allir vildum við heldur láta
lífið en frelsið, hvort sem um
væri að ræða einstaklinga eða
þjóðir:
Séra Sigurjón Jónsson í Kirkjubæ.
(Málverk eftir Örlyg Sigurðsson)
Að mála Mððrudalsðræfin
í andliti prestsins
Siðbú'n afmæSNsgreín
hlað. Af baki vatt sér maður fá-
um líkur. Möðrudalsöræfin öll
voru eins og greypt í stórskorna,
hrikalega, og mikilúðuga ásjónu
imannsins og geislar stóðu af and-
litshörundi hans eins og af Móses
gamla forðum. Kannski var Mós-
es sjálfur stiginn þarna piður
af Sínaífjalli? Nei, nei, sei, sei
anei, þá gengu víst reiðarþrumur
og eldingar og reyikur stóð upp
af fjallinu eins og mökkur úr
kakalofni og fólk skelfdist. Nei,
ekki aldeilis lasm, hér var öllu
friðsamari spámaður á ferð og
ekki svo mikið sem jóreykur.
Klerkurinn úr Kirkjubæ var kom
inn í hlað. Sálnahirðirinn sjálfur
séra Sigurjón Jónsson, theólóg
frá Chicagó, til að sakramentera
og messa eftir langan vetur í
minnstu, afskekktustu og ein-
manalegustu kirkju þessa lands,
sem er þó næst Guði ef miðað er
við staðsetning og hæð yfii? sjáv-
armál en næst Drottni að dýrleik
og guðdómleik ef miðað er við
elúð, einlægni og hugarfar kirkju
smiðsins og bóndans, sem reisti
hana á eigin spýtur drottni sín-
ium til dýrðar þarna uppi í öræfa-
Ikyrrðinni og ekki þótti bóndan-
um nóg gert fyrr en hann hafði
sjálfur málað Fjallræðuna yfir
altarið eða Heilaga kvöldmáltíð,
man ógerla, enda ekki aðal atrið-
ið, en áhrifanna gætir ennþá eft-
in svipmeiri og litríkari ef hún
ætti fleiri hans líka, sem fegr-
uðu lífið á jafn frumlegan og
göfugan hátt. Hófst nú drykkja
og dans, glaumur og gleði og
margt var af setningi slegið,
trallað Og rallað og spilað á orgel
unz sól reis. Þetta var mynd-
auðug og ógleymanleg nótt. í>ó
að sjálfan frelsarann hefði bor-
ið að garði á ilskóm í þetta sinn
hefði hann tæpast lyft þungu og
lamandi vetrarfarginu af sálum
þessara fjarlægu fjallabúa með
jafn snöggu og skjótu áhlaupi og
snöggveitul návist séra Sigurjóns
megnaði þessa einstöku öræfa-
nótt með kímni sinni og smitandi
geðfjöri og gáska.
Nú er sagt, að ekki heyrist leng
ur gamanyrði né hlátursköll í
þessum gömlu sóknum séra Sig-
urjóns. Hefir ekki jafnaldri hans,
séra Bjarni, líka lyft hugum
Reykvíkinga fullt eins mikið ut-
an kirkju og innan og fengið þá
til að líta í birtuna og ljósið til
nýrra átaka og vaxtar borginni
með leiftrandi fyndni sinni og
snjallyrðum á strætum úti og
torgum og í svellandi skálaræð-
um í heimahúsum? — Þessir heil-
brigðu og hressilegu gömlu geð-
bótamenn hafa án efa mótaýð m.eir
persónuleika sóknarbarna sinna
til stórhugs en margan grunar.
Hvers vegna alltaf og hverjum
ir að hafa fyrirfundið skapandi i til góðs að gera söfnuðinn að
análaralist þarna uppi i öræfa-
auðninni svo að postularnir sjást
ennþá í hugarheimum úr fjarska
í heimsókn við háborðið í Möðru-
dal háma í sig og hesthúsa sæt-
feitu Hólsfjallahangikjöti og súrs
uðum sílspikuðum síðum, kvið-
sviðum og bringukollum með
iiýrgandi heimabruggi og blámál-
uð Möðrudalsöræfin í baksýn og
ÍHerðubreið sýndandi eins og töðu
gjaldaterta í tíbránni allt eins og
á panórama-breiðtjaldi. Senni-
Jega hafa postularnir aldrei þeg-
ið gómsætari né lostætari saðn-
ing en hjá þessum örveitula, list-
jræna og afskekktasta fjallabóAda
á íslandi, Jóni Stefánssyni í
Möðrudal, Væri ekki bændastétt-
grátklökkuim iðrandi starfslöm
uðum syndaselum eins og -svo
mörgum kirkjunnar þjónum er
lagið? Hvað bætir það þjófinn og
ástandið, að segja við hann sýnkt
og heilagt, að hann sé þjófur og
bófi?
Aldrei var guðsiðrun o.g alvara
meiri en á miðöldum og aldrei
var niðurlægingin meiri en þá,
enda fuku líka fáir brandarar að
ofan í þann tíð eins og hjá séra
Bjarna og séra Sigurjóni.
Hlutverk hins sanna sálusorg-
ara ætti líka að vera meðhöndl-
un á margvíslegum meinsemdum
sálarinnar, greiða úr geðflækjum
og róa taugar og tilfinningar og
létta lítið eitt af læknunum, sem
NATO tryggir friðinn
NATO hefði óumdeilanlega
tryggt friðinn í heiminum, og
Rússar hefðu ekki svælt undir
sig landskika frá stofnun þess.
Starf bandalagsins beindist auk
varnareflingar að ýmsum jákvæð
um framkvæmdum á sviði stjórn
mála og útbreiðslu vestrænna
hugsjóna. Sú starfsemi myndi
halda áfram, eftir að hættan af
kommúnismanum er liðin hjá.
Síðan ræddi Jóhann um ýmsa
starfsemi NATO, Atlantshafs-
ráðið, þingmannaf undina og fasta
nefndir á vegum þeirra. Samstarf
NATO-þjóða á vettvangi alþjóða
stjórnmála hefði gefið íslending
um gullið tækifæri til þess að
komast hjá fiskveiðilandhelgis-
deilunni, en það hefði ekki verið
fuljnýtt. Ræðumaður minntist á
Atlantic Institute oig stuðning há
iðnþróaðra ríkja í NATO við fá
tæk og vannumin lönd í Afríku,
Asíu og Suður-Ameríku. Einnig
hefði verið rætt um, að rík lönd
innan bandalagsins styddu hin
fátækari NATO-lönd, og hefðu í
því sambandi fallið mjög vinsam
leg orð í garð íslands.
Sóknin er bezta vörnin
Ræðumaður kvað kynningar.
starfsemi um NATO hafa verið
vanrækta hérlendis, en úr því
yrði bætt. Nánara borgaralegu
samstarfi bandalagsþjóða er nú
verið að koma á fót.
Að lokum sagði ræðumaður, að
við ættum ekki að láta kommún
ista herja á okkur í þeim tilgangi
að svipta okkur friði og frelsi.
„Vð eigum sjálfir að efna til her
ferðar, því að sóknin er jafnan
bezta vörnin“.
Varnarbandalag
Þá tók til máls seinasti fraim
sögumaður fundarins, prófessor
Ólafur Jóhannesson, alþingismað
i\r. Kvað hann stofnun NATO
hafa verið um alla hluti mjög
merkilega og sérstæða. Þjóðir
bandalagsins væru tengdar af
mörgum ástæðum, en aðalorsök
stofnunarinnar hefði verið komm
únistahættan, sem ógnaði þeim
öllum. Rakti ræðumaður síðan
forsendur bandalagsins og um
hinn sameiginlega menningararf
NATO-þjóðanna. Lagði hann ríka
áherzlu á að skýra helztu greinar
NATO-sáttmálans, og að Atlants
hafsbandalagið væri einvörðungu
varnárbandalag, enda er ekkert
ákvæði í sáttmálanum, sem skuld
bindur eitt riki við annað, 'ef
hið síðarnefnda hefur árásar-
styrjöld.
NATO og fiskveiðideilan
Ymsir töldu á sínum tímá, að
íslendingar hefðu ekki átt að
ganga í NATO. Mikill meirihluti
þjóðarinnár var samt fylgjandi
aðild að NATO og væri örugg-
lega enn. Sérstaða íslands væri
fullkomlega virt af öðrum banda
lagsþjóðum, og það væri alger-
lega á valdi íslendinga, hvenær
þörf væri hér varnarliðs. Reynsla
íslands eftir 12 ára þátttöku
að rekja í einstökum atriðum,
hve jákvætt gildi aðildin hefði
haft, en nefna mætti að torsótt-
ara hefði reynzt fyrir íslendinga
að færa út fiskveiðilandhelgina,
ef við hefðum ekki verið í banda
laginu.
Rétt að fá vamarlið
Ræðumaður tók sérstaklega
frafn, að samningurinn við
Bandaríkin 1951 væri beinn
milli ríkjanna, að vísu í skjóli
NATO, og mætti ekki blanda hon
um saman við NATO-samning-
inn. Prófesson Ólafur kvaðst
telja, að rétt hafi verið að leita
eftir varnarliði hingað árið 1951.
Meiíi fræðsla um NATO.
Hann kvaðst álíta, að NATO
nyti ekki þeirra vinsælda hér á
landi, sem efni stæðu til, Kæmi
þar til skefjalaus áróður komm-
únista, að varnarliðið og NATO
væri sett undir einn hatt, sem
væri algerlega rangt, að fram-
koma Breta í landhelgismálinu
hefði m.a. vakið vantrú á NATO,
en það væri á misskilningi byggt,
og að hér skorti tilfinnanlega
fræðslu um Atlantshafsbandalag
ið. Lagði hann til, að íslenzk
stjórnarvöld tækju upp meiri
fræðslustarfsemi um NATO og
veittu mönnum tækifæri til að
kynnast samtökunum.
fer bráðum að nálgast dýrkeypt
an lúxus að leita til, enda er hug
sýkin að komast í fremstu röð
sjúkdóma. Hvað hefir orðið að
líknarhugsjóninni? Lítið til Al-
berts Schweitzers, niður í svört-
ustu Afríku, sem er læknir, guð-
fræðingur og orgelleikari á heims
mælikvarða! Snillingur af Guðs
náð.
Þannig fór séra Sigurjón eitt
sinn að, þessi „wise old man“,
þegar niðurbeygður skipsbrots-
maður, sem hafði brotið hjúskap
arskip sitt í spón og leitaði sér
ásjár, huggunar og ráða hjá
séra Sigurjóni. Að vísu kvaðst
klerkur ekki hafa þá reynslu í
eigin hjúskaparmálum, að hann
gæti miðlað öðrum miklu, en
margra ára reynsla af kynnum
hundraða heimila hefði kennt sér,
að víða héngu hjónabönd sam-
an á bláþræði, en aðeins kynnzt
einu þar sem hjónabandið nálg-
aðist fullkomnun, en það var þar
sam bæði hjónin voru rangeygð
á sitt hvoru auga, svo að þau
eygðu aldrei brestina og vankant
ana í fari hvor annars. Þar var
hina fullkomnu hamingju að
finna. Manngarmurinn fór bratt-
ari á braut og fann sig ekki leng-
ur einan í heiminum á brotinni
bátskel og siglir nú glaður hrað-
byr á nýrri skrautmálaðri skútu.
Einhvernveginn er lika eins og
einhver leyniþráður hafi legið
milli föndrara og fyrirsátu síðan
fundum þeirra bar fýrst saman
um bjarta vornótt, gestkomend-
um úr sinnhvorri átt, í Möðru-
dal á Fjöllum, þessari Alviðru
Veðurstofunnar. Sterk persónu-
mynd séra Sigurjóns lá í fram-
köllunarvökva undirvitundarinn-
ar í ellefu ár. Þess vegna var svo
létt og skemmtilegt að mála þenn
an myndræna fyrirseta. Það var
eins og að anda að sér fersku
háfjallalofti menguðu ofurlitilli
brjóstbirtu-angan. Erfitt sköpun-
arverkið í litum og línum breytt-
ist í ljúfan og léttan leik, bland-
aðan gambri og glamri og alvöru
á víxl. Við vorum báðir eins og
strákar að leik í sandkassa „geð-
prýðisdropalausir". Þó er von-
andi að myndin, sem var máiuð i
tilefni af nýafstöðnu áttræðis-
afmæii hans, verði báðum til, væri mjög góð. Ekki væri hægt
Þátttaka óhjákvæmileg.
Ræðumaður benti á, að þó ekki
kæmi annað til en hnattstaða
landsins, þá væri alveg óhjá-
kvæmilegt fyrir ísland að taka
þátt í NATO. Þótt lýðræðisflokk
ana þrjá greindr á um margt,
ættu þeir þó samleið um utanrík
ismál og ættu að standa saman
um aðildina að NATO. Kvaðst
hann fagna mjög félagsstofnun
Varðbergs, því að í anda þess
ættu flokkarnir og þjóðin öll að
vinna I utanríkismálum. „Það er
fleira, sem tengir okkur, en skil
ur“ sagði prófessor Ólafur að
lokum.
Ný kynslóð.
Þá kvaddi sér hljóðs dr. Gunn
ar Schram, ritstjóri. Kvað hann
tíma til kominn, að allir færu að
starfa fyrir vestræna samvinnu,
en ekki einungis blöð og þing-
menn. Stofnun Varðbergs væri
eitt af mörgu, sem sannaði þá
staðreynd, að hér væri að vaxa
upp ný kynslóð, sem vill taka
raunhæfan þátt í þeirri sam-
vinnu. Þá kom dr. Gunnar fram
með þá hugmynd, yað Islending-
ar ættu, eins og ýmsar aðrar þjóð
ir, að stofna sjálfboðaliðshjálpar
sveit, sem aðstoðaði vanþróuð
ríki.
Eflum baráttuna.
Þá tók til máls Jóhannes Sölva
son, fulltrúi í utanríkisráðuneyt
inu. Lagði hann áherzlu á það, að
auka þyrfti fræðslu um vestrænt
samstarf og efla baráttuna gegn
kommúnistum, ekki sízt gegn
veiðistöð þeirra í hinum svoköll-
uðu „samtökum hernámsandstæð
inga“.
tlmmæli Jóns Sigurðssonar.
Að lokum kvaddi sér hljóðs
Þór Vilhjálmsson, fulltrúi borg-
ardómara og form. S. U. S. Sagði
hann m.a., að við gerðum okkuir
allt of litla grein fyrir hernaðar
legu hliðinni á því að ísland
mætti halda sjálfstæði sínu. Við
værum engir hernaðarsinnar, en
yrðum að gera okkur ljóst, að
hernaðarmátturinn í heiminum í
dag hefði enn úrslitaáhrif, og að
Island hefði mikla þýðingu hern
aðarlega. Það væri athyglisvert,
að meðan ísland var einangrað
yzt horður í höfum, hefðu mæt-
ustu og merkustu menn þjóðar-
innar gért sér fullkomlega grein
fyrir þessari hlið sjálfstæðisins.
Jón Sigurðsson forseti hefði t. d.
látið svo um mælt, að ekki
þyrfti nema lítið skip með harð
snúinn flokki vel vopnaðar
manna til að her’taka ísland. —
Þrátt fyrir alla góða friðarstarf
semi yrðu íslendingar að gera sér
þetta vel Ijóst og horfast i augú
við raunveruleikann.
— ★ —
n Að lokum mælti formaður Varð
bergs, Guðmundur H. Garðars-
son nokkur lokaorð og sleit fund
inum.