Morgunblaðið - 26.11.1970, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 26.11.1970, Blaðsíða 17
MORGUNRLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1970 17 Solzhenitsyn-málið „Einn sannur listamaður er hættulegri einræðis- stjórn en nokkur pólitískur andstæðingur46 London FWF — ÞEGAR hann fékk þau tíð- indi 8. október sl. að honum hefðu verið veitt bókmennta- verðlaun Nóbels, sagði Alex- ander Solzhenitsyn, sem nú er 51 árs, að hann mundi mjög gjarnan vilja fara til Stokk- hólms til þess að veita verð- laununum viðtöku — „að svo miklu leyti, sem það er undir mér komið“. Það er því mið- ur ekki svo mjög undir hon- um sjálfum komið. Kannski kann svo að fara að lokum, að Kreml telji sér henta að draga úr óskum sínum um að refsa Solzhenitsyn (bæði fyr- ir að rita sannleikann, eins og hann kemur honum fyrir sjón ir og að vinna aðdáun heims- ins fyrir að gera það) þar sem jafnmikil nauðsyn er á því að fegra ásjónu Sovétríkjanna á alþjóðavettvangi. En eins og málum er nú háttað, veit eng inn hvort ósk Solzhenitsyns um að fá að fara til Stokk- hólms til að taka við Nóbels verðlaununum 10. desember — og snúa aftur heim til hins heittelskaða Rússlands — verður uppfyllt. Hinn mikli sellólei'kari, Mst islav Rostropovich, sem fyrst varði Solzhenitsyn í bréfi til Pravda og annarra blaða í Moskvu, og lét síðan erlend- um fréttamönnum í té bréf sitt, þegar það var hvergi birt, lýsti því yfir að rithöfundur- inn hefðd með þjáninguim sín um áunnið sér rétt til að „rita sannleikann eins og hann sér hann“, og hélt síðan áfram af hughreysti og harmaði hinn al menna skort á menningarlegu frjálsræði í Rússlandi. Ljóst er, að það mundi koma valdhöfunum í Moskvu, sem þegar hafa lýst yfir að verðlaunaveitingin hafi verið „pólitísk", vel ef rithöfundur inn óskaði ekki (eða virtist ekki óska eftir) að fara til Stokkhólms. En éf Solzhenit- syn getur ekki af einhverjum ástæðum veitt verðlaununum persónulega móttöku, verður heimurinn óhjákvæmilega minntur á örlög Boris Piaster- naks, sem var neyddur til að afsala sér verðlaununum 1958. Ef Solzhenitsyn yrði bannað að snúa heim eftir að hafa far ið til Stokkhólms, er ljóst að heimurinn mundi líta á það sem hörmulegan atburð. En burtséð frá slíkum vangaveltuim, er miki'lvægi verðlauna Solzhenitsyn fyrst og fremst fólgið, eins og Rost- ropovioh gefur til kynna, í þeirri hræðilegu reynslu. sem þessi maður hefur orðið fyrir, og hugrekki snillingsins, sem befur gert honum kleift að endursegja þessa reynslu öll- um heimi. 1945, eftir að hafa gegnt her þjónustu í Rauða hernum í stríðinu, var Solzhenitsyn sendur í þrælkunarbúðir Stal íns í norðri fyrir að hafa gagn rýnt einræðisherrann í bréfi. Hann var látinn laus 1953 og fluttur til Mið-Asíuhluta Sov étríkjanna. Hann lifði af krabbamein, ofan á allar und angengnar þjáningar, og loks var Solzhenitsyn látinn laus og veitt uppreisn æru 1957, er Krúsjeff vann sem harðast gegn Stalínismanum. Síðar, 1962, var stutt skáldsaga Solz henitsyn um lífið í fangabúð- unum gefin út undir nafninu „Dagur í lifi Ivan Denisovitch" og var þetta einnig liður i and-Sfalínismaaðgerðum Krú sjeffs. Að frátöldum nokkrum smásögum, var þetta bæði upphafið og endirinn að opin- berum ritstörfum hans. Önn- ur skáldsaga, „Krabbadeildin“ sem fjallaði um fólkið í sov- ézku fangelsissjúkrahúsi, fékkst ekki gefin út vegna þess að í henni var ádeila á kerfið. „Fyrsti hringurinn“ fékk sömu örlög, en hún fjall ar um vísindastöð rekna af Staljnistum og leyniþjónust unni, þar sem fangelsaðir vís- indamenn starfa. Tvær síðarnefndu bækurn- ar hafa báðar verið gefnar út á Vesturlöndum, án leyfis höf undar. Einstakt afl og mann- dómur Solzhenitsyns hafa ver ið viðurkennd víðast um heim inn, og honum hefur oft verið líkt við Tolstoy og Dostoyev- sky. Yevgeny Yevtushenko, ljóðskáld, hefur umbúðalaust sagt, að Solzhenitsyn væri „eini núlifandi, sígildi höfund urinn í Rússlandi". Þúsundir dollara hafa hlaðizt upp á bankareikning- um á nafni Solzhenitsyns á Vesturlöndum. Engin von er þó til þess að hann fái þetta fé í hendur. Allir muna örlög vinar Pasternaks, sem sendur var í vinnubúðir fyrir að hafa tekið á móti hluta af ritlaun- um þess höfundar frá Vestur- löndum, en slíkt er afbrot skv. sovézkum lögum. AUKIN ÁREITNI 1969 var Solzhenitsyn rek- inn úr Rithöfundasambandi Sovétríkjanna fyrir að hafa „svert sovézkt líf“ og fyrir að „hafa leyft að verk hans væru notuð í and-sovézkum tál- gangi“. Síðan hefur hann orð ið fyrir æ meiri áreitni. Nú er hvorki hægt að gefa neitt út eftir hann né hafa hann í vinnu í Sovétríkjunum. Hann gætir þess mjög vel, að fara að öllu skv. sovézkum lögum, neitar að ræða við Vestur- landabúa, og hefur fyrirlitn- ingu á hugmyndinni um að flytja úr landi. í þessum sorglega árekstri samvizku og valds hefur heim urinn öðlazt skilning á mál- efnum þeim, sem um ræðir. Sem dæmi um þetta má nefna, að bréf, þar sem mót- mælt var brottrekstri hans úr Rithöfundasambandinu sov- ézka, var undirritað af jafn sundurleitum mönnum og Ray mond Aron, Arthur Miller, Jean-Paul Sartre, Igor Strav- insky, Gunter Grass og Yuk io Miischima. Síðustu mánuði ævi sinnar mótmælti Bertrant Russel perisónulega við Kosy gin, forsætisráðherra Sovét- ríkjanna, vegna meðferðarinn ar á Solzhenitsyn. En ekki hafði Solzhenitsyn fyrr verið veitt verðlaunin snemma í október sl. er hon um var lýst af hinni opinberu sovézku fréttastofu, Novosti, sem „manni, sem hefur of mikið álit á sjálfum sér“. — Fréttastofan sagði, að Nóbels- verðlaunin“ myndu nú fæla frá alla þá, sem fengið hafa meira en nóg af and-30vézk- um áróðri“. Rithöfundasam- bandið lýsti verðlaunaveiting unni sem „ögrun“. Solzhenitsyn fær hann að fara til Stokkhólms? Þrátt fyrir umkvartanir Sov étmanna um „pólitíska undir rót“ hefur ekki komið til þess að hörð árás hafi verið gerð af hálfu Moskvu á sænsku Akademíuna, en samband við hana var aftur tekið upp 1964 er sovézku vísindamemnirnir Nikolai Basov og Alexander Prochorov fengu að fara til Stokkhólms til að veita við- töku Nóbelsverðlaununum í eðiisfræði. Ári síðar fékk hinn opinberlega viðurkenndi rit- höfundur Mikhail Sholokov bókmenntaverðlaunin og leyfi til að veita þeim viðtöku. —. Ekki er minnsti vafi á því, að í Moskvu munu ráðamenn eft ir því, að þegar Boris Paster nak „vildi ekki“ fara til Stokk hólms 1958, var mjög víða til þess tekið og um það rætt að eina stjórnin, auk Sovétstjórn arinnar, sem neitað hefur þegni sínum um að taka við þessum miklu verðlaunum var Þýzkaland nazista á árun- um fyrir 1939. Kannski eru ummæli júgó- slavneska rithöfundarins Mi- hajlo Mihajlov, sem sjálfur er í fangelsi af stjórnmála- ástæðum í heimalandi sínu, um Solzhenitsyn-málið at- hyglisverðust. Hann hef- ur bent á að Solzhenitsyn sé vissulega ekki andsnúinn Moskvustjórninni í vest- rænum skilningi. En Mi- hajlov bætir við, að hin al- gjöra skuldbinding rithöfund- arins við list sína eina sé mjög alvarleg ögrun við ótakmark að vald kerfis og flokks, sem reynir að umsnúa þjóðfélag- inu með því að stjórna hugsun manna og tilfinningum jafnt og ahöfnum. „Einn sannur listamaður er hættulegri ein- ræðisstjórn en nokkur póli- tískur andstæðingur“, segir Mihajlov. Og þetta er hinn óvelkomni sannleikur, sem hin ópólitíska Nóbelsnefnd hefur ýtt að dyr um Kreml. (FWF — öll réttindi áskilin) Plastskolvaskar í þvottahús fyrirliggjandi, Hagstœtt verð I A J. Þorláksson & Norðmann hf. Ferðir AKRABORGAR FERÐIR AKRABORGAR 1 DAG 26. 11. FRÁ AKRANESI KL. 10 FRÁ REYKJAVÍK KL. 12,30 FRÁ AKRANESI KL. 5.45 FRÁ REYKJAVfK KL. 6,30. AFGRETOSLAN. PIFCO ÓTRULEGA ÓDÝRAR VÖRUR HENTUGAR TIL JÓLAGJAFA QUEEN CURL hárliðunar- tœkið Verð aðeins krónur 2.395,00 Söluverð í Bretlandi £ 9.19.6 eða ca. kr. 2.150.00. Með 16 rúllum í vandaðri tösku með spegli í loki og öryggisljósi. Vert er einnig að athuga hinar mörgu gerðir af Pifco hárliðunartækjum. Verð frá kr. 520,00. Fálkinn Suðurlandsbraut 8

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.