Morgunblaðið - 07.12.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. DES. 1968
TJltgleÆaindi H.f. Árváfcar, JReykjaivák.
Fnamfcvsemdaiatgóri Haratdur Sveinsaon.
Ritstjórar Sigiurður Bjarraaaon frá VJguir.
Maittihías Jdhannessten.
Eyjólfur Konráð Jónsaon.
Ritstjómarfullteúi Þorbjöm GuðmundssoBb
Fréttastjóiri Björn Jótiannssom
Auglýsingaisitj öri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgneiðsla Aðalsrtræti 6. Sími lO-löð.
Auglýsingar Aðafetræii 6. Sími 22-4-00.
Áskriftargj'ald fcr. 150.00 á miánuði innaniands.
í lausasölu fcr. 10.00 eintakið.
EFLING IÐNAÐAR
fTndanfarið hefur mikið ver-
^ ið rætt um stóriðju og
eflingu iðnaðar hér á landi.
Forystumenn iðnaðar hafa
marglýst því yfir að aðgerðir
ríkisstjómarinnar hafi treyst
samkeppnisaðstöðu íslenzks
iðnaðar og er þess að vænta
að gróska færist í hann á
næstu mánuðum.
Á sama tíma og hlutur sjáv
arútvegsins hefur verið rétt-
ur og hlúð er að iðnaði, bein-
ist hugurinn enn einu sinni
að stóriðju og framtíðarþróun
í þeim efnum hér á landi.
Flestir virðast nú orðið sam-
mála um mikilvægi álbræðsl-
unnar og Búrfellsvirkjunar
fyrir íslenzkt atvinnulíf og
þarf ekki um það mál að
ræða.
Ungur vísindamaður, dr.
Vilhjálmur Lúðvíksson, hélt
nýlega fyrirlestur um stór-
iðjuframkvæmdir og þá eink-
um sjóefnavinnslu. Hann hef-
ur í ágætri grein hér í blað-
inu fyrir nokkru bent á nauð-
syn þess að flýta rannsóknum
í sambandi við nýtingu orku-
linda okkar, eins og kostur er,
' því að svo stórstígar fram-
farir hafa orðið í beizlun
kjarnorku til raforkufram-
leiðslu, en kjarnorkan mun í
framtíðinni verða skeinuhætt
ur keppinautur þeirrar orku,
sem við höfum yfir að ráða.
í fyrirlestri þessum benti
hinn ungi vísindamaður t.d.
á, að ef rannsóknir leiði í ljós
að hagkvæmt rnuni að nýta
möguleikana á Eeykjanesi til
sjóefnavinnslu, mætti, svo að
dæmi sé tekið, með um 170
þús kílóvatta aflstöð fram-
leiða útflutningsverðmæti,
sem gætu numið allt að 70
milljónum dollara á ári. Þess-
ar útflutningsvörur yrðu unn
ar í saltverksmiðju, magnesí-
umverksmiðju, klór- og víti-
sótaverksmiðju og pvc.-plast-
verksmiðju. Til samanburðar
má geta þess, að útflutnings-
verðmæti íslendinga á sl. ári
námu 4.300 millj. króna á þá-
verandi gengi og í álverk-
smiðjunni mun þurfa 60 þús.
kílówatta afl til að framleiða
útflutningsverðmæti að upp-
hæð 15 milj. dollara, en í
slíkri verksmiðju vinna um
300 manns.
Lauslega áætlað mundi
sjóefnaverksmiðjusamsteypa
eins og sú, sem að framan
getur, kosta milli 80—90
milljónir dollara og ætti hún,
ef allt gengi vel, að borga sig
á tiltölulega skömmum tíma.
í slíkum verksmiðjum
mundu vinna um 900 manns-
Það er að vísu ekki stór hópur
og mundi engan veginn geta
tekið við nema örlitlu broti
af þeirri fólksfjöldaaukningu,
sem búast má við hér á landij
en hins vegar getur fram-
leiðsla slíkra verksmiðja orð-
ið undirstaða almenns efnaiðn
aðar í landinu, sem gæti haft
verulega þýðingu í atvinnu-
lífi okkar, bæði í sambandi
við smáiðnað og stóriðju.
Stóriðjuframkvæmdir hafa
tilhneigingu til að hlaða utan
á sig og opna nýjar leiðir, sem
ekki blöstu við áður. Norð-
menn byggðu sinn iðnað fyrir
hálfri öld á því forskoti, sem
þeir höfðu í vatnsaflinu, en
nú eru þeir farnir að fram-
leiða ammoníakáburð úr
vetni, sem framleitt er úr
jarðolíu í stað rafklofningar
á vatni, og þurfa því ekki
lengur að nota það forskot,
sem ódýr raforka veitti þeim
í byrjun. Ef við vinnum að
því nú þegar að leggja sterkar
undirstöður undir stóriðju
okkar í framtíðinni, ætti einn
ig að blasa við okkur svipuð
framtíðarsýn og forystumenn
Norðmanna höfðu að leiðar-
ljósi á sínum tíma.
Auðvitað verðum við að
fara að þessu máli öllu með
fullri gát og nauðsynlegt er
að leggja mikla áherzlu á að
undirbúningsrannsóknir verði
sem beztar og horfzt verði í
augu við alla erfiðleika, þann
ig að við rösum ekki um ráð
fram. En ekki mega erfið-
leikamir heldur verða til þess
að draga úr okkur kjark. Við
fyrstu sýn virðast t.d. mögu-
leikar á því að unnt væri að
flytja út salt til Norðurlanda,
því að þau flytja inn mikið
saltmagn, Svíar einir 800—
900 þús. tonn á ári, og ættum
við að geta orðið samkeppnis-
færir á því sviði. Með verk-
smiðjusamsteypu eins og að
framan greinir, mundum við
að öllum líkindum framleiða
um 25 þús. tonn af kalíi á ári,
og er það ekki mikið magn,
t.d. aðeins brot af því sem
Norðurlöndin flytja inn ár-
lega af þessu efni til áburðar.
Þannig er ástæða til að láta
fara fram ítarlegar rannsókn-
ir á sjóefnavinnslu hér á
landi. Hér ætti að geta risið
upp fjölþætt stóriðja og efna-
iðnaður, sem gæti komið á
nauðsynlegu jafnvægi í at-
vinnulífi okkar. Að því verð-
ur að stefna með varúð —
en þó ákveðni.
Enda þótt sjávarútvegurinn
sé undirstöðuatvinnuvegur
okkar, verðum við einníg að
horfa til annarra átta. Einn af
fremstu fiskifræðingum okk-
ar hefur bent á að sóknin í
fiskistofna á íslandsmiðum
það var ég, siagði: Skáldskap
ur er veruleikinn. Ég hef stað-
ið við þessa skoðun síðan og
ekki hvikað frá henni. -
DANSKA ljóðskáldið, Ole Sar
vig, fékk nýlega dönsku ljóð-
skáldaverðlaunin. Það er
menntamálaráðuneytið sem
veitir þau samkvæmt tillögu
Rithöfundasambandsins. Verð
launin nema nú fimm þúsund
dönskum krónum. í greinar-
gerð segir, að Sarvig fái verð-
launin vegna frumlegra og
frjórra viðhorfa til vandamála
nútímans, sem endurspeglast
í kveðskap hans.
Sarvig flutti stutt ávarp
eftir að hann hafði tekið við
verðlaununum og sagði meðal
annars:
„Fyrir tiittugu og fimm ár-
um vorum við þrír rithöfund-
ar spurðir að því í útvarpsvið-
tali, hver væri afstaða okkar
til skáldskapar. Ég man, að
einn sagði: Skáldskapur er
dáð. Annar sagði: skáldskiapur
ér fegurð og sá þiriðji — og
Helveg Petersen, menntamálaráðherra
verðlaunin.
afhentí Ole Sartvig
Jackie vinsælust með Dönum
SKOÐANAKÖNNUN, sem
danska vikiublaðið Hjemmet
h-efur látið framkvæma leiðir
þau sannindi í Ijós, að Jacqu-
eline Onassis þykir sú kona
sem hvað mest ástæða er til
að dá og virða. Eiginmaður
hennar Johns sálugi Kennedy
reyndist, að mati danskra,
„mest spennandi karlmaður
aldairinnar.“
Meðal annarra sem mikilla
vinsælda njóta eru þeir Chure
hill, Niels Bohr, Albert
Schweitser, Robert Kennedy,
Martin Luther King, Ein-
stein, Dirch Passer, Danny
Kay og Preben Uglebjarg. Af
þessum eru að.eins tveir enn
á lífi, þeir Direh Passer og
Danny Kaye.
í kvennahópnum voru þess-
ar vinsælastar næst á eftir
Jackie, Clara Pontoppidan,
Helen Keller, Madame Curle,
Sofia Loren, Bodil Kock, Lis
Möller, Karen Blixen, Jose-
fine Baker, Marylyn Monroe,
Margrét danaprinsessa, Anna
Jackie vinsælust kvenna með
Dönum.
María Grikkjadrottning,
Greta Garbo og Marlene Dit-
rich.
Þá var einnig kallað hverja
Danir teldu merkustu og
slyngustu stjórnmálamenn
sína og í þeim hóp var aðeins
ein kona, Lis Möller Bauns-
gaard, forsætisráðherra, var
þar efstur á blaði, síðan komu
þeir Poul Möller, Aksel Lar-
sen, H. C. Hansen, Per Hæ'kk
erup og Jens Otto Krag.
Ástsælastur rithöfunda
reyndist vera H. C. Andersen,
númer tvö Selma Lagerlöf og
síðan koma Morten Korch,
Karen Blixen, Kaj Mun'k og
Klaus Rifbjerg.
Þá var að því spurt hvert
menn gætu helzt hugsað sér
að flytja ef þeir þyrftu að yf-
irgefa Danmörku. Þá kemur
í ljós að Svíahatrið stendur
ekki eins djúpum rótum og
búizt var við, þar sem lang-
flestir kusu Svíþjóð, síðan
kom Noregur, England og þá
Sviss. Enginn aðspurðra
kvaðsrt hafa áhugia á að búa í
Austur-Evrópurí'ki.
megi varla meiri vera, og yfir
leitt megi ekki búast við að
sóknaraukning í íslenzka
fiskistofna hafi í för með sér
aukinn afla. Við verðum því
á næstu árum að beina sjón-
um okkar að nýjum miðum,
nýjum viðfangsefnum-
/
AÐ HIKA ER
SÁMA OG TAPA
I7ið stöndum á tímamótum-
* Við höfum hafizt handa
um stóriðju hér á landi, ekki
verður aftur snúið. En nú
þýðir ekki að hika. Orkulind-
ir okkar verður að nýta á
mjög skömmum tíma. Raf-
orkuverð frá kjamorkuver-
um fer sífellt lækkandi og
þau munu senn uppfylla þær
vonir, sem við þau vom
bundnar að þessu leyti fyrir
20 árum, þegar beizlim kjam-
orkunnar hófst. Vísindamenn
eru að leysa vandamál í sam-
bandi við notkun hennar til
friðsamlegra þarfa, og hafa
þeir bent á, að eftir 10—15 ár
verður verð á raforku, fram-
leiddri í kjamorkuverum,
orðið það sama eða jafnvel
lægra en raforkuverð vatns-
fallsvirkjana okkar við beztu
aðstæður. Við þurfum ekki að
fara í grafgötur um, að reistar
verða kjarnorkurafstöðvar
sem næst sjálfum markaðs-
svæðunum, þegar sá tími kem
ur. Þá verður samkeppnisað-
staða okkar langt frá því sú
sama og hún er nú — og for-
skotið sem við höfum, að engu
orðið.
í umræðum okkar um upp-
byggingu iðnaðar hér á landi
megum við ekki missa sjónar
á þessum staðreyndum. Að
hika er sama og tapa. Það er
skylda okkar að leggja fram
fé til undirbúningsrannsókna
og búa svo að vísindamönn-
um okkar að þeir geti unnið
störf sín eins og bezt verður
á kosið. Þekking þeirra er dýr
mætur varasjóður. Við eigum
að nota hann. Með því getum
við bezt skilað landinu í hend
ur þeirra kynslóða, sem eiga
að erfa það, byggja og hlú að
því. Við eigum að leggja
grundvöll að öruggari hag-
vexti í framtíðinni með því
að nýta orkulindirnar, áður
en þær verða ósamkeppnis-
hæfar sem imdirstaða að orku
frekum iðnaði.