Morgunblaðið - 03.01.1965, Blaðsíða 6

6
MCRCUNSLADIÐ
Sunnudagur 3. janúar 1965
r * - - # ^ ' r
Aramótaávarp Ásgeirs Asgeirssonar, forseta
Tæknin hefur gert fátæka þjóö farsæla
ASGEIR ÁSGEIRSSON, forseti.
Góðir fslendirugar, naer og
fjær!
Ég óska yður öllura gleðilegs
nýárs, og þakka innilega gamla
árið, heillaóskir og samúðarkveðj
ur.
í>að eiga margir ástvina að
«akna, og í gær barst fregnin um
andlát Ólafs IThors, mikilhæfs
stjórnmáiamanns, góðs drengs
og ágæts félaga. Ég votta frú
Ingibjöngu og fjölskyldu hans
dýpsbu samúð.
Á gamlársdag lítum vér aftur
til liðins árs, en á nýjársdag
meir fram á ókominn tima, og
vonin og trúin glæðist og styrk-
ist á þessum tímamótum. Vér
böfum þessa dagana séð tvenna
tíma. Veðurblíðu og vetrardýr'ð
um jóladagana, allt blátt og hvítt,
himin, hauður og hatf skamm-
degisroðann á heiðríkjunni í sól-
arátt. Það voru allt vorir íslenzku
litir. En síðar glórulausa hríð,
ógæftir og samgönguerifiðleika.
íak'nzka þjóðin hefir oft séð
tvenna timana, þjóðveldi, ein-
veldi og lýöveldi, bjargálnir, fá-
tækt og velgengni. Það má segja
að hvert nýtt ár hafi, síðustu
áratugina, skapað þjóðinni batn-
andi hag og þá vonandi betri
líðan og vaxandi þroska. Og þó
veðráttan sé umhleypingasöm, þá
er húsaskjól nú ólíkt eða var
í lokaþætti Fjalla-Eyvindar og
skipastóll öruggari en smáfleyt-
urnar. Vér lifum á tímum tækn-
innar og síaukinnar verkaskipt-
ingar í landlbúnaði, siávarútvegi,
iðnaði og raunar öllum starfs-
greinum. Tæknin hefir gert fá-
tæka þjóð, sem á'ður vann með
berum höndum, skóflu, orfi og
órinni, farsæla. Með hverju ári
sigrast betur á kulda og myrkri.
ísland gefur góðan arð, þegar
beitt er réttum tökum. Vér vit-
um að nútímatækni mun fara si-
vaxandi á öllum sviðum, og
heimtar aukna og breytta undir-
búningsmenntun. Þetta er nú
ölium ljóst, og má ekki telja
eftir kostnaðaraukann.
Ég óttast ekki þar fyrir um
framtíð íslenzkrar menningar.
Hún stendur enn jafn traustum
fótum og um síðustu aldamót.
Það er þrennt, sem er bæði gam-
alt og nýtt á íslandi: bókmenntir,
Al/þingi og íslenzk kirkja. Hitt
eru engin menningarspjöll, þó að
hverfi torfkofar, rei’ðingar og
skinnsokkar.
Bókmenntir eru vor mikli þjóð
ararfur, og efni til jafngamlar
íslands byggð. Hin fornu hand-
rit eru hinn sýnilegi, sögulegi
vottur, og ég trúi því, að vonir
vorar og hin gefnu fyriuheit um
aflhending rætist. Það er ótrú-
legt, hve mikil gróska er enn
í íslenzkum bókmenntum, og
engin tilviljun, að jafn fámenn
þjóð á Nobelskáld, auk margra
annarra núlifandi rithöfunda,
sem þjóðin á þökk að gjalda.
Mér þykir ástæða til að geta
þess í þessu sambandi, að hér
á Bessastöðum hafa bæ’ði er-
lendir og innlendir gestir, oft
beðið um að fá að líta á bóka-
safn staðarins. Ég hefi mér til
óþæginda orðið að geyma mín-
ar bækur á fjórum stöðum, en
staðarins bókasafn ekki fyrir-
fundist til þessa. Þing og stjórn
hafa verið mér sammála um, að
slikt mætti ekki lengur viðgang-
ast á Forsetri heimskunnrar bók
menntaþjóðar, og er nú svo kom
ið að húsakynnin eru tiibúin,
mikil stofa byggð við hlið mót-
tökusalarins, sem reistur var við
hina gömlu Bessastaðastofu, sem
nú nálgast óðum sitt tveggja
alda afmælL í Bókhlöðunni er
★ FALLEGT KVOLD
Þetta var fallegt gamlárs-
kvöid hér í Reykjavík. Dálítið
kalt, einmitt vetrarlegt. Það
marraði í snjónum undir fótum
manns, loftið var tært og hress-
andi. Hvernig ætti gamlárs-
kvöld að vera norður á íslandi,
ef það ætti ekki einmitt að vera
þannig?
*• INNANLANDSFLUG
Þá sjaldan snjóar teppa um-
ferð á öllum þjóvegum finnum
við betur en nokkru sinni hve
flugs’amgöngur eru mikilvægar
fyrir okkur íslendinga. Þetta
hefur komið vel í ljós að undan
förnu. Auðvitað er ekki hægt
að búast við því að fært sé að
halda áætlun í innanlandsflugi,
þegar allt ætlar að fenna í kaf.
Hins vegar hefjast reglulegar
samgöngur strax og upp styttir,
en þá tekur oft óratíma, marga
bæ’ði ofanliós og lofthitun, svo
veggpláss verður drjúgt fyrir
skápa.
Þar hefir nú verið komið fyrir
gömlum staðarhúsgögnum og
húsgögnum þeim, sem hinn fyrsti
heimastjórnarráðlherra, Hannes
Hafstein, keypti fyrir landið á
sinni tíð. Þau eru nú helguð af
sextíu ára sögu. Þá hefir og
daga, að ryðja fjölförnustu vegi
í byggð fyrir bílaumferð — og
fjallvegina þýðir ekki að tala
um.
Það er ekki auðvelt að halda
uppi innanlandsflugi svo að
snurða hlaupi ekki á þráðinn
við og við — jafnumhleypinga-
söm og veðráttan annars er.
Þess vegna verður Flugfélag fs
lands oft fyrir ósanngjarnri
gagnrýni.
En það kemur líka fyrir, að
gagnrýnin á fullan rétt á sér
— og félagi, sem annast jafn
mikilvæga starfsemi og Flug-
félag íslands, veitir síður en
svo af örlitlu aðhaldi. Sann-
gjörn gagnrýni er alltaf til bóta
og hún getur stuðlað að fram-
förum. Ósanngirni getur hins-
vegar tafið fyrir endurbótum.
★ ANNÁLLINN
En ég ætlaði að minnast ör-
verið hengd upp forlátagjöf
Grettis Eggertssonar, myndin af
Albert Thorvaldsen. Og á eikar-
gólf breidd sex teppi, lit- og
formfögur, sem Dóra óf og hnýtti.
Svo það er að koma mannaþefur
í hellinn, enda fór fram eins-
konar vígsla í gær með fyrsta
Ríkisrá'ðsfundi, sem þar hefir
verið haldinn. Bókaskáipar eru
enn í smíðum, en væntanlegir
innan tíðar. Bókhlaðan kallar
svo á bækurnar, en þar er ætl-
ast til að safnist al-lar sigildar
íslenzkar bókmenntir, fornar og
nýjar, en engin áherzla lögð á
pésa eða fyrstu útgófur sérstak-
lega. Mínar bækur rýma svo
fyrir þeim jafnóðum. Ég skal þó
geta þess, að þegar hafa borizt
verðmætar gjafir í hundruðum
eintaka frá amerískum bókaút-
gefendum, dr. Ridhard Beck bg
fm Ásu Guðmundsdóttur Wright
sem lengi hefir búi'ð í Vestur-
Indíum. Allir þessir aðilar höfðu
haft spurn af byggingu Bókhlöð-
unnar. Það er mitt hugboð, að
með þessari framkvæmd sé um
fyrirsjáanlegan tíma lokið ný-
byggin.gum á staðnum.
Ég nefndi áðan Alþingi sem
einn af hinum þrem vígðu þátt-
um íslenzks þjóðlífs. Á nýli'ðnu
ári getum vér minnzt íimmtíu
ára afmælis íslenzka fánans, sem
þá var löggiltur sérfáni þjóðar-
innar. Einnig getum vér þá
minnzt fimmtíu ára afmælis hins
almenna kosningarréttar, þá var
atkvæðisréttur rýmkaður og þá
hlaut „ihinn betri helmingur“
þjóðarinnar, sem svo er stund-
um nefndur, kvenþjóðin, atkvæð
isrétt. Vér undrumst nú, að
þetta skuli nokkurntíman hafa
verið ágreiningsmál, og var þó
sú réttarbót gerð fyrr með vorri
þjóð en flestum cfðrum. Ég nefni
þessi tvö atriði vegna þess, að
eldri réttarbætur og stórir áfang
ar á lífsleið þjóðarinnar vilja
stundum gleymast í ábökum dæg
Mtið meira á gamlárskvöld. Þátt
urinn hans Svavars Gests í út-
varpinu var ágætur. Það er hæg
ar sagt en gert að setja saman
og stjórna skemmtidagskrá
heilt kvöld svo að vel fari. Al-
drei verður öllum gert til hæf-
is og ekki stendur á fólki að
setja út á smáatriðin. í heild-
inni var þetta vel heppnað
kvöld hjá útvarpinu. Og ég hef
það á tilfinningunni, að ára-
mótin færu einhvern veginn
fram hjá mér, ef ég hlustaði
ekki á annálinn hans Vilhjálms
Þ. Gíslasonar. í vitund fjöl-
margra útvarpshlustenda er
Vilhjálmur orðinn jafn nátengd
ur áramótunum og sjálf
klukknahringingin. Annállinn
er alltaf skemmtileg og einkar
mannleg hugvekja, hún hefur
svipuð áhrif og síðasta hand-
takið — um leið og skipið líður
fró bryggjunni.
urmálanna. En vér eigum vissu-
lega margt að þakka og margs
að minnast, sem þurfti að sigr-
ast á, áður en komið var í þau
spor, þar sem nú stöndum vér.
Ég er nú kominn á þann aldur.
að ég man þegar vér fengum is-
lenzkan ráðherra, búsettan (
landinu, hundra'ð ára afmæli
Jóns Sigurðssionar, Sambandslög-
in, Alíþingishótíðina. Þetta eru
allt miklir áfangar í sögu vorrar
tuttugustu aldar. Á síðasta ári
voru fjörutíu ár liðin síðan ég
settist fyrst á þingbekk sem full-
trúi Vestur-ísfirðinga. Það er
að sjálfsögðu ek-kert merkisaf-
mæli, en sýnir það þó, að ég hefi
haft aðstöðu til að kynnast mönn
um og málefnum á þessu mesta
framfaratímabili Islendingasög-
unnar, og gæti gert nokkurn sam
anburð á nútíð og þátíð. Slíkt er
þó ógerlegt til nokkurrar hlítar
í stuttu ávarpi. Svo margslung-
in er sú saga. En þess vil ég geta,
að pólitskur fjandskapur virðist
mér nú minni en oft hefir áður
verið, þó jafnan sé öldugangur á
yfirborðinu. Viðfangsefnin hafa
breytzt stórlega. Flestu er nú
lokið um mannréttingamál og
sjálfstæðisbaráttu, ,sem áður var
allsráðandi um flokkaskipting.
Nú eru það hagsmunamól ein-
stakMnga, stétta og héraða, sem
setja svip sinn á viðureignina.
Og það er fyrst á hinum síðari
árum, sem menn hafa þorað að
trúa því, að unnt sé að útrýma
örbirgð, og búa öllum landslýð
góð lífskjör um aifkomu og upp-
eldi. Það er ótrúlegur munur á
fátækralöggjöf 19. aldar og try-gg
ingalöggjöf vorra tíma, enda úr
meira að spila en á haMæristím-
um. Hugsunarhátturinn er breytt
ur andrúmsloftið nýtt. Ef spurt
væri um eina stofnun, sem átt
hefur ríkastan þátt í viðreisa
íslenzku þjóðarinnar, mundu all-
ir svara einum rómi: Alþingi,
Framhald á bls, 19
* FORMFESTAN
Oft er talað um að útvarpið
sé stirt og ópersónulegt, þótt
ýmsir þættir þess séu það ekki.
Stofnunin sjálf, starfsmenn út-
varpsins, séu hins vegar þurrir
á manninn og rígbundnir við
eina sálarlausa uppskrift.
Þulir og fréttamenn fylgja
settum reglum — og þegar þeir
segja eitthvað skemmtilegt,
koma með einhverja óvænta
gamansemi — þá taka allir
hlustendur eftir því — af því
að enginn á von á sMku.
Lestur jóla- og nýjárskveðja
er einn af þessum dagskrár-
liðum, sem óhætt er að kaMa
eina stóra formúlu, sem þrátt
fyrir allt kemur þó sumum 1
jólaskap. Upphafsorð útvarps-
stjóra við kveðjulesturinn, árn-
aðaróskir útvarpsins — og
hvernig þær eru fluttar, minna
samt á, að útvarpið hafi sáL,
Það mætti að skaðlausu draga
örlítið úr formfestunni, láta
„sál“ útvarpsins koma oftar
fram, gera það persónulegra.
B O S C H
rafkerfi
er í þessum bifrelðum:
BENZ SAAB
DAF TAUNUS
NSU VOLVO
OPEL VW
Við höfum varahlutina.
BRÆÐURNIR
ORMSSON HF.
Vesturgötu 3. — Sími 11467.