Morgunblaðið - 14.05.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. MAÍ 1971
JNtágwitWjiftifr
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjóifur KonráS Jónsson.
Aöstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsíngastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100
Augtýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakiS.
TVÍSKINNUNGUR
FRAMSÓKNARFLOKKSINS
SJÓNARMIÐ
EFTIR
ELLERT B. SCHRAM
NOKKUÐ hefur borið á því að undan-
förnu, að húseigendur og almenningur
yfirleitt óttist verulega hækkun fast-
eignaskatta. Sá grunur er rökstuddur
vegna þess, að ýmsir mætir menn hafa
gerzt talsmenn slíkrar hækkunar og
ennfremur hefur nýtt fasteignamat leitt
til alls konar ályktana i sama dúr.
Umræður um skattlagningu fasteigna,
sem annarra verðmæta tengjast óhjá-
kvæmilega pólitískri afstöðu manna og
flokka til eignaréttarins og hlutar ein-
staklinganna og ríkisvaldsins i dreifingu
verðmæta og fjármuna i þjóðfélaginu.
Kenningar Marx og útlærðra læri-
sveina hans gera ekki ráð fyrir eigna-
rétti borgaranna og er það að sjálf-
sögðu einfaldasta lausnin á svo borgara-
legu spursmáli sem þvi, hversu
mikla skatta skuli leggja á eignir
manna. Þær skoðanir hafa hins vegar
enn ekki átt upp á pallborðið hjá Is-
lendingum og því eru slík vandamál að
bögglast fyrir brjóstum okkar. Sem
betur fer.
★
Hitt er rétt, að þær raddir heyrast í
einhverjum mæli, sér i lagi meðal ungs
fólks, sem fordæma áhrifamátt pening-
anna og gera lítið úr efnalegu kapp-
hlaupi nútímamannsins.
Enda þótt allt tal um forréttindi ,,auð-
valdsins" hér á landi sé bábilja ein,
ættu allir að geta sameinazt um að
hverju sinni skuli hindra misnotkun
og misrétti í skjóli peningavalds. Efnað
fólk á ekki að njóta valds eða aðstöðu
í skjóli eigna sinna. Að þvi leyti verð-
skulda slíkar raddir alla athygli.
Á því er hins vegar mikill munur, að
þjóðfélagið skapi möguleika til tekju-
öflunar í samræmi við framlag hvers
og eins; að með heiðarlegum hætti sé
mönnum heimilt að hagnast og eignast,
ef hugur þeirra stendur til þess. Slíkt
er lögmál þess þjóðfélags, sem við höf-
um valið okkur, og telst ekki glæpur,
nema í augum þeirra, sem þurfa ætíð
að öfundast og ónotast yfir velgengni
annarra.
★
Dreifing fjármagns og efnalegt sjálf-
stæði borgaranna er af augljósum
ástæðum ein grundvallarforsenda raun-
hæfs lýðræðis. 1 samræmi við þá skoð-
un, hefur meginþorri þeirra, sem fylgja
Sjálfstæðisflokknum að málum, skoðað
almenna eign eigin íbúða sem eitt
helzta takmark þeirrar stefnu. Fæstir
gera sér grein fyrir þeirri sérstæðu en
stórmerkilegu staðreynd, að fjórar af
hverjum fimm íbúðum hér á landi, eru
í einkaeign.
Þessi húsnæðismálapólitík hefur orðið
ofan á, að sjálfsögðu vegna þess, að hún
hefur verið stjórnmálalega studd og
rekin, en einkum þó vegna þess, að hún
hefur verið ríkjandi takmark flestra Is-
lendinga, ungra sem gamalla, hjá háum
sem lágum.
★
En fleira kemur til. I þjóðfélagi verð-
bólgu og óstöðugleika í fjármálum hef-
ur fasteignin verið sú fjárfesting, sem
bezt hefur dugað. Á því er að vísu sá ann-
marki, að sparifé hefur ekki safnazt sem
skyldi og atvinnurekstur hefur skort
fjármagn. 1 því tilliti eru fasteignakaup
afleiðing en ekki orsök vandamálsins
og eru reyndar of rótgróin og æskileg í
sjálfu sér, til að við því ástandi verði
hróflað.
Ungt fólk lætur það verða sitt fyrsta
verk að koma sér upp íbúð — gamalt
fólk stefnir að þvi að eignast skjólshús
í ellinni. Islendingar yfirleitt láta stjórn-
ast af þeirri eðlishvöt að standa á eig-
in fótum, að vera sjálfra sín herrar og
öðrum óháðir. Það er þessi skrítna
sjálfbjargarviðleitni, þegar allt kemur
til alls, sem hefur svarað með viðeig-
andi hætti kenningunum um hið eign-
arlausa þjóðfélag öreigans.
★
Það er ekki tilviljun að Sjálfstæðis-
fiokkurinn hefur verið eindregnasti
málsvari þeirra lífsviðhorfa, sem byggj-
ast á sjálfsbjargarhvötinni og efnalegu
sjálfstæði borgaranna. Ein ályktun síð-
asta landsfundar Sjálfstæðisflokksins
segir m.a.:
„Markmiðið er að gera borgarana
efnahagslega sjálfstæða og stuðla að
því, að f jölskyldur búi í eigin íbúð, enda
sé þeim ekki íþyngt um of vegna skulda
eða fasteignaskatta".
Það er í hrópandi andstöðu við þessa
stefnu, ef einhverjum dettur nú í hug,
að nota íbúðir fólks til skattpiningar.
Eðlileg skattlagning er óumflýjanleg en
vitaskuld kemur ekki til greina að haga
skattlagningu svo, að hún dragi úr vilja
manna til að koma sér upp eigin íbúð-
um; að hún íþyngi svo fólki, að það hafi
ekki efni á að búa í eigin húsnæði.
Það á þvert á móti að auka möguleika
fóllcs til að eignast eigið húsnæði og
stærsta verkefnið nú, er að endurskoða
eða beinlinis að fella niður vísitölubind-
ingu húsnæðismálalána og stórauka lán
út á eldri hús og íbúðir.
Undir öllum kringumstæðum á að
forða því í þessum málum sem öðrum
að fólk fjötrist í vítahring skulda og
skatta.
Vökumenn
3 stjórnmálayfirlýsingu
flokksþings Framsókn-
arflokksins segir að fækka
eigi bönkum og fjárfestingar-
sjóðum. Á því sama flokks-
þingi, sem samþykkti þessa
yfirlýsmgu, sagði Jón Kjart-
ansson, alþingismaður, að
þetta væru að vísu fögur orð,
en alþingismenn flokksins
hefðu þó jafnan greitt at-
kvæði með stofmm hvers nýs
banka. Þetta er ágætt dæmi
um þann tvískinnung, þar
sem orð og efndir fylgjast
ekki að og í nokkuð nánu
samræmi við stjórnmála-
stefnu og stjórnmálaathafn-
ir Framsóknarflokksins al-
mennt.
Þannig hefur dagblaðið
Tíminn haldið því fram í sí-
fellu, að nú þegar sé út-
þenslan í ríkiskerfinu of mik-
il. í orði kveðnu hefur Tím-
inn þá stefnu, er landsfund-
ur Sjálfstæðisflokksins ítrek-
aði nýlega um hlutverk ríkis-
ins og fylgt hefur verið í
framkvæmd á undanförnum
árum með markvissum að-
gerðum til aukins spamaðar
og hagsýslu í ríkisrekstrin-
um. í þessu sambandi er því
fróðlegt að líta á samræmið
milli tillöguflutnings stjórn-
arandstöðuflokkanna á Al-
þingi og fagurgala þeirra í
ræðu og riti. Á seinasta þingi
fluttu stjórnarandstöðuflokk-
arnir 43 þingsályktunartillög-
ur og frumvörp til laga, sem
fólu í sér stórkostlega þenslu
í ríkiskerfinu með nýjum
nefndum, ráðum og stofnun-
um. Ef tillögur þessar hefðu
komið til framkvæmda, er
áætlað, að nefndarkostnaður-
inn einn saman hefði numið
um 5,3 millj. kr. Alls hefðu
þessar tillögur haft í för með
sér 526,6 millj. kr. aukningu
¥Tm það hafa orðið all
^ skiptar skoðanir, hvenær
skynsamlegast sé að færa
fiskveiðilandhelgina út í 50
sjómílur, en það er það tak-
mark, sem allir eru nú ásátt-
ir um að stefna beri að. En
hvað veldur þessum ágrein-
ingi, sem nú er uppi? Flestir
virðast sammála um það, að
ekki eigi að grípa til tafar-
lausrar útfærslu þegar í stað
að óbreyttum ástæðum. í til-
lögum stj ómarandstöðuflokk-
anna, sem fram komu á Al-
þingi, var gert ráð fyrir að
bíða með útfærslu í IV2 ár.
Þessi tímasetning er mála-
miðlun milli stjómarand-
stöðuflokkanna innbyrðis og
ríkisútgjalda, ef þær hefðu
allar komið til framkvæmda.
Tillöguflutningur þessi er
hinn fjölskrúðugasti og
kennir þar margra grasa. Þar
má nefna þingsáiyktunartil-
lögur um stofnun ýmis konar
ráða og nefnda og á Fram-
sóknarflokkurinn stærstan
hlut í þeim. Þá má nefna
þingsályktunartillögur, sem
fela ríkisstjóminni undirbún-
ing löggjafar, er í flestum
tilvikum hefur nefndastofn-
un í för með sér. Einnig má
finna tillögur um stofnun
nýrra ríkisfyrirtækja, og loks
em frumvörp til laga um
stofnun margs kyns fyrir-
tækja, sjóða og nefnda. Enn-
fremur er að finna tillögur
um fjölgun í nefndum og
ráðum.
Framsóknarflokkurinn á
undantekningarlaust stærst-
an hlut þessara tillagna.
Framsóknarflokkurinn hefur
þannig í nánu samræmi við
eðli stefnu sinnar hafið inn-
an Alþingis markvissa sókn
fyrir útþenslu ríkiskerfisins,
en gumar svo hins vegar í
málgagni sínu, Tímanum,
með þær hugmyndir, að rétt
sé og skylt að draga úr ríkis-
kerfinu. Það kemur trúlega
nokkuð oft fyrir í stjórnmál-
um, að ósamræmis gæti milli
orða og athafna. En trúlega
er Framsóknarflokkurinn
fyrsti stjórnmálaflokkurinn,
sem gerir sér far um að sýna
sem ljósast tvískinnung í öll-
um málum.
Það verður að segjast eins
og er, að oft er nauðsynlegt
að stofna nefndir til þess að
undirbúa lagasmíð. Séu hins
vegar einhverjir á móti
þessu í orði, er það lágmarks-
krafa að þeir séu það einnig
á borði.
sýnir bezt, að í þeirra aug-
um er þetta lífshagsmuna-
mál þjóðarinnar fyrst og
fremst kosningamál. Nú hef-
ur verið stofnuð landhelgis-
nefnd skipuð einum fulltrúa
frá hverjum þingflokki. Þessi
nefnd á að semja frumvarp
um landhelgismálið, er leggja
á fyrir næsta Alþingi á hausti
komanda. Það liggur í augum
uppi, að nægilegt hefði verið
að taka þá ákvörðun um nán-
ari tímasetningu útfærslunn-
ar, þar sem stjórnarandstöðu-
flokkarnir hafa þegar talið
IV2 árs biðtíma eðlilegan.
Þessi afstaða sýnir, að það
er almennt viðurkennt, að
ÉG hefi kynnzt möngium þeirra
á langri ævi. Og ég hefi dáð þá
meir og meir með árum og aldri.
Þeir eiga rödd sem aldrei má
þagna I þessum undarlega mann-
heimi, sem stöðu.gt virðist mil'li
svefns og vöku og genigur iilla að
átta sig. Og þeir sem trúa því,
að mönnum sé ætlað mikið hlut-
verk, sem hinnar æðstu skepnu,
og að þeir eigi mikla möguleika
til andlegs og siðtegs þroska, og
að hver þjóð, hvert samfélag
manna, stórt eða smátt, eigi vel-
ferð sina undir því, að hin verri
öfl nái hvergi undirtökum, þeir
hljóta að dá þessa vökumenn,
sem aldrei sofa á verðinum, allt-
af eru að benda á nauðsynleg
verkefni og hvetja til að þeim
verði sinnt og eru sjálfir boðnir
og búnir til starfa.
tíminn vinnur með okkur í
þessum efnum. Því er það vit
anlega skynsamlegast að taka
ekki ákvörðun um tímasetn-
Einn þesisara vöfeumanna er sr.
Árelíus Níelsson. Hann heifir um
áratugi verið þessi sívakandi
rödd, og ekki héldur látið sitja
við orðin tóm. Með hreinslkilini
og djörfung hetfir hann ritað og
rætt vandaméill manntega samfé-
lags og hvergi sparað sig til þess
að verða að liði í baráttunni fyr-
ir hamingj usamari heimi.
Nú eins og fyrr situr hann
„við gluggann“, sér margt ferm-
inigarbamið sitt og annarra lenda
á villigötum og verða óham-
ingjunni að bráð. Hann hrópar
til þjóðarinnar um aðgerðir til
vamar, í 10 liðum, það sem gera
má og gera þarf. Það sé mögu-
iegt, ef menn vilji.
Fyrir mörgum árum kornu
saman nokferir prestar og kenn-
arar norðanfands, og ræddu
inguna nú í kosningahitanum,
heldur að kappkosta að vinna
málstað okkar fylgis á undir-
búningsfundum hafréttarráð-
þesai vandamái með úrbætur í
huga. Var þó vandinn minni en
nú. En þeim kom saman um að
senda þá eindregnu ósk til
stjömvalda landsins í mennta-
og kirkjumálum, að ne*fnd nokfe-
urra úrvalsmanna væri sett á
laiggir til þess að athuga hvemig
skóli og kirícja, þessar máttar-
stoðir opinbers uppeldis, gætu
hver um sig og í samstartfi, leysit
sem bezt atf höndum hið mifcla
og margþætta menningarhlut-
verk, sem þeim er ætHað.
Slikir menn hafa vist efeki enn
verið kvaddir til startfa. Margt
er reynt og ýmislegt gert, en
fiiest á tvístringi. En er nú ekiki
kominn timi til að kallaðir væru
saman 10—12 úrvalsmenn til
þess að ihuiga þessi 10 atriði,
sem séra Árelíus netfnir og gerir
að tillögum sinum í Mbl. 25.
aprit sl. Öilum feernur máJlið við.
Og það er aðkallandi.
Snorri Sigtfússon.
stefnunnar og annars staðar
á alþjóðavettvangi. Með þeim
hætti tryggjum við árangur
í þessari bairáttu.
Tímasetning landhelgisútfærslunnar