Alþýðublaðið - 09.07.1958, Blaðsíða 4

4
Alþýðublaðið
Miðvikudagur 9. júl'í 1958
inn frá sjálfri eyjunni og heitir Fuglatekjan hefur vierið 50—
Lambhofði. Norðan höfðans er 80.000 svartfugla á sumri, mest
Heiðnavík og Heiðnaberg. 1 megriis langvía, álka og lundi,
Nainl Heiðna'bcrgs fylgir eftii-; cg ogrynni eggja. Áður fyrr var
farandi saga: „Allar fornar j nautshúð notuð í sigfesti, festin
landvættir leggjast frá þeim | var sjöþáttungur, 80 faðmar á
stöðum sem vígðir eru, og er j lengd og vó 60 kg. Sextán húðir
happ í því sckum þess að þær j þurfti í eina festi.
ei'u landsmönnum skaðlegar síð ! Það er engu líkara en auð-
Drangey. Ljósmyndirnar tók Óttar Kiartansson.
SKAGFIRÐINGAR eiga gott
kúakyn. Um nythæð skag-
firzkra mjólkurkúa verður þó
ekki rætt í þessu greinarkorni, !
aðeins minnzt á þann gripinn, I
sem frægastur fer og fönguleg-
astur og mjólkað hefur héraðs-
búum mest og bezt, fyrr og ’síð-
ar. Má þó vel vera, að hans
sé að engu getið í skýrslum j
nautgriparæktarfélaganna. — j
Hinsvegar er frá honum sagt í
Þjóðsögum Jóns Árnasonar á
þessa leið: ,,í Þórðarhöfða í
Skagafirði sem hefir 150 faðma
háa sjóarhamra bjuggu forð-
um kall og kelling sem voru
nátttröll, og áttu eina kú sér
til bjargar. Eitt sinn bar það til
eina nótt að kýrin var yxna,
en þá var ekki naut við hennar
hæfi nær en í Tindstól hinu
megin fjarðarins. Fóru þau þá
á stað með kúna og óðu
skemmstu leið yfir fjörðinn, en
það eru um fjórar vikur sjóar,
og héldu henni undir bolann úr
Tindastól. Héldu þau svo aftur
sömu leið til baka. En þegar
þau voru komin á miðjan fjörð
dagaði þau uppi, og urðu þau
þá að steini á firðinum og kýrin
með og sjást þau þar öll enn í
dag. Kýrin er Drangey, en kall
inn stendur norðan við hana,
en kellingin sunnan og vestan
til.“
-- o -
Mig hafði lengi langað til að
komast út í Drangey og lágu til
þess ýmsar ástæður. Eyjan
sjálf, þessi mikli bergstöpull úti
á miðjum firði, vekur óhjá-
kvæmilega athygli allra, sem
um Skagafjörð fara. En auk
þess er Drangey fræg í fornum
ritum, sem alkunnugt er, þar
lauk sögu mikilla örlaga og af-
reka- og hreystisögu, sem ósjálf
rátt hlýtur að hreyfa við ímynd
unaraflinu í hvert sinn, sem
litíð er út til Drangeyjar, og
gera hana girnilega til fróðleiks
og athugunar. Kvæði skáld-
anna, Jónasar, Matthíasar,
Stephans G. og Einars Ben.,
hafa líka lagzt á eitt með sög-
unni sjálfri og aukið áhrifa-
mátt og aðdráttarafl þessarar
háu og hrikalegu klétta'eyjar.
Ég lét þess vegna ekki dragast
úr hömlu að nota tækifærið,
þegar Ferðafélag íslands aug-
lýsti Drangeyjarför unj Jóns,-
messuleytið, en tryggði mér fa’r
í skyndi, jafnframt rifjaði ég
upp faðirvorið og skaut inn í
það nokkrum vel völdumorðum
tii áréttingar og öryggis, og sér
í iagi bað ég um gott sjóveður
á Drangeyjarsundi. En með því
að allt var í óvissu um bæn-
heyrzluna, þá safnaði ég saman
ölþim þeim hlífðárfötum, sem
ég .átti og gat fundið. og stakk
þeim niður í ferðapokann, því
enginn veit, hvað henda kann,
þegar á sjóinn er komið, > og
bezt er að vera við öllu búinn.
Auk þess bjó ég mig út með
nestj til nokkurra vikna, tef leið
angurinn skyldi teppast úti í
Drangey eða ég verða stranda-
glópur í eynni, ég hafði nefni-
lega nýlesið sögu af dreng ein-
um frá Höfða á Höfðaströnd,
sem fór eitt sinn ásamt fleirum
út í, Drangey á aðfangadag jóla
að sækja sauði í jólamatinn, en
varð eftir af félögum sínum og
hafðist þar við fram yfir ára-
mót, komst drengur í tæri við
álfa í eyjunni og varð það hon-
um tH bjargar. Til marks um
það var silfurstaup, sem hann
hafði með sér í land, þegar hans
var vitjað á nýársdag.
— o —
Ráðgert var að farið yrði út
í Drangey frá Hofsósi. Þaðan
er stutt út í eyjuna. Við fáum
þar bát, heljarmikið hafskip,
sem rúmar ágætavel þennan
litla ferðamannáhóp, sem
hyggst sækja Drangey heim.
,,Við erum tólf eins og postul-
arnir,“ segir fararstjórinn, Hall
grímur Jónasson kennari, þegar
hann hefur kastað tölu á hóp-
inn í bátnum. Dagurinn er tek-
inn snemma, við jeggjum af
stað kl. rúmlega sjö, veðrið er
gott, hlýja og hægviðri, sólskin
ið er hinsvegar vestur í Húna-
vatnssýslu, og þó að mér sé vel
til Húnvetninga, m. a. fyrir
frændsemi sakir, þó óska ég
þeim nú veðraskipta við okkur,
þoku og þykkviðris í stað sól-
skins og heiðríkju. En það verð
ur sjaldan á allt kosið, og sann-
arlega megum við vera ánægðir
með sjóveðrið, það getur ekki
betra verið. Báturinn kiýfur
lygnan sjóinn í morgungolunni,
framundan blasa við eyjarnar,
Málmey og Drangey, og Þórðar
höfði lítið eitt til hægri handar,
eins og þrjú systkin, stór og
stæðileg. Eftir fimm stundar-
fjórðunga lendum við í Drang-
ey.
— o —
Drangey dregur nafn sitt af
háum steindrang sunnan eyjar-
innar, er Kerling heitir. Norð-
an eyjar stóð karlinn, sem um
getur í þjóðsögunni, en hann er
nú hruninn í sjó fyrir meira en
hálfri annarri öld. Drangey er
móbergsstöpull 140 m. hár,
hömrum girt á alla vegu og
ókleif nema á einum stað. Það
er suðvestan á eyjunni, og heit-
ir þar Uppgönguvík. Uppgang-
an er tiltölulega auðveld, farið
er fyrst upp lausa skriðu, en
síðan. beygt fyrir klettanef eftir
mjóum stalli .yfir í gjá, sem
liggur upp á b.rún eyiarinnar.
Þar, serh beygt er. f.yrir nefið,
heitir ■ Gvendaraltári, vígt af
Guðmundi góða Hólabiskupi.
Þar háfði hann bænagerð Og
lagði svo fyrir, að þar skyldi
hv©r maðúr geta þæn sínaj áð-
ur en um gengi,' í hvert skipti,
sem farið væri upp eða ofan af
eyjunni, Og hefur sá siður hald
izt til skamms tíma. Nú hefur
hinsvegar verið stett upp skilti
skammt frá stallinum, og er á
það letrað faðirvorið, það á
sennilega að koma í stað bæna-
gerðarinnar, enda gerast menn
nú óbænræknari en áður og
kunnáttuminni í þeirri grein
kristindómsins eins og sagan
um strákinn staðfestir, ssm
lauk faðirvorinu á þessa leið:
„og eigi leið þú oss í freistni,
heldur frelsa oss í hvelli.“
Hraði og óþol nútímans segir til
sín á flestum sviðum. Þegar
upp í gjána kemur, er festi til
stuðnings, en efst er járnstigi
nokkurra metra hár upp þver-
hníptan bergvegg, Brúnhell-
una. Norðan við Uppgönguvík
gengur fram hamar, hálfklof-
an þeir kristnuðust. Þegar Guð-
inunaur biskup vígði Drangey
og hafði lokið þrem fjórðung-
om bjargsins, er mælt að grá
hond hafi séz. og mælt hafi
veriö: „Einhversstaðar verða
vondir að vera, hari'a.“ Lét bisk
up vættinar þá halda því er
eftir var óvígt og er það kallað
Heióna bjargið:“ í Heiðnabsrg
hefur aldreí verið sigið síðan.
Gangan upp á evjuna gengur
að óskum. af bænagerðinni seg.
ir ekki í þsssum pistli. Hins-
vegar virðast mér andlitin ekki
ókristileg á svipinn fyrir altar-
inu, Um hugárfarið þarf naum-
| ási að efast, og ekki minnist ég
1 þte.ss að hafa verið vitni að öllu
tilkomumeiri altarisgöngu.
— o —
j Drangey er um '15 dagsláttur
! að flatarmáii og öll grasj vafin
og kafloðin enda hefur hún sína
eigin áburðarvsrksmiðju, þar
sem fuglinn er. Fyrr á öldum
höfðu bændur skurðarfé í bötn-
unarbeit í eyjunni framan af
Vtetri, t. d. yoru um.áttatíu fjár
■þar, þegar Grettir settist þar að,
en ekki þekkist það nú orðið.
Hinsvegar hefur eyjan verið
■ slegin fram á síðustu ár, heyið
bundið í sátur og þeim varpað
fram af bjarginu niður í fjöru.
Gsysileg fuglamergð er í
Drangey. Hver staliur og sylla
í berginu allt í kring á eyjunni
er þéítsetin fugli, enda htefur
eyjan gefið mörgum Skagfirð-
ingi ærna biörg í bú. Fuglinn
hefur aðallega verið veiddui á
flekum, en sigið eftir eggjum.
legð Drangeyjar sé óþrjótandi.
Aðrar njújar landsins hafa
gengið saman, sumstaðar horfið
með öllu. 3'kógar hafa eyðzt,
veiði í ám og vötnum þorrið,
fiskimiðin kringum landið eru
víða uppurin, en hiunnindi
Drangeyjar virðast ekki
minnka eða láta á sjá, þrátt
fyrir hina gífurlegu veiði á
hverju ári öldpm saman. Auð-
legð Drangeyjar ier eins 0g olí-
an í krús ekkjunnar í Zarpat
forðum daga, hún þrýtur ekki
hversu mikið sem af henni er
eytt eða tekið.
Það er gaman að virða fyrir
sér fuglalífið í Drangey. Hin
sumarlanga sæluvika Drang-
eyskra bjargfugla er mikill
dýrðartími. Það ter einhver þjóð
hátíðarstemning yfir öllu þessu
iðandi lífi, Þúsundir fugla safn-
ast hér saman, og bjargið dunar
af fuglasöng, hér syngur hver
með sínu nefi, þetta er þjóðkór
fuglanna, allir taka undir, þátt.
takan er mun meiri og almenn-
ari en hjá Páli okkar Isólfssyni.
Hver ræðan annarri btetri og
snjallari er flutt af fyrirfuglum
eyjarinnar um þessa yndislegu
borg í firði miðnætursólarinn-
ar, sem vart á sinn líka í allri
heimsbyggðinni, og farið mörg-
um fögrum orðum um hin
hvítu stræti borgarinnar og hin
silfurgljáandi síli, sem bíða vor
og niðja vorra í djúpum hafsins.
Aliskonar gæjar og skvísur eru
á ferð og flugi og rápi og stefnu
mótum úti um snasir og syllur.
Hér er frjálst líf. Þetta er borg
gjaums og gleði. En uppi á
bjargbrúninni sitja prófastarn-
ir í þúsundatali, þéssir prúð-
búnu, fagurnefjuðu fuglar, sett
: legir og virðulegir eins og
kirkjuhöfðingjar á þingi, skjóta
! fram bringunni, halla undir
i flatt og reyna að gera sig gáfu-
lega í andlitinu. Þetta er þeirra
i aðferð.
I Einn úr hópi okkar Drangeyj
arfaranna, Sigurður Gíslason,
gamall skipstjóri og áhugaljós-
myndari, heilsar kumpánlega
upp á hinn fagurbúna fugl, þar
siem hann situr á bjargbrún-
inni, og biður leyfis að mega
taka mynd af höfðingjanum, en
eyjarskeggjar hafa illan bifur á
útlendingum, sem von er, hér
hefur hundtyrldnn margsinnis
rænt og ruplað, og prófasturinn
, gjóar augunum tortryggnislega
| að gestinum, hefur auk þess
engan áhuga á slíkri mynda-
töku, enda aldrei verið þekktur
aö neinum hégómaskap um æv-
ina, steypir sér fram af brún-
inni og flýgur út á sjó. Um
| fund þeirra Sigurðar og pró-
; íastsins kveður Hallgrímur far.
j arsíjóri:
Sigurður í ysi args
út við bláan sæinn
lundanum á.brúnum bjargs
býður góðan daginn.
Lundinn ekki þakkar það,
þótti betra að syngja,
lítið greyið gaf sig að
gömlum sjóræningja.
. Flestir íslendingar hafa lesið
Grettlu og kunna skil á frásögn
af dvöl Grettis og Illuga
í Drangey, útlegð þeirra og ævi
lokum. Þarf ekki að rekjá þá
sögu hér. Efst. í kofabrqkku á
suðvestanverð.ri eyjunni norður
af iHæringshlaupi. er dá'lítilj