Morgunblaðið - 04.06.1965, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 4. júní 1965
Landbúnaður — Sveitirnar — Landbúnaður
1
BÚNAÐARDEILDIN
Atvinnudeild
ENGINN vafi leikur á því, að
rannsókna- og tilraunastörf í
þágu atvinulífsins er einhver
þýðingarmesta starfsemin í
hverju þjóðfélagi. Hér er þetta
starf í höndum Atvinnudeildar
Háskólans. Hún skiptist í þrennt:
Búnaðardeild,
Fiskideild
Iðnaðar- og byggingardeild.
Forstöðumaður Búnaðardeild-
ar er Pétur Gunnarsson. Mbl.
hefur beðið hann að segja nokk-
uð frá starfi deildarinnar. Varð
hann góðfúslega við þeim til-
mælum .Fara hér á eftir helztu
upplýsingar hans.
Búnaðardeildin hóf starfsemi
sína árið 1937.
Þegar hún var stofnuð voru
ráðnir til hennar tveir menn.
Síðan hefur starfsliðinu fjölgað
mikið og sta-rfði margfaldazt.
Við deildina vinna nú þessir
10 sérfræðingar:
Bjarni Helgason við jarðvegsrann
sóknir, Björn Sigurbjörnsson við
jurtaerfðafræði, Geir Gígja við
skordýrarannsóknir, Gunnar Ól-
afsson við fóðurrannsóknir, Hall-
dór Pálsson við búfjárrækt, Inig-
ólfur Davíðssón við jurtasjúk-
dóma, Ingvi Þorsteinsson við
gróðurrannsóknir, Pétur Gunn-
arsson við fóðurrannsóknir,
Stefán Aðalsteinsson við búfjár-
erfðafræði og Sturla Friðriksson
við jurtaerfðafræði. Senj stendur
vinnu Jónas Jónsson, kennari á
Hvanneyri, í stað dr. Björns SLg-
urbjörnssonar, sem dvelst er-
lendis. Auk þess vinnur
allmargt aðstoðarfólk að rann-
sóknum og tilraunum í þágu
landbúnaðarins. Sá mikli vöxtur,
sem átt hefur sér stað í starfsemi
deildarinnar veldur því, að húsa-
kostur í húsinu á Háskólalóðinni
er orðinn mjög þröngur. Stendur
það starfseminni allri fyrir þrif-
um.
Það er því mikið gleðiefni, að í
útjaðri Reykjavíkur, á hinu svo-
kallaða Keldnaholti, er nú orðin
fokheld myndarleg bygging fyrir
þessa starfsemi. Mun það valda
tímamótum í landbúnaðarrann-
sóknum þegar þær flytja í þessa
glæsilegu og væntanlega vel-
búnu byggingu.
Búnaðardeild hefur komið á
stofn Tilraunastöð fyrir jarð-
rækt á Korpúlfsstöðum. Stjórn-
endur Reykjavíkurborgar létu
deildinni í té 19 ha. land í Korp-
úlfsstaðatúni fyrir þessa starf-
semi. Þar eru framkvæmdir fjöl
margar rannsóknir á sviði jarð-
ræktar.
Á Hesti í Borgarfirði rekur
Búnaðardeildin kynbóta- og rann
sóknabú í sauðfjárrækt. Á búinu
eru um 900 fjár, sem allt er í
ýmislegum rannsóknum og til-
raunum.
— Hvað er nú helzt gert á
sviði jarðvegsrannsókna?
— Á því sviði er einkum unn-
ið að efnagreiningu á jarðvegi.
M.a. er reynt áð finna áburðar-
þörf ræktaða landsins og bænd-
um leiðbeint um áburðarnotkun
á grundvelli þess. í ár kaupa
bændur landsins áburð fyrir ca.
160 milljóuir kr. Þetta er ekki
lítið fjármagn og því veltur á
miklu að bændur fái sem mestar
og beztar leiðbeininigar um rétta
og hagkvæma áburðarnotkun.
í þessu sambandi hafa verið
gerðar áburðartilraunir á til-
raunastöðinni á Korpúlfsstöðum,
óllum tilraunastöðvunum á jarð-
rækt, á Bændaskólanum á Hvann
eyri og hjá einstökum bændum
eða alls á um 30 stöðum víðs
vegar um landið. Þá hafa verið
gerðar fjölmargar efnagreiningar
á grasi bæði úr tilraunum, sem
framkvæmdar eru beint á veg-
um deildarinnar og frá tilrauna-
stöðvum. Efnagreiningar á gras-
inu eru gerðar til þess að kanna
nýtingu ýmissa áburðartegunda
og áhrif þeirra á efnainnihald
gróðursins.
Milli Búnaðardeildar og Til-
raunastöðvanna er mikil og góð
samvinna um framkvæmd ým-
issa tilrauna. Þá hefur og verið
unnið að rannsóknum á eðlis-
eiginleikum íslenzks jarðvegs
bæði hvað snertir hitastig hans
og þann hluta vatnsins í jarð-
veginum, sem gróðurinn tekur til
sin.
Með jurtakynbótum hafa meðal
annars verið gerðar ýmsar til-
raunir með val fóðurjurta, sem
hæfa ísl. staðháttum og kanna
hvernig þær' verða nýttar á sem
hagkvæmastan hátt.
Fjölmargar kál- og fóðurjurt-
ir, sem fengnar hafa verið frá
erlendum rannsóknarstöðvum
og fræsölum, hafa verið reyndar
hér. Að fenginni reynslu hefur
síðan verið unnt að mæla með
ákveðnum stofnum grasa í fræ-
blöndur, káltegundum til haust-
beitar eða rófum og kartöflum
til manneldis.
— Geta íslendingar stuðst
mikið við útlendar tilraunir?
— Þar sem íslenzkt veðurfar
sniður ,gróðrinum þrengri vaxtar
kjör hér en í nágrannalöndum
okkar, er nokkrum vandkvæðum
bundið að velja nytjagróður til
ræktunar, sem kynbættur hefur
verið við suðlægari aðstæður. Til
þess að bæta úr þörf okkar fyrir
sérstæðan og oft harðgerðarj
gróður, hafa verið notuð innlend
grös til kynbóta. í því skyni hef-
ur verið safnað miklum fjölda
einstaklinga ýmissa grasa og
belgjurta sem verið er að bera
saman og sem notaður er tii
framleiðslu á íslenzkum afbrigð-
um. Enda þótt í nokkrum tilfell-
um hafi tekizt áð fá fram eðils-
betri afbrigði tekur tíma að
fjölga þeim nógu ört, til þess að
þau komi almenningi fljótlega
að notum.
Fjölmargar komtilraunir eru
framkvæmdar til að kanna hvaða
kornafbrigði reynast bezt til
ræktunar hér, hvað snertir þol
þeirra, gæði og uppskerumagn.
Einnig eru gerðar áburðartilraun
ii með korn.
— Eru rannsóknir á beitarþoli
lands í höndum Búnaðardeildar?
— Já, það er unnið mikið að
rannsóknum á gróðurmagni og
beitarþoli afréttalanda. Tilraunir
eru gerðar með að auka og bæta
igróður þeirra og fá á þann hátt
hagkvæmari nýtingu á þeim gíf-
urlegu verðmætum, sem fólgin
eru í sumarbeitafréttarlandanna.
1 þessu skyni hafa nú verið
gerð nákvæm gróðurkort af öll-
um afréttarlöndum á hálendi
Suðurlands og Arnarvatnsheiði,
frá Hverfisfljóti að Stórasandi. Á
komandi árum verða svo kort-
lögð afréttarlönd norðanlands og
austan, eftir því, sem unnt reyn-
ist. Áætlað er að ljúka því verki
á næstu 5 árum.
Gróðurkort sýna, hve mikið er
gróið á hverjum afrétti og hvers
eðlis sá gróður er. Ennfremur
sýna þau hvar uppblástur á sér
stað oig hvar hans er helzt von.
Unnið er nú að útgáfu þessara
korta. Ennfremur eru fram-
kvæmdar umfangsmiklar rann-
sóknir til ákvörðunar á beitar-
þoli landsins, mælingar gerðar á
uppskerumagni gróðurlendanna,
plöntuvali sauðfjár og efnasam-
setningu og fóðurgildi beitar-
gróðurs á ýmsum árstíðum.
— En hvað um skepnurnar —
búfjárræktina?
Á sviði búfjárræktar hefur ver
ið unnið að og gerðar umfangs-
miklar rannsóknir á vaxtarlífeðl-
isfræði, kjötgæðum og frjósemi
sauðfjársins. Einnig hafa í því
sambandi verið gerðar margar
fóðrunartilraunir til þess að
finna hvernig hægt er á hag-
kvæmastan hátt að auka og bæta
afurðir fjárins með réttri fóðr-
un. Lögð hefur verið sérstök á-
herzla á að finna hvar veikasti
hlekkurinn í vetrarfóðrun fjár-
ins er, hvort hann er að finna í
fóðrun og meðferð fjárins fyrri
hluta vetrar, um miðjan vetur,
síðari hluta vetrar eða um sjálf-
an burðinn og eftir hann.
Gerðar hafa verið beitartil-
raunir með sauðfé bæði yfir sum
arið og að haustinu á ýmis kon-
ar ræktuðu landi. Fitunartilraun-
ir með sláturlömb á ræktuðu
landi síðla sumars og að haust-
inu hafa gefið góða raun.
Á Hesti og víðar hefur verið
unnið að arfgengisrannsóknum
Pétur Gunnarsson
og hagnýtir erfaeiginleikar rann-
sakaðir, meðal annars í sam-
bandi við afkvæmisrannsóknir á
hrútum.
Þá hafa verið gerðar rannsókn
ir á gerð og gæðum ullar Qg lítar
erfðum hjá sauðfé. Sérstaklega
hefur verið rannsakað hvernig
grái liturinn erfist.
Á vegum fóðurrannsókna og
fóðrunartilrauna hefur verið
unnið að rannsóknum á ýmsum
inlendum fóðurtegundum, sér-
staklega meltanleika þeirra og
steinefnamagni.
Meltanleikaákvarðanir á heyi
hafa mjög mikið hagrænt gildi
og gefa nauðsynlegar upplýsing-
ai um fóðurgildi þess. Ennfrem-
ur hvernig haga beri fóðruninni
og hve mikinn fóðurbæti þarf að
gefa með heyinu hverju sinni, til
þess að fullnægja fóðurþörf grip-
anna bæði að magni og efnasam-
setningu.
Margs konar fóðrunartilraunir
hafa verið gerðar bæði á sauð-
fé og nautgripum. Heyverkunar-
aðferðir haaf verið rannsakaðar,
bæði hraðþurrkun, súgþurrkun
og votheysgerð. Reynd hafa ver-
ið íblöndunarefni, einkum maura
sýra, í sambandi við votheysgerð
og gefið góða raun.
Þá hefur Búnaðardeildin lötg-
um samkvæmt eftirlit með fram-
leiðslu og sölu á öllum fóður-
blöndum.
Við lifum á tímum tækni og
framfara. í dag er þekkingin svo
gildur og þýðingarmikill þáttur
i baráttunni fyrir daglegu brauði,
að segja má að hún sé alger
undirstaða góðrar afkomu.
Ég þekki engan atvinnuveg.
Háskólans
sem krefst meiri og fjölþættari
menntunar og þekkingar en land.
búnaðurinn gerir.
Á þessu, sem á mörgum öðrum
sviðum, hafa orðið gífurlegar
breytingar frá því sem áður var,
þótt landbúnaður hafi um ald-
irnar ávallt verið framkvæmdur
nf þjóðum, sem staðið hafa fram-
arlega að menningú segir Pétur
Gunnarsson að lokum.
í Ijáfarinu
1 BYRJUN jólaföstu árið 1884
sat presturinn í Gaulverjabæ við
ritpúltið sitt og skrifaði vini sín-
um, héraðslækninum í Vest-
mannaeyjum, á þessa leið: •
„Fátt gerist hér um sveitir tn
framfara. Hér í hreppi er nokkuð
farið að sinna túnasléttun meira
en verið hefur, og er á þó nokkr
um bæjum sléttað nokkuð árlega.
Annars er allt dautt og dofið í
þessari sýslu, félagsmálefni eng-
in, engin hugsun um búnaðar-
framfarir né verzlunarmál, eng-
in hugsun um stjórnar- né kirkju
mál.“
Það er auðfundið, að hinum
mælska og framfarasinnaða
klerki er mikið niðri fyrir þegar
hann ritar þetta. Honum of-
býður deyfðin, eymdin og kyrr-
staðan. Eini ljósi bletturinn, sem
hann sér, er þessi viðleitni bænd-
ana að breyta þúfnakröigunum
kringum bæina í greiðfærari tún.
Og það er vitanlega engin til-
viljun, að þessi alkunni gáfu- og
umbótamaður komi auga á þetta.
Ræktun landsins, aukin heyöflun
og þar með betri fóðrun búpen-
ingsins var, eins hún er enn, und-
irstaða bættrar afkomu fólksins
í sveitunum. Fóðurskorturinn, og
þar með fellirinn, hafði frá upp-
hafi vega verið skömm og skaði
lslendii>ga. Og þetta mátti að
vissu leyti kallast óviðráðanlegt
meðan ræktunin var engin og
öll heyöflun bæði spretta og nýt-
ing, eingöngu háð duttlungum
tíðarfarsins. En litlu sléttu blett-
irnir í túnþýfi Flóans, sem sr.
Páll í Gaulverjabæ getur um í
bréfi sínu, voru vottur mikilla
vormerkja í íslenzkum landbún-
aði. Nú er allt túnþýfi í landinn
horfið og ræktuninni hefur fleygt
fram með ævintýralegum hraða.
Aldrei hefur verið meira rækt-
að heldur en á sl. ári. Líklega
rúml. 6 þús. ha. yfir allt landið.
Af því ræktuðu bændumir í Ár-
nesþingi, héraði sr. Páls í Gaul-
verjabæ, 952 ha. Er það næstum
helmingi meira heldur en þeir
ræktuðu að meðaltali næstu 4
ár á undan, 1960-1963.
Sýna þessar tölur ótvírætt hve
djarft bændur sækja fram og
hve það er fjarri þeim að láta úr-
tölumenn eða bölsýnisprédikara
hafa nokkur áhrif á sig.
Við skulum vona að á okkar
stórhuga og framsæknu ræktun-
armönnum sannist það sem
Davíð kvað, að
„allir þeir sem yrkja sína jörð
fá óðalsrétt í lifsins
gróðurríki."
Stöðin að Korpúlfsstöðum