Morgunblaðið - 27.09.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐHÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. SEPT. 1967
17
Listamennirnir vinna að risamálverki nu í Havana.
fjórar hljómsveitir og ljóskast
arar. Allt þetta stóð yfir frá
kl. 7 að kvöldi til kl. 8 að
morgni.
26. júlí var opnuð hér grfð-
arstór sýning frá París, köll-
uð Salon du Mai. í þessu til-
Þar á meðal var eitt af mínum
málverkum, sem heitir Máls-
dómur Oppenheimer. Þetta er
í fyrsta sinn, sem frímerki er
gefið út eftir yngri málara.
Móttökurnar hérna eru ótrú
legar. Ekki líður það kvöld að
við séum ekki í kvöldverðar-
boðum og veizlum. Við höf-
um ferðazt um alla eyjuna,
hlustað á Castro þrisvar,
spjallað við hann eitt kvöld,
dregið hákarla og bláfiska og
fleira — Beztu kv'éðjur.
FERRO.
P.s.: — Rétt áður en ég fór
frá París komst á samkomulag
um FERRO-nofnið. Verð g
nú að sleppa F-inu, svo nú
skrifa ég ERRO undir mál-
verkin.
með myndum af málverkum.
Havana lokað með málverk-
inu. Fyrir framan það voru
þrjár „stripease“ sýningar,
Núna í vikunni barst Morg-
unblaðinu eftirfarandi frétta-
bréf frá Ferro:
HAVANA, 10. ágúst: — Fyrir
rúmum tveimur mánuðum
komum við hingað 17 málarar
og myndhöggvarar í boði
Castros og byltingarstjórnar-
innar. Við unnum stór mál-
verk, sem verða sett í nútíma
safnið hérna (þetta væri góð
hugmynd fyrir safnið heima).
Meðal málaranna voru Lam.
Matta Vasarelly, Messager,
Vorn, Alesinsky og fleiri.
Um miðjan júlí hættust við
yfir 100 rithöfundar, málarar,
listgagnrýnendur og safnstjór-
ar. Þann 18. júlí gerðum við
gríðarstórrt málverk, 10x8 m.
Tóku yfir 80 manns þátt í
þessu, og var aðalgötunni í
efni voru gefin út 10 frímerki
CQRREOS 2<t
SAIOÍV « M.AVO rtA&ANA 19t>?
Frímerki frá Kúbu
teiknað af Ferró.
Tónlistarhátíö Noröu rlanda
Lokaitónleikav á föstudag
SÍÐÖSTU t'ónleikar hátíðarinn-
ar, sem baldmir vxxru í sam -
kamuhúisi Háiskólans og ó
nafni Sinfóníuihljóimsveitarinn-
ar, voru í reyndinni toammer-
tónleikar að hólfu. Hljómsveitdni
í heiild fiut'ti þair aðeinis twö
verk: Mutanza efitir sænska tón
skáldið Ingviar Lidholm (f.
lfláSl) olg sintfónía í þrem þátf-
utm eftir Leif Þórarinsöon.
Lidlhokn hecfur lengi verið í
eimna mestu áliti sænskra tón-
skáilda af sinni kynslóð, og ef
treyista má þeim samamhurði,
sem hór er unnt að gera, mun
hann eiga það álit sMlið. Þetta
verk hans er rnjög nýtíakulegt
að sviip, að því er varðar upp-
byg.ginigu, no.tkun hljóðifæira o.
®.fr. En að baki' því virðist búa
skapandi þróttur, sem gæðir
verikið óvenjulegiu lífi, lyftir
því ytfir vangaveltur um stÉ. og
tæfcni og heildur athygli oig á-
huga hlustandanis vakandi til
hims síðasta. í því brennur eiin-
hver eldur, sem mun lóta fá'a
alveg ósnortna.
Ég veit ekki hvort sami eld-
uir er í sinfóníu Leifs Þórarins-
sonar, — að minnsta kosti
Ibrennur hann ekki jafn stöð-
ugt eða með jafn sfcærum loga.
En einnig þar verður vart ein-
hvers innri þrýstimgis að baifci'
hinni margslumgmu tómmynd,
og vekur það trú ó að talað sé
í alvöru, þó að tungutakið sé
ekki auðskilið. Þetta finnst
mér koma fram skýrar nú en
þegar verkið var frumflutt hér
fyrir þremur árum eða þar um
bil.
Af öðrum verkum, sem þarna
voru flutt, bar langhæst kamm
ersinfómía efltir finnska tón-
skáldið Joonais Kokkonen (f.
1921), og raunar var hún með-
ail þes® allra geðfelldasta, sem
hátíðin hafði að bjóða. Verk-
ið er saimið fyrir fláein strenigja
hljóðfaeri, sem leika mjög sólis-
tíslkt ,og ákaflega flínlega unn-
ið. Þar mætast lfka gamlar að-
flerðir og nýjar með óvenju
smefcklegum hætfi, og verðiur
verkið þanniig — í allri hóf-
semd sinni og fínleika — stór-
uim aðgengilegra venjulegum
hluistanda en ella mundi vera.
Tvö einsöngsverk eftir
dainska höfunda voru einnig á
ef.nisskránni: „Herbsttag", op.
42, eftir Aleix Borup-JörgemslBiu
(f. 1924), við ljóð efltir Rilke,
og „A L’inoonnu" efltir Poul
Rovsiing-Olsen (f .1922), sung-
ið án texta (þó með ýmsum
annarleguim hljóðum). Bæði
verkin voru ljómandi vel sung-
in, hið fýrra af Ruith Little
Magnússon, hið síðara af Guð-
rúnu Tóimasdóttur, en þótt þær
legðu sig a,llar fram, giáitu þær
ekki blásið í þau varanlegum
Mfsanda. Á móti tiltöluílega lýr-
ískri og samfelldri sön.glínu í
fyrra verkinu var sett „undir-
spil“ fyrir nokkur bláisturs-
hljóðfæri, skrælþurr puintka-
hríð einis og sandstormur í eyði
mörk, og var hvort tvegigja jafn
erfitt, að gera sér ljóst sam-
hengi undirleiksirvs við sinn
sungna texta og að trúa þeim
orðum höfuindar, að kveikja
þessarar tónsmíðar séu áhirilfl
af ferð um hin fögru og frjó-
sömu héruð við árnar Rin og
Mosel. — Síðastnefnda verkið
tflór mikliu álitlegar af stað, en
„r-ann úit í samdinn," í fyllsta
skilningi, í þrálótum og marfc-
litlum „glissando“-línum, og
varð því óáheyrilegra sem
lengra leið.
Elftir er þá að minnast á að-
eins ei-tit verk, sem flutt var á
þessum lokatómliei'kum hátíðar-
i-nnar, „Respons 1“ fyrir tvo
slagverksim'enn og segulband,
eftir norska höfundinn Arne
Nordheim (f. 1931). Þetta verk
var naest síðast á dagskránni,
á -undan sinfóiníu Leifs Þórar-
inssonar, og er ég ekki viss
um nema sinfónían hafi goidið
þess, en hér átti samkvæmt efin
isskrá að flytja annað verk eft-
ir sama höfund. Bakgrunnur
þessa „tónverks“ er flutbur af
segul'bandi og saman stendur
af marigvíslegum annarlegum
hljóðum, svo sem títt er um
‘segulíbandsmú'sík. En í florgrunn
inum eru tveir menn, hvor um
sig útbúinn með allum algeng-
um o@ nokkrumi sj alidgæfuim
sláttarhljóðflæirum, og það sem
vakti athyglina í upphafi var
samleikur þeirra og mótleikur
yfir sviðið. Framan af mátti
h-afa gaman af þessu sem eins-
konar sýningu á þessari tegund
hljóðfæra og þeirri tækni, sem
þau krefjast, en húm er efcki lít
il. Þeir sem hér bár.u hita og
þunga dagsins varu sænski
hljóðfæraleiikarinn Björn Lilje-
quitst, sem áðúir hefur verið
nefndur í þessum hátóðarpistl-
um, og Jóhanines Eggertsson,
sem hversdaiglega er cellóleik-
ari í Sinfóníuhijómsveitinni.
Stóðu þeir sig báðir með aðdó-
unarverðri prýði, og er það
efeki þeim að kenna þótt „sýn-
ingin“ reyndi mjög á þolin-
mæði áheyrenda, er á leið.
Atli Heimir Sveinsson stjórn-
aði flutningi þess síðastnefnda
verks með skeiðklukku í hendi
og fórsit það setfflega, en fflutn-
ingi annarra verfca sitýrði Boh-
dan Wodiczko af hinni mestul
röggsemi. (f umsögn, um ísl-
enzku tónleikana á miðvilkudag,
sem birtist í Mbl. á sumnudag,
féllu ni'ður nöfn stjórnenda, en
þeir voru þar hinir sömu og
hér: Böhdan Wodiczko stjórn-
aði meginhluta tóinleikanna, en
Aitli Heimir sínu eigin verki.)
Post fesfum
Þessi tónlistairhótíð Norður-
landa, sem nú er iakið, er eitt
mesta einstakit átak og einn
mesti viðburður í íslenzku tóin-
lista-rlífi um árabil. Og ég held,
að fllestir eða allir séu á einu
móli um að hún hafi vel tek-
izt. Um efnisval má að sjálf-
sögðu deila, og verður vikið
að því lítið eitt hér á efltir. Nið
urröðun efnisskró/rinnar hygg
ég að hiafi í höfuðatriðum verið
vel af hendi leyst, en bagalegt
að skipta varð uim einstakia
verk vegna þess að þau, sem
upphaflega höfðu verið valdn,
reyndust oflvaxin íslenzkum flytj
endum. Þetta sýnir gróft fyrir-
hyggjuleysi — og er það, —
en stafár í rauninni af því, að
allar ráðagerðir uim hátíð þessa
voru í uppihafi svo hátt í skýj-
um að engin von var til að
þær gætu rætzt hér á jörðu
niðri.
Allir sem stóðu að þessu hó-
tíðahaldi eiga miklar þakkir
skildar, en þeir eru alltof marg
ir til að verða taldir hér. Þó
verður efeki komizt hjá að
nefna Rikisútvarpið, sem fyriir
velvilja útvarpsstjóra og út-
varpsráðs tólkst á hendur fram-
kvæmd hótíðarinnar og fór hún
myndarlega úr hendi. Mun það
starf hafa mætt á Þorkeli Sig-
urbjörinssyni, sem auk þess átti
drjúgan þátt í sjálfu tónleika-
haldinu.
Formaður Norræna tónskálda
ráðsins, sænska tónskáldið
Gunnar Buoht, gat þess í ræð'u
í einni móttökunni í sambandi
við hátíðina, að útvarpsstofnan
irnar á Norðurlönduim tækju
æ meiri þátt í starfsemi af
þessu tagi, og -er það sem vera
ber, því að þessar stofnanir eru
yfirleitt fjársterkar og þurfa
auk þess að halda góðri sam-
vinnu við tónsfeáld og tónlistar-
menn firemur en nokkur annar
þjóðfélagisaðili. Er igott til þess
að vita, að ráðamenn íslenzka
úitva'rpsins skuli einnig hafa
þekkt sinn vitjunartíma í þessu
efni.
Fósturbarn útvarpsins, Sin-
fóníuhljómisveit íslands, átti að
s'jálfsögðu meginþátt í hátíð-
inni. Án hennair og þeirrar
þjiáMunar, sem hljómsveitm í
heild og einistakir hljóðfæra-
leikarar hennar ha-fa öðlazt í
löngu saimflelldu starfi, hefði há
tíðin verið með öllu óhugsandi.
Og um aðalstjóirnanda heraiar,
Bohdan Wodiczko, held ég að
ekki sé ofsagt, að vandflundinn
mundi vera á allri jarðarkringl
unni maður sem hefur leyst bet
ur af hendi þetta sérstaka verk
efni en hann hefur gert. Hljóm-
sveitin er rnú í óvenjugóðu
,Jormi“ og heflur aldrei verið
betur búin undir sitt venjulega
vetrarstarf..
Þó eru enn ótaidir margir ein
leikarar og mokkrir söngvarar,
sem allir lögðu simn ske.rf til
hátíðaihaldsin® með fyllsta
sóma’. Ég hef verið á miklum
íjölda tómleika utanilandis, þar
sem aðallega eða eingöngu hef-
ur verið filutt hý tónlist, og
stundum sótt hátóðir af þessul
tagi. Ég held að yfirleitt hafi
tónliis'tarflutningur á þessari há
tíð alveg staðizt samanburð við
það sem anmars staðar gerisit,
og vonandi verður hátíðin til
þesis m.a. að draga örlítið úr
þeirri landlægu vanmetakennd,
sem fram kemur í ávarpi Tón-
skáldaflélags fslandls (í hátíða-
dagskránni) til hinna erlendu
gesta, þar sem fslandi er lýst
sem „vanþróuðu laindi" í tón-
lilst og því bætt við af sjald-
gœfri smekkvísi, að kannske sé
þetta nú „samnorrænt eint-
kenni“!!. Sanmleikurinn er só,
að s'umisistaðar á Norðutrlöndum
stendur tónlist á gömlurn merg,
amnarsstaðar er hún að vfeu
yngri, en allsstaðar á mjög
btómlegu þroskaskeiði, enda
njóta norrænir tónlistarmenn
og norræn tónlist — það bezta'
af henni — viðurkenningar oig
virðingar um allan vestræman
heim.
Hitt sfcyldi enginn haldai, að
það sé flullgilt sýnishorn nor-
rænar 'tónsköpuinar sem hér hef
ur heyrzt siðuistu daga. Það
þarf ekki annað né meiira en
að líta á fæðingarár tónskáld-
anna, sem hér voru kyinmt, til
þes® að sjá að svo getur ekki
verið. Að undanteknum tveim-
ur fslendingum, sem báðir eru
fæddir fly.rir aldamót, og þrem-
ur Dönum, sem allir eru fæddir
á árunum 1908 og 1909, eru tón-
skáldin öll fædld 1919 eða síðar
og flest 1926 eða síðar. Ég hef
enga yfirlýsingu séð um þetta
eða hey.rt, en það hljóta að
hafa verið samaintekin ráð að
einihverju leyti að helga þessa
hátíð aðallega yngri tónskáid-
unum. Við því er síður en svo
neitt að se'gja, en þetta þurfa
menn að gera sér ljóst til þess
að sjá í rétitu samhengi það
sem hér var borið flram.
Hér mun á hinn bóginn hafa
mátt kymnast að nokkru flest-
um meginstefnum hinnar nýj-
uistu tónlistar. Þau kynni að
hafa ef til vill verið misjafln-
lega ánægjuleg, en engu að síð-
ur nauðsynleg hverjum þeim
sem vill viita lengra nefi sínu
um þessi efni. Furðumar.gir
Reykvíkingar sóttu þessa tón-
leika, miðað við það sem ann-
arsstaðar gerist, og ekki verð-
ur annað sagt en að þeim væri
vel tekið. Fyriir 5—10 árum
mundu margir hafa undrazt og
fussað við ýmisu því, sem hér
fékk góðar eða sæmilegar und-
irtektir. Sýnir þetba athy,glis-
verða hugarfarsbreytingu og lík-
lega einnig það, að flurðu marg-
ir eru farnir að læra að hlusta
á þes® nýju músik með réttu
hugarflari, ef svo mætti segja.
Hún verður ekki heyrð á siama
hátt og tónlist Beethovems, ekki
fremur en Bach verður heyrður
að gagni á sama hátt og Cho-
pin. f síðarneflnda tilvikinu er
um við orðin avo vön því .ð
stillia heyirnartækin á réttan
hótt, að við veitum því naum-
as't nokkra etftirtekt. En þegar
kemur að nýjustu tóinlistinni
er þetta talsverð áreynsló ag
kretfst æfingar og þolinmæði,
og ®vo mun. þetta alfltaf hafla
verið.
Bf eitthVað ætti að segja um
heildarálhrif hátíðarinnar, kem-
Ur flyrst í hugann sá mikli al-
vörusivipur, sem mörg » þessi
nýju tónve.rk bera. Stundum
þykist maður heyra, að hér séu
tf

en alveg húmorlaus reiði er oflt
ast máttvana og a/uimkunarverð.
Stundum er eins og maður sjói
flyrir sér samvizbusamt skóla-
barn, sem situr með skriflbók-
ina sína með tunguna út á kinn
og vandar sig upp á Mf og
dauða að flylgja nú florskrift-
inini. En enginn genigur að
starfi sínu með dýpri dau'ðans
alvöru en samvizkius amt skóla-
barn. Og ég held að sú alvra,
sem sebur stimpil sinn á mörg
nýju tónverkin, sé einmitt
sömu ættar.
'Eftir að hafa hlustað af mik-
i'llli samvizkus'emi á alla þó
músík sem hér mátti heyra á
fimm dögum, þóttist ég greina,
að hana mætti flokka í þrjá
flokka, án tillits til stíls eða
steflnu. í fyrsta laigi voru fláein
verk, sem ég held að séu al-
gerð gerfimúsík, „platmúsík“
eins og börnin mundu segja.
í öðru lagi nokkur verk — og
þau voru flest — sem ég mundi
vilja kalla pappírsmúsík, —
músík sem er tæknilega í lagi,
en annaðhvort lifnacr aldrei eða
deyr áður en hún er ölL f
þriðja lagi fáein verk, sem hafla
lífsneistainn, músík sem er „lifln
•uð“, en ekki bara skriífiuð.
Hannske eru takmörfcin milli
flokkatnna ekki alltatf glögg, og
Guð florði mér frá því að raða
í þá. En mundi ekki mega
greina svipaða flokkaskip'ain í
allri tónlist, efldri sem yngri?
Jón Þórarins»on.
Fukuoka, Japan, AP.
J'apönsk kona, Matsuko Muna-
ka'ta, fæddd á ,sunniudag sl. fjór-
bura, allt stúlkur. Börnin og
móðirin eru við beztu heilsu,
samkvæmt upplýsingu.m lækna.
Calcutta, AP
Lífið í Gangbok í smáríkimi
Sifckim gengur nú sinn vana
gang að nýju, samkvæmt upp-
lýsingum stjórnairinnar þar.
Svo 'sem kunnugt er af flréttum
hóflust bardagar á landamærum
Sikkim og Tíbet, miflili Indverja
og Kínverja fyrir tveim vikuim.