Morgunblaðið - 07.11.1964, Blaðsíða 17

Laugard'agur 7. nóv. 1964
MORGUNBLAÐIÐ
17
N.K.
befjast sýningar aftur á hinu
' vinsæla barnaleikriti Mjallhvít í
I>j óðleikhúsinu og er sýninigin
/ fcl. 3 e.h. Á s.l. leikári var leik-
Urinn sýndur 32 sinnum í Þjóð-
- leikhúsinu og var uppselt á
©g án afskipta pólitískra úthlut-
! unarnefnda. Loks hafa verið gerð
I er víðtækar endurbætur á skatta-
1 íögunum og tollum í því skyni að
i veita atvinnufyrirtækjum betri
Btarfsskilyrði og auka áhuga
þeirra og möguleika til fram-
jt. iðsluaukningar.
Með öllum þessum ráðstöfun-
um hefur tekizt að leysa úr læð-
inigi mikið afl með þjóðinni til
framtaks og aukinnar framleið-
elu. Þannig var lagður grund-
völlur mestu alhliða efnahags-
íramfara, sem átt hafa sér stað
hér á landi á jafn skömmum
tima. Hér hafa hagstæðar ytri
aðstæður, góður afli og síðustu
tvö til þrjú ár hagstæðir mark-
aðir, átt mikinn þátt. Hinu mega
irenn þó ekki gleyma, að hag-
ptæð ytri skilyrði vérða því að-
eins til búbótar að menn geti
gripið tækifærin, þegar þau gef-
ast, en þá er athafnafrelsið öllu
öðru dýrmætara.
1 Þetta hefur líka komið fram
tindanfarin 2-3 ár. Þegar á það
er litið hve tækniframfarir hjá
íslenzkum atvinnuvegum hafa
verið örar og fjárfesting mikil til
framleiðsluaukningar.
‘ Hér hefur mjög skipt um frá
því sem var seinni helming síð-
eta áratugs. í staðinn fyrir til-
tölulega lítinn hagvöxt árin 1955-
1960, hafa þjóðartekjurnar aukizt
injöig ört undanfarin þrjú ár. Á
árinu 1962 jukust þjóðartekjurn-
ar þannig um 8%, árið 1963 um
1% og líklegt, að aukningin
verði svipuð á þessu ári. Hér er
því um að ræða nærri því fjórð-
tingsaukningu þjóðarteknanna á
þriggja ára tímabili miiðað við
sama verðlag. Árið 1962 fór veru-
legur hluti hinna auknu þjóðar-
Itekna til þess að styrkja stöðu
þjóðarbúsins út á við, en drjúg-
ur og sívaxandi hluti hefur far-
ið til þess að auka fjárfestingu
og framkvæmdir og búa þannig í
haginn fyrir framtíðina.
' Eins og ég gat um áðan hefur
£ þessum árum orðið gerbreyting
á stöðu þjóðarbúsins út á við. ís-
lendingar hafa eignast í fyrsta
tinn síðan í stríðslok víðunandi
gjaldeyrisforða. Rétt er að fara
um þetta nokkrum orðum þar
eem því hefur einatt verið hald-
ið fram að staðan út á við hafi
rauoverulega ekkert batnað síð-
on í árslok 1958. Því til sönnunar
er bent á, að nettóskuld þjóðar-
innar út á við, ef saman eru tekn
ar skuldir til langs tíma, vöru
kaupalán og gjaldeyriseign,
hafi verið 300 millj. kr. hærri í
érslok 1963 en í árslok 1958.
Þót^ slíkur smanburður sé tölu-
lega réttur, þá gefur hann ranga
tnynd af stöðunni. Áhrif efna-
hagsaðgerða ríkisstjórnarinnar
fór ekki að koma fram, fyrr en
1960, en á árinu 1959 versnaði
ítaðan út á við um 640 millj. kr.,
og var það bein afleiðing þeirr-
ar hafta- og uppbótarstefnu, sem
rekin hafði verið árin á undan.
Bíðan í árslok 1959, þegar núver
andi ríkisstjórn tók við, oig til
ársloka 1963, batnaði heildarstað
gestir urðu alls um 20 þúsund.
Það hefur verið fastur liður í
starfsemi Þjóðleikhússins undan-
farin ár að sýna barnaleikrit og
hafa mörg þeirra orðið mjög
vinsæl hjá ynigstu kynslóðinni
an út á við um 340 millj. Á ár-
unum 1956-1958 versnaði hins-
vegar heildarstaða þjóðarbúsins
út á við um 1240 millj., mest
vegna aukinnar skuldasöfnunar.
Þessi sífellda skuldasöfnun og
vaxandi greiðslubyrði, sem henni
var samfara, var eitt meginvanda
málið, sem núverandi ríkisstjórn
átti við að glíma í öndverðu.
Góð mynd af þessu fæst með því
að bera saman heildarskulda-
stöðu þjóðarinnar út á við á
bverjum tíma, bera hana saman
við heildartekjur hennar í erlend
um gjaldeyri, bæði á útflutningj
og duldum greiðslum.
Árið 1955, áður en vinstri
stjórnin tók við völdum, þá nam
nettóskuld þjóðarbúsins út á við
22,5% af gjaldeyristekjunum. Ár
ið 1958 var þessi tala komin upp
í 50%, 1959 upp í 85% og hæst
komst hlutfallið 1960 nærri 70%,
enda voru þá tekin mikil lán
vegna skipakaupa erlendis, en
síðan hefur þetta hlutfall farið
söðugt lækkandi. Það var kom-
ið niður í 38% á árinu 1963 og
mun vafalaust enn lækka á þessu
ári. Miðað við greiðslugetu þjóð-
rrinnar og tekjur í erlendum
gjaldeyri, eru skuldir hennar út
á við nú því mun lægri en nokkru
sinni á síðustu sjö árum og fara
enn lækkandi. f stað sífelldrar
skuldasöfnunar og vaxandi gjald-
eyrisörðugleika hefur komið
lækkandi skuldabyrði og vaxandi
traust út á við.
Þessar tölur, sem ég nú hef
nefnt, ættu að nægja til að stað-
festa það sem reyndar öll þjóð-
inn veit af eigin reynslu, að tek-
izt hefur að ná þeim tveim meigin
markmiðum að tryggja stöðu
þjóðarbúsins út á við og auka
vöxt þjóðarteknanna.
Þriðja markmiðinu að tryggja
sæmilega stöðugt verðlag í land-
inu hefur hinsvegar því miður
ekki tekizt að ná. Undanfarin
þrjú ár Qg þá einkum 1963 áttu
sér stað miklar hækkanir kaup-
gjalds og verðlags í landinu.
Þessar hækkanir áttu sér fleiri en
eina orsök, tvær eru þó mikil-
vægastar: Annars vegar of mik-
il eftirspurn eftir vörum og
vinnuafli vegna stóraukinna
tekna í útfluningsatvinnuvegun-
um og mikillar fjárfestingar.
Hins vegar miklar og óraunhæf-
ar kaupkröfur í skjóli ofþenslu
á vinnumarkaðinum.
Ríkisstj órninni hafa lengi ver-
ið ljósar þær hættur, sem vax-
andi þensia í efnahagskerfinu
skapaði. Hún hefur ekki viljað
vinna á móti þenslunni með að-
haldi í peningamáluip, þ.e. útlán
um lánastofnana, og með greiðslu
afgangi hjá ríkissjóði. Þótt veru-
legur árangur næðist í þessum
efnum og mikill greiðsluafgang-
ur yrði hjá ríkissjóði á árunum
1962 og 1963, nægði þetta eng-
an veginn til að koma í veg fyr-
ir óeðlilega mikla þenslu. Verði
ríkisstjórnin sökuð fyrir eitt-
bvað í þessum efnum er það því
of lítið aðhald, en ekki samdrátt-
ur.
Því miður hefur mikið vant-
að á almennan skilning á því,
Alls koma fram um 20 leikarar
í Mjallhvíti auk margra auka-
leikara og dansara. Carl Billich
er hljómsveitarstjóri, en leik-
stjóri er Klemenz Jónsson.
Myndin er af dvergunum.
hve nauðsynlegt er að gæta hófs
í peninga- og fjármálum ef
koma á í veg fyrir verðbólgu.
Það kemur bezt fram í því, að
ráðizt skuli hafa verið látlaust á
ríkisstjórnina fyrir samdráttar-
stefnu, á meðan hver vinnufær
maður hefur fullt verkefni og
margir meira en þeir geta annað.
Önnur megin orsök verbólg-
unnar hefur legið í kröfum um
kauphækanir án tillits til raun-
verulegra hagsmuna launþega og
þjóðarbúsins. Á árinu 1963 hækk
aði kaupgjald í landinu um 30%
eða meira hjá svo að segja öllum
iaunþegum. Þessi mikla kaup-
bækkun hafði ekki eingöngu í
för með sér verðhækkunarskriðu,
heldur kippti hún um stund fót-
um undan því trausti til fram-
tíðarinnar, sem menn höfðu öðl-
ast á árunum 1960-1962 og ýtti
þannig undir óeðlilega mikla fjár
íestingu og spákaupmennsku.
Þegar svo var komið, lá við
borð, að óstöðvandi skriðu yrði
velt af stað og á skömmum tíma
að engu gerður sá mikli árang-
ur, sem náðst hefur í efnahags-
rnálum þjóðarinnar undanfarin
ár. Svo fór sem betur fer ekki.
Með auknu aðhaldi í peninga-
málurn tókst að koma í veg fyrir
írekari aukningu eftirspurnar.
Jafnframt tókst í júní sl. að gera
heildarsam.ninga milli launþeiga,
atvinnurekenda og ríkisstjórnar-
innar sem hafa tryggt launþeg-
um raunhæfar kjarabætur og
jafnframt tryggt vinnufrið og
stöðugt grunnkaup í eitt ár.
Samningar þessir eru vissulega
mikilvægur áfangi í þá átt að
koma á heilbrigðari stefnu hér
á landi í kaupgjalds- og verð-
lagsmálum.
En jafnframt því sem þessunm
árangri í kaupgjaldsmálum er
fagnað, er óhjákvæmilegt að
benda á, að hinar miklu kaup-
og verðhækkanir undanfarið
hálft annað ár hafa skapað ríkis-
sjóði vandamál, sem erfitt er að
leysa. Kauphækkanirnar á árinu
1963 og sú mikla leiðrétting, sem
opinberir starfsmenn þá fengu á
launakjörum sínum, hefur valdið
mjög mikilli útgjalda aukningu
hjá ríkissjóði. Hin mikla hækk-
un á verðlagi landbúnaðarafurða
bæði á árinu 1963 og þessu ári
hafa einnig valdið ríkissjóði aukn
um útgjöldum og þá fyrst og
fremst í hækkandi útflutnings-
bótum. I launasamkomulaiginu í
júní s.l. var svo farið inn á þá
braut að nýju, að verðtryggja
laun. Sú ráðstöfun hefur kallað
á auknar niðurgreiðslur úr ríkis-
sjóði. Jafnframt þessari gjalda-
aukningu hafa tekjur ríkissjóðs
einkum af innflutningi aukizt
mun minna á þessu ári en undan
farið. En á það vil ég að lokum
leggja áherzlu, að fjárlög fyrir
1965 verður að afgreiða halla-
laus, enda háskalegt fyrir þjóð-
ina, ef ríkissjóður væri rekinn
með halla eins og nú horfir í
efnahagsmálunum.
Herra forseti, ég vil leggja til
að þessari umræðu verði frest-
að og frumvarpinu vísað til hátt-
virtrar fjárveitinganefndar.
Kartöflumús — Kakómalt
Kaffi — Kakó
Þórður Þórðarson, Hafnarfirði
Vaktmaður
Óskum eftir að ráða næturvarðmann
í bifreiðaverkstæði okkar.
Bifrelðastöð Steindórs
Sími 11588.
Sænsk-íslenzka frystihúsið
Okkur vantar stúlkur til vinnu við síldar-
frystingu. — Upplýsingar hjá verkstjóra
símar 19265 og 12401.
Sænsk-íslenzka frystihúsið
Takið eftir
Vantar áhugamenn í hljóðfæraleik. — Allar frekari
upplýsingar veittar í síma 4-18-35 og 4-05-89.
LtJÐRASVEIT KÓPAVOGS.
Ranitsóknarkona
Rannsóknarkona óskast til starfa í rannsóknar-
stofu Borgarspítalans í Reykjavík. Umsóknir um
starf þetta sendist í skrifstoíu Sjúkrahúsnefndar
Reykjavíkur Heilsuverndarstöðinni Barónsstíg 47.
Umsóknarfresíur er til 20. nóv. n.k.
Reykjavík, 6.11. 1964.
Sjúkrahúsnefnd Reykjavíkur.
IJtgerðarmenn
Fiskvinnsiustöð í Vestmannaeyjum óskar eftir við-
skiptum við báta á komandi vertíð.
Upplýsingar i síma 17662 í Reykjavík.
Til sölu
•
vegna brottfarar af landinu dönsk húsgögn, borð-
stofuborð og fjórir stólar, bókahilla með skrif-
borði, viðtæki, gólfteppi og svefnherbergishúsgögn.
Upplýsingar í síma 13996 milli kl. 9—1.
Til sýnis á sunnudag kl. 1—6 að Langholtsvegi 113.
Unglingur óskast
til sendiferða í bifreiðadeild vorri að
Laugavegí 176.
Þarf að hafa hjól eða skellinöðru.
Sjóvátryggingafélag íslands
Bezt ú auglýsa í IVIorgunblaðinu