Morgunblaðið - 04.06.1965, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 04.06.1965, Blaðsíða 8
8 MORGU N BLAÐID \ Fostudagur 4. júní 1965 Edward Crankshaw skrifar af erlendum vettvangí Síðasta bréf Bukharins Halldór Pálsson,, búnaðarmálastjóri: Athugasemd við frétt frá skólaslitum bændaskól- ans á Hvanneyri SÉÐASTA bréf Nikolais Bukhar- ins hefur nú verið birt heimin- um, tuttugu og sjö árum eftir að hann var tekinn af lífi í Moskvu. í bréfinu fordæmir hann Stalín og lýsir sig saklausan af ölium giæpum, sem hann var sakaður um. — Við hin alræmdu réttar- höld játaði hann suma þeirra, en enginn veit hvað hann hafði áð- ur orðið að ganga í gegnum. Bréfið hefur um nokkurt skeið gengið á milli háttsettra embætt- ismanna kommúnistaflokksins í Moskvu og ýmsum öðrum höf- uðborgum Austur-Evrópu. Og endurskoðunarsinnar í þeirra hópi hafa af ásettu ráði látið efni þess berast til Vesturlanda. Eru þeir áhyggjufullir vegna atvika, sem þeir telja geta bent til end- urkomu Staiínismans í Sovétríkj- unum, og vilja tryggja sem víð- tækast umtal um bréfið, ef það kynni að vega upp á móti. Bréfið er áreiðanlega komið írá Rússlandi og allt bendir til þess að það sé ófalsað. Jafnvel þótt svo sé ekki, er mjög mikil- vægt, að ábyrgir sovézkir flokks- félagar hafa látið það frá sér fara sem slíkt. Talið er að bréfið muni hafa lík áhrif á kommúnista um allan heim, og vitnun Krúsjeffs í „erfðaskrá" Lenins 1956, en þar varar Lenin félagana við Stalín. Þessu atriði var haldið leyndu í 32 ár í Sovétríkjunum, þótt Vest- urlandabúum væri kunnugt um það. Bréf Bukharins er stutt og hnitmiðað, hann gerir ekki grein fyrir smáatriðum og leggur ekki mikla áherzlu á að réttlæta sjálf- an sig. Bendir stíllinn eindregið til að það sé ófalsað. Ef einhver hefði ætlað að falsa bréf frá Bukharin, hefði hann óhjákvæmi lega sagt miklu meira. Bréfið ber með sér, að það hefur verið skrif- að af þreyttum manni, sem hefur haft mjög lítinn tíma, og sé það ófalsað, hlýtur það að hafa verið skrifað í stuttu hléi milli pynt- inga og aftöku. Það er stílað til uppvaxandi kynslóðar flokksleið toga og hefst þannig: „Ég kveð nú þetta líf og hneigi höfuð mitt undir öxina, en það er ekki öxi öreiganna, sem væri hrein þrátt fyrir miskunnarleysi sitt. Ég geri mér grein fyrir því hve vanmátt- ugur ég er andspænis vítisvél- inni, sem ræður gífurlegu afli, ^notar miðaldaaðferðir, framleiðir djíipulagðan róg og býr til gögn tk að sanna lognar sakir.“ Og gamli bolsévíkinn, sem var góðgjarnastur og menningarleg- astur þéirra allra, heldur áfram og minnist með söknuði daga Dzerzhinskis, sem skapanda hinn ar alræmdu leynilögreglu Lenins (Oheka — starfaði frá 1918—23), fyrirrennara núverandi öryggis- lögreglu. Segir Bukharin, að hug myndir byltingarinnar hafi •tjórnað öllum gerðum Cheka. Harkan, sem hún sýndi hafi ver- ið réttlætanleg vegna þess að hún hafi átt að vernda ríkið gegn gagnbyltingu. Öryggislögreglan, iem við tók hafi svikið málstað Cheka og sé rekin af ófyrirleitn- mn, fölskum ístrubelgjum, sem drýgi níðingslega glæpi til að koma sér í mjúkinn hjá Stalín og afla sér frægðar og frama. Bukharin heldur áfram og seg- ir, að öryggislögreglan geti beygt hvern einasta flokksfélaga og miðstjórnarmeðlim í duftið og gert úr honum landráðamann, skemmdarverkamann, svikara eða njósnara. Þannig var farið með Bukhar- io, en aðferðirnar skýrir hann ekki nánar. Hann kveðst vera •aklaus og heldur áfram dapur- lega: „Höfuð jafn saklaust og mitt færir með sér í glötun marg- ar þúsundir saklausra manna.“ En til þess að unnt væri að byggja upp irrálið gegn Bukhar- in, urðu öryggislögreglan og rík- issaksóknarinn Vyshinski (sem Bukharin nefnir ekki með nafni) að setja á svið umfangsmikið skipulagt samsæri. Var Bukhar- in sakaður um að hafa starfað að því, ásamt öðrum, að spilla árangri byltingarinnar og koma á kapitalisma í Rússlandi á ný. Um þetta segir Bukharin: „Þetta er allt svívirðileg lýgi, sem lýs- ir jafn mikllu blygðunarleysi og hefðu þeir haldið því fram, að þeir gætu sannað, að Nikolai Romanov (Nikulás II, síðasti Nikolai Bukharin Rússakeisarinn) hefði allt sitt líf barizt gegn kapítalisma og kon- ungsstjórn, og verið hlynntur byltingu öreiganna." Og meira þarf ekki að segja. Bukharin, ef til vill sá gáfaðasti af félögum Lenins, var sannur byltingarmaður allt sitt líf. Hann beitti hörku í baráttu sinni fyrir málstað byltingarinnar og aðstoð aði Stalín oft, þótt samvizka hans byði honum annað, en þrátt fyr- ir það miðaðist sú aðstoð öll að einingu kommúnista. Hann varð að þola ýmislegt misjafnt af Stalín, og einræðisherrann bar fram þær ásakanir, sem hann vissi að myndu særa Bukharin mest, er hann ákvað að koma honum á kné. Heimurinn hlustaði agndofa á „játningar“ Bukharins, og vissi ekki hverju hann átti að trúa. Hvernig gat saklaus maður ját- að á sig jafn svívirðileg land- ráð? Við þekkjum nú svarið og það var Krúsjeff sjálfur, sem gaf okkur það. Krúsjeff veitti Buk- harin ekki uppreisn æru, en hann lýsti nákvæmlega pyntingunum, sem Stalín beitti og tortímingu annarra gamalla bolsévíka. Og ýmislegt bendir til þess að sá dagur nálgist, er Bukharin verð- ur veitt uppreisn æru. En að- staðan er erfið, því afí sú spurn- ing myndi vakna hvort ekki bæri að sýna Trotsky jafn mikla virð- ingu og Bukharin. Og Krúsjeff gat ekki sagt allan sannleikann án þess að lýsa sjálfan sig með- sekan. Árið 1938, þegar Bukhar- in var líflátinn, var hann á hraðri leið upp á tindinn. Nú hafa einhverjir aðilar í Sovétríkjunum ákveðið, að knýja það fram, að mannorð Bukharins verði hreinsað. Við vitum ekki hevrjir það eru, en hinn líflátni var tákn þess, sem nefnt er „and- spyrna hægri armsins". Þann flokk fylltu þeir menn, sem and- vígir voru grimmilegum ofbeld- isaðgerðum Stalíns gegn bændum og öðrum íbúum Sovétríkjanna, og vildu gefa þjóðinni tíma til að anda. En þeir, sem hafa sent bréfið út úr Rússlandi hljóta að telja hættu á, að gripið verði til að- gerða gegn hinni frjálslyndari hreyfingu til „hægri“, til áð reyna að friða Kínverja. Hafa gömlu Stalínistarnir skiljanlega áhuga á slíkum aðgerðum. En bréfið hefur verið sent og það er enn eitt skref Rússa i þá átt að losna undan fortíð sinni. Og hvað þessu viðkemur, fara þeir að orðum Bökharins, sem sagði: „Ég skýt máli mínu til ykkar, flokksleiðtoga framtíðarinnar, en með tilliti til sögunnar, ber ykk- ur skylda til að fletta ofan af hinum hræðilegu glæpum, sem verða æ villimannslegri og við- bjóðslegri með hverjum deginum og eru að kæfa flokkinn eins og eyðandi eldur. Ég ávarpa ykkur alla, flokks- félagar! Á þessum degi, sem ef til vill er sá síðasti í lífi mínu, er ég sannfærður um að nafn mitt mun fyrr eða síðar verða hreinsað af öllum ákærum. Ég hef aldrei verið svikari og hefði hiklaust gefið líf mitt fyrir Len- in. Mér þótti vænt um Kirov*) og hef aldrei æst menn gegn Stalín. Ég bið hina nýju, ungu og heiðarlegu kynslóð flokksleið- toga að veita mér uppreisn æru á fundi miðstjórnarinnar og gera mig aftur félaga í flokknum. — Hafið það hugfast félagar, að á fánanum, sem þið berið á hinni sigursælu göngu á leið til komm- únismans, er einnig dropi af mínu blóði. Nikolai Bukharin." OBSERVER — öll réttindi áskilin. *)Það var morðið á Sergei Kirov, leiðtoga flokksins í Lenin- grad, sennilega framið að undir- lagi Stalíns, sem kom af stað hinum miklu hreinsunum á miðj- um fjórða tug aldarinnar. ORLOF húsmæðra, sem starfað hefir síðastl. 4 ár samkvæmt or- lofslögunum frá 30. maí 1960, er nú að hefja starfsemi sína, Or- lofsnefnd húsmæðra í Reykjavík hefir undanfarin ár haft sam- stöðu um dvalarstaði með orlofs- nefndum nærliggjandi byggða. En á síðastl. hausti héldu allar nefndir þessara svæða fund, þar sem rætt var um möguleika á því að fá leigðan skóla, sem nefndirnar gætu rekið í samein- ingu, allan þann tíma er orlofið starfaði, svo sem áður var ein- hugur um málið, og samþykkt að fara þá þegar að kynna sér skóla þá er til greina kæmu og tilboð þeirra, svo til framkvæmda geti komið nú þegar á þessu sumri. Sem nú er orðið, því áðurnefnd svæði, sem eru: Reykjavík, Kjósarsýsla norðan Hafnarfjarð- ar, Suðurnes og Kópavogur, hafa nú tekið á leigu skólann að Laugum í Dalasýslu mánuðina júlí og ágúst og munu nefndirn- ar sjálfar annast allan rekstur heimilisins og fararstjórn. í Dala sýslu eru fagrar sveitir með sögu lega frægð og mun hver hópur fara eins dags ferð, til þess að kynnast þeim betur. En að Laug- um er mikil veðursæld og kyrrð. Skólahúsið er nýbyggt, einkar snyrtilegt og hin forna sundlaug Sælingsdals í endurnýjun. Und- anfarin ár hefir Orlof húsmæðra í Reykjavik farið fram að.Lauga-. vatni árin 1961 og 1962 eu að í MORGUNBLAÐINU þann 26. maí, þar sem skýrt er frá slitum Bændaskólans á Hvanneyri, stendur eftirfarandi klausa: „Það bar til tíðinda og skýrði skólastjóri frá því, að ekki voru að þessu sinni veitt verðlaun til skólans úr Verðlaunasjóði bænda skólanna, en hann er í vörzlu búnaðarmálastjóra. Ekki er vitað hvað valdið hefur, en þetta kem- ur að sjálfsögðu eingöngu niður á úrvalsnemendum Hvanneyrar- skóla. Vani hefur verið, að bóka- verðlaun hafa verið gjafir sjóðs- ins. Að þessu sinni var tekin sú ákvörðun, að Hvanneyrarskóli veitti sjálfur þessi verðlaun, þar sem þau bárust ekki frá búnaðar málastj óra.“ Ég undirritaður vísa til föður- húsanna þeim dylgjum, sem til mín er beint sem búnaðarmála- stjóra í þessari klausu úr ræðu skólastjórans á Hvanneyri. Fyrst skólastjóri notaði skólaslitaræðu sína til þess að reyna að læða því inn hjá þeim ungu bændaefnum, sem hann var að brautskrá, að ég af einhverjum óskiljanlegunj hvötum væri að hafa af úrvals nemendum Hvanneyrarskóla rétt mæt verðlaun úr Verðlaunasjóði bændaskólanna, og koma svo óhróðrinum í víðlesið blað, skal skýrt frá staðreyndum í máli þessu. 1. Umræddur sjóður er ekki í vörzlu búnaðarmálastjóra sér- staklega, heldur Búnaðarfélags íslands. 2. Búnaðarmálastjóri úthlutar ekki verðlaunum úr sjóðnum heldur stjórn Búnaðarfélags ís- lands. I 2. gr. skipulagsskrár fyrir Verðlaunasjóð bændaskól- anna á Hólum í Hjaltadal og að Hvanneyri í Borgarfirði stendur: „Stjórn Búnaðarfélags íslands skal annast stjórn sjóðsins. Hún úthlutar verðlaunum úr sjóðnum samkvæmt tillögum skólastjór- Hlíðardalsskóla sl. 2 ár og vilj- um við nota tækifærið til þess að færa forráðamönnum þessara staða og starfsfólki öllu innileg- ar þakkir fyrir samvinnuna og alla sína góðu framkomu við nefndarkonur og alla gesti or- lofsins. Orlofsstarfið, svo sem lög mæla fyrir, er byggt upp á framlagi ríkisins og viðkomandi byggða- laga. Fjárframlögin til Reykja- víkur sl. ár nægðu ekki til þess að við gætum sinnt öllum um- sóknunum. En með þessum sam- eiginlega rekstri vonum við að geta aukið starfsemina nokkuð. Þó þetta sé uppistaðan, er mér sönn ánægja að gæta þess, að öll árin hafa Orlofssjóði borizt ýmsar góðar gjafir frá vinum og velunnurum. Á sl. ári barst Orlofssjóði gjöf að upphæð kr. 20.000,00 til minn- ingar um forsetafrú Dóru Þór- hallsdóttur er gefin var af þeim hjónum frú Herdísi Ásegirsdótt- ur og Tryggva Ófeigssyni, útgerð armanni. Auk þess sem gjöfin er höfðingleg er það sérstök virð- ing og velvild til Orlofs hús- mæðra, að fela því hana til um- ráða og vernda þannig minningu æðstu húsmóður landsins, sem náði svo miklum vinsældum með þjóðinni. Ennfremur bárust kr. 5000,00 frá Jöklum h.f., framkv.- stjóri þeirr* er Ólafur Þórðar- son. Og eins og áður hefir fjöldi Framh. á bls. 27 anna á Hólum og Hvanneyri og fastráðinna kennara við þá skóla.“ 3. gr. skipulagsskrárinnar fjall- ar um skilyrði fyrir verðlauna- veitingum. 4. grein hljóðar svo: „Verðlaun þau, sem veitt eru samkvæmt 3. gr. skulu öðru fremur vera nyt- samar búfræðibækur. Með hverj- um verðlaunum skal afhenda verðlaunaskjal undirritað aí stjórn sjóðsins.“ 5. gr. hljóðar svo: „Verðlaun Og verðlaunaskjöl skal afhenda um leið og nemendum eru afhent prófskírteini að afloknu burtfar- arprófi frá bændaskólunum.“ 3. Til þess að hægt sé að fara að settum reglum um úthlutun verðlauna úr nefndum sjóði, þurfa skólastjórar bændaskól- anna að leggja tillögur sínar og kennaranna fyrir stjórn Búnaðar félags íslands í tæka tíð, til þesa að hún geti úthlutað verðlaunum og undirritað verðlaunaskjölin og sent hvort tveggja til viðkom- andi skóla áður en nemendum eru afhent prófskírteini. A þessu geta orðið vandkvæði í fram- kvæmd, ef skólastjóri Og kennar- ar treysta sér ekki til að gera tillögur um verðlaunaveitingar fyrr en að loknum öllum prófum. Getur því svo farið, að ekki sé hægt að afhenda verðlaunin og verðlaunaskjölin með prófskír- teinum, en alltaf á að vera hægt að tilkynna við skólauppsögn hverjir hljóti verðlaun úr sjóðn- um og að þau veröi send verð- launahöfum. Sá hefur líka orðið háttur á með verðlaun til nem- enda Hólaskóla, en nú síðustu árin hefur skólastjórinn á Hvann eyri aldrei fullnægt skilyrðum skipulagsskrárinnar um að gera tillögur um verðlaunaveitingarn- ar til Búnaðarfélags íslands 1 tæka tíð, svo stjórn félagsina gæti úthlutað verðlaunum og undirritað verðlaunaskjölin á formlegan hátt, heldur hefur hann daginn fyrir skólauppsögn beðið um að fá verðlaunabækur sendar, án þess svo mikið sem að gefa upp nöfn þeirra, sem skól- inn taldi að ættu að hljóta verð- laun. Hann lofaði að vísu hverju sinni að senda nöfnin strax að lokinni skólauppsögn, en það hef ur brugðizt á hverju ári að und- anförnu, þrátt fyrir margendur- teknar áminningar. Loks hef ég getað við endurtekin símtöl dreg ið nöfn piltanna, sem verðlaun hlutu, út úr skólastjóra, 8—9 mánuðum eftir skólaiuppsögn, þegar ég hef verið að semja skýrslu Búnaðarfélags íslands til Búnaðarþings og fyrst eftir það gat stjórn Búnaðarfélags Lslands undirritað verðlaunaskjölin. Ég lagði því svo fyrir, að nú yrði farið eftir skipulagsskrá Verð- launasjóðsins og verðlaunabækur ekki sendar fyrr en tillögur bændaskólanna lægju fyrir. A3 venju bað Guðmundur Jónsson, skólastjóri skrifstofustjóra Bún- aðarfélags íslands um verðlaun* bækurnar í símtali rétt fyrir skólauppsögn. Var honum tjáð, að Búnaðarfélag íslands þyrfti að fá nöfn og heimilisföng þeirra, sem skólinn gerði tillögu um a3 verðlaun hlytu, og yrðu þá verð- launabækur og skjöl send. Skóla- stjóri gaf ekki upp nöfn viðkom- andi pilta og sendi því skrifstofu- stjórinn ekki verðlaunabækurnar í þetta sinn. Undirritaður var á fundi I Borgarnesi kvöldið áður en Hvanneyrarskóla var sagt upp i vor og hitti þar Guðmund Jóns- son, skólastjóra. Skólastjóri minntist ekki á þetta mál við mig þá né nokkru sinni áður, þótt hann næsta dag ásakaði mig í skólaslibaræðu sinni fyrir að hafa verðlaun af úrvalsnemend- um skólans. Reykjavík, 2. júní 1965. Halldór PákMMNk Orlof húsmæðra að hefjast

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.