Morgunblaðið - 04.10.1972, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MiDV iKUDAGUR 4. OKTÓBER 1972 13 N

Sigrún Stefánsdóttir skrifar frá Osló:
Leiðir skildu í nóttÍC

UNDANFARNA viku hafa
norskir stjórnmálamenn að
vonum verið uppteknir af
því, hvert svar dönsku
þjóðarinnar yrði við spurn
ingunni um væntanlega
inngöngu landsins í Efna-
hagsbandalagið. En þeir
hafa ekki aðeins verið upp-
teknir af því að ræða vænt
anlegar afleiðingar og
áhrif af inngöngu Dan-
merkur fyrir Noreg, held-
ur hafa þeir einnig beint
og óbeint tekið þátt í
áróðrinum í Danmörku.
Per Borten hefur verið
hetja andstæðdniga inngöngu
Danmerkur, á sama tíma og
fylgjendur inngöngu hafa
hamrað á þeim ummælum
Brattelis að Danir geri Noregi
engan greiða með þvi að halda
sig utan við EBE í framtíð-
inni, heldur þvert á móti. Og
t.d. Per Magnar Arnstad, aðal
ritari í Miðflokknum og Knut
Frydenlund, þingmaður Verka
mannaflokksiins hafa dvaiið í
Danmörku síðustu daga og
reynt að beita áhrifum sínum
þar.
1 gærkvöldi var norska sjón
varpið með beiinar sendingar
frá talningunni í Danmörku.
Útsendingin var dauf og ein-
kenndist af tækniiegum mis-
tökum og skipukugsieysi. Þeg-
ar í byrjun sendingarinnar
var Ijóst að hverju stefndi og
kl. 23.00 að norskum tíma
komu Trygve Bratteli, forsæt-
iisráðherra, K&re Willoch,
formaður Hægri flokksins,
og helzti andstæðingur inn-
göngu úr röðum vinstri
mamna, Haivard Eika, fram í
sjónvarpinu. Gerugu þeir ali-
ir út frá jákvæðu svari sem
vissu, sögðu ál'it sítt á úrslit-
unum og afleiðingum þeirra
fyrir Noreg.
VERÐHM AÐ FINNA
EAIJSN
Bratteli sagði í viðtaiinu, að
dönisk aðlld að EBE hefði ekki
í för með sér að umræður
um fuila aðild Noregs yrðu
teknar upp á ný. — Við verð-
um að finna lausn fyrir Nor-
eg, byggða á þedrri ákvörðun
sem norska þjóðin hefur tek-
ið, sagði forsætisráðherramm.
Bratteli sagði einnig að hann
teldi inngöngu Danmerkur í
EBE ek’ki myndu standa í vegi
fyrir aðdld Dana að norrænni
samvinmu, hins vegar yrðu
vandamái Noregs gagnvart
Evrópu ekki ieyst á norræn-
um grundvelli.
Fréttamaður sjónvarpsins
spurðí forsætisráðherrann
hvort hann teldi að þess
mætti vsenta, að aðild Dana
gæti auðveldað norskar samn-
ingaviðræður við EBE. Sagði
Bnatteli að ómögulegt væri
að segja nokkuð um þetta að
svo stöddu. Fyrst yr® Nor-
egur að ákvarða hvaða stefna
yrði tekin varðandi tengsldn
við EBE.
Hins vegar yrðí að semja
sem fyrst við Dani um við-
skiptasambandið við þá í
fram.tiðánnd.
VIÐBÆ8UB HIÐ FYRSTA
„Únstiitim í Danmöirfcu eru
fyirsta dæmið um það, hveirn
ig spádómar norisfcra EBE-
ainidstæðimgia reyn'asit," sagðó
K&re Willoch í sjómrvarpsvið-
taliimu, en andisitæðiinigatr höfðu
spáð að Danir myndu feta í
fötspor Norðmanna. Wililioch
sagðd að mei firá Dömum
myndi hafa haft gífuriieg vand
kvæði í för með sér og eng-
inn í Noregi gæti búizt við
að Danir legðu slí'k vand-
kvæði á eigim herðar. — Ég
tel það fjarstæðukeminit að á-
líta að jáfcvæð úrsldt í Dain-
mörku tákni höfniun á raomr-
aemini samviinmu, saigði Will-
och. — Ég er sannfaerður um
að Damir mumu óska eftir á-
framlhaldandi samvimimu við
hin Narðuriömdim, og þessi
samvimma verður sízt þýðiimg-
airmimni þeigar Dammörk er
arðin aðili að EBE. Wi'ffioch
uindirstri'kaði að raú kegi á að
hefja viðræður við Darai um
viðskipti landamma í framitíð-
inmi. Hanm beniti á, að það
hefði verið EFTA-samniinigur-
iimn sem tryggði Noregi toll-
frjálsa verzlun við Danmöriku
og Emglamd, em aftir ánamót-
in væri sá samndmgur ekki
leingur fyrir hen'dd. — Ef Nor
eguir ætíiar að komasit hjá því
Danmörk
og EBE
að mæta tolimúrum í þessum
lörkdum, verður að hefja við
ræður við þau sem fyinst,
sagði Wi'Moch.
GOTT AB KIGA DANI AÐ
— Það er hvorfci ástæða til
að hryggjast né gleðjast
sagði Halvard Eika um úrsiit
in í Danmörku. — Það verð-
ur gott að eiiga Dani að irnnan
EBE og ég get vel ímymdað
mér að þeir geti geirt hinrnm
Norðurlöndumum gagn sem
aðilair að Efraahagsbandalag-
imu. Hiiims vegar ted ég þó að
réttama ag æs'kileg.ra hefði ver
ið að öll Norðurlöndin hefðu
tekið sömu afstöðu til EBE.
Þegar Eiika var spurður,
hvaða ásitæður harun teldi fyr
ir ól'íkri þátttöku og úrslitum
í löndumum tveimur, sagðd
haran: „Hin efmahagsilega hlið
á málimu hefur efliaust verið
útfflluibniragsiandbúimaður og
sem að homiurn viomna hafa tal
dð sér betuir bargið í EBE em
uitan þess.“ Að lakum sagði
Eika, að hanin fceldi það mdk-
ilvægt að hefja viðræður við
EBE sem allra fyrst um við-
skiptasamoimig og til þess að
marfca stöðu Noregs gagravart
bairadafagiiniu.
í ieiðurum morgunútgáf-
umnar af Aftempositen var
ekíki mirmzt á væmitaniega imn-
göngu í EBE. Voru leiðara-
höfumidamir greinilega enn of
uppteknir af eigin ósigri í EBE
málinu. Á forsíðu blaðsims var
hins vegar sagt frá úrsiitum
í ítarlegri frétt
Blaðið birti einnig stutt við-
tal við Jens Otto Krag, þar
sem hann sagðist harma að
Noregur aetlaði efcki að gerast
aðili að EBE. Hann sagðist
ekki vita, hvernig hann ætti
að útskýra hvaða ábyrgð og
skyldur Danmörk hefði gagm-
vart Noregi í framitíðinni, en,
sagði Dani myradu gera sitt
bezta til að hjálpa Norðmönn-
um.
AFTENPOSTEN
í síðdegisútgáfu Aftenpost-
en e<ru úrslit dönisfcu atkvæða-
greiðslunnar rædd ítarlega í
leiðara. Þar segir, að Dan-
mörk hafi mú, andstætt Nör-
egi, tryggt sér aðstöðu til að
hafa ábrif á sam-evrópskar
ákvarðanir. Blaðið væntir
þess, að aðild Dama að EBE
verði eklki nein hindrun í vegi
norræranar samvinmu. Norræn
og evrópsk sairavimma er ekki
eit'thvað sam velja þarf á milli
heldur hliðstæður. Blaðið vom
aði&t síðan til að Danmörk
yrði nú temgiliður milli Norð-
urtendanmia og Evrópu. Noreg-
ur þarfnast hjálpar Daroa til að
fá eine góðan viðskiptasátt-
máia og hægt er. Em hins veg-
ar verður Dönum það efcki létt
að tala máli Noregs, eftir að
þjóðin hefur hafnað tilboði
um aðild að Efnahagsbande -
laginu.
Morgunblaðið birti leiðara
um úrslitin í Danmörku á for
síðu í morgun, og var fyrir-
sögnin þessi: „Stefna Dan-
merfciux verður einnig að vera
stefna Noregs“. f leiðaranum
segir, að svar dönsku þjóðar-
innar sé mjög þýðingarmikið
fyrir Noreg og þvi slegið fram
að trúlega hefði svar norsku
þjóðarinnar orðið annað ef
Danir hefðu verið búnir að
ganga að kjörborðinu þegar
atkvæðagreiðslan fór fram
hér í Noregi. Lýsir blaðið yfir
áhyggjum sínum yfir því að
við inngöngu Danmörku í
EBE hverfi EFTA úr sögunni
án þess að Noregur hafi nokk
uð sem kemur í þess stað. —
Þetta m.un hafa alvarlegar af
leiðingar fyrir norskt efna-
hagsliif, því útMt fyrir viðun-
andi viðskiptasamning er enn
svart, segir ennfrermur í leið-
araraum. Þá bendir blaðið á
það að norska þjóðin megi
þakka fyrir að Krag hafi þeg
ar lýst því yfir að Danmörfc
muni í framtíðinni bera hag
hinna Norðurlandanna fyirir
brjósti. Að lokum segir Morg
unblaðið að þeir fjárhagslegu
kostir sem ef til vill hefðu ver
ið fólgnir i því að Norðurlönd
in stæðu sameinuð utan EBE
yrðu hverfandi litlir borið
saman við þýðinguna af því að
hafa Danmörku sem tengilið
milli Noregs og Evrópu.
KAFLASKIPTI
Öll forsiða Dagblaðsins i
dag var helguð EBE, bæði úr-
slitum í Danmörku og norsk
um viðbrögðum. En í leiðara
blaðsins segir að innganga
Danmerkur tákni kaflaskipti
í sögu norrænnar samvinnu.
Danmörk hefur sagt skilið við
hin Norðuriöndin í mikilvægu
utanrikismáli, segir i leiðar-
anum. Norðurlöndin eru klof-
in i afstöðu sinni til Vestur-
Evrópu. Síðan segir í leiðar-
anum að mjög vafasamt sé að
Danmörk geti gért hinum
Norðurlöndunum nokkurt
gagn innan EBE, þvi þar
muni hagsmunir Dana alltaí
sitja í fyrirrúmi. Annað hefði
verið uppi á teningrtum ef um
inngöngu allra Norðurland-
anna hefði verið að ræða. Þá
hefðu þau getað haft áhrif.
En nú geta Norðurlöndin ekki
staðið lengur seim heild á al-
þjóðavettvangi. Leiðirnar
skiidu i nótt.
„OG SAA BLEV NORGE
ALENE IGJEN“
Verdens Gang kailar leiðara
sinn í dag: „Og saa blev
Norge alene igjen“. Þar segir
m.a. að ekki sé auðvelt að
finna samhengi milli úrslitá
og þátttöku í atkvæðagreiðsl-
unni í Noregi og Danmörku.
Hafi úrslitin í Noregi haft ein
hver áhrif á Dani þá hljóti
það að vera ljóst að áhrifin
hafi virkað í öfuga átt.
Blaðið álítur einnig að úr-
slitin hefði einnig getað orðið
önnur í Noregi ef Danir hefðu
verið á undan með sina at-
kvæðagreiðslu. — Siðar í leið
aranum segir blaðið að svar
dönsku þjóðarinnar sé án efa
högg i andlit norskra andstæð
inga EBE, og þeirra sem hafa
dreymt óraunsæjan draum
um norrænt samstarf í stað
evrópsks. Blaðið álítur að Dan
ir geti orðið Norðmönnum
hjálplegir við að fá góðan við
skiptasamning við EBE og
Danir munu tala fyrir hönd
Norðurlanda í mikilvægum
málum sem rædd verða innan
Efnahagsbandalagsins á kom
andi árum.
En meðan blöðin og stjórn-
málamennirnir keppast við að
ræða, skrifa og gera athuga-
semdir við dönsku atkvæða-
greiðsluna, virðist áhugi al-
mennings ekki vera mikill.
Trúlega hefur norska þjóðin
fengið sinn skammt og rif-
lega það af skrifuim, umræð-
um og áróðri. Helztu áhuga-
mennirnir halda e.t.v. áfram
enn um stund að ræða þessi
mál, en flestir munu fegnir að
hvUast um stund og sleppa við
að heyra minnzt á Efnahags-
bandalagið á næstunni.
Anker Jörgensen;
Sjálfmenntað-
ur ef tirmaður
Kaupmannahöfn, 3. okti NTB
Anker Jörgensen, sem ákveð-
ið hefur verið að taki við
starfi forsætisráðherra i Dan-
mörku af Jens Otto Krag, er
maður sjálfmenntaður og
upprunnínn í fátteklegu verka
mannaumhverfi í Kaupmanna
höfn.
Ein helzta áistæðan fyrir
valí hams er íiailim sú, að hamn
er vi'nsfcrisiranaður en jafn-
fraimit ákafur fyCg'smaður að-
il'dar Danimei'kur að Efna-
hagiSbamdaiagimiu. Auk þess
mýtur hanm virðimgar jafirat
boirgaraflokkaimna sisim verica-
lýðsflokkan'na, og það getur
reynzt mikiilvæigt vegna þeii-ra
erfiðleifca siem ritkja í d'önsk-
um efnahaigsrnáJium.
Jörgerasen er fimimtugur að
aWri ag gekk í veukai'ýðs-
Anker Jörgensen.
hreyfiraguma aðeims fjórtán
ára gamajl. Stjórmmiá'aferi’.l
hams hóf st árið 1946 þega'
hamm var kosinm tiil trúnaðar-
stairfa í heildar.sairrvtökurr’
danslkra meyten'daifélaga. —
Smá’tt og smátt fékk hainn
aufcinm fraima í sósia'idemó-
krataíílo-kknium og verfca-
lýðshreyfimgumni umz hanin
var kosimm formaður í Danisika
verkaimanna- og fagverka-
maimnasiamibainidsims (DASF).
stærstia og voldugasita v:-.1' r
lýðsfélags Dammerkur.
Anker Jörgensen hefur
aldrei átt sæti i ríkisstjóm,
og oft hefur hann tekið sér
stöðu í vinstri armi Sósíal-
demókrataflokksins og kom
það greinilegast fram 1966
þegar hann tók þátt i stofnun
félagsins „Socialdemokratisk
samfunid“, sem hefur tekið
neikvæða afstöðu til flokks-
ins.
Hins vegar hefur Jörgensen
verið gagnrýndur af vinstri
armi flokksins vegna þess að
hann beitti sér fyrir því á
þingi DASF í fyrra að Dan-
mörk gengi í EBE. Félagið
samþykkti með miklum meiri
hluta atkvæða að leggjast
gegn aðild að bandalaginu, en
Jörgensen hélt fast við stuðn
ing sinn við aðild Dana.
Jörgensen er varaformaður
þiragf.okkis sósdaldemókrata og
hefur lengi verið taliran upp-
remmandi maður í flokkroum.
Eimn helzti kostur hams er sá,
að sem verkalýðisforingi er
hanm ánæmur fyrir margri
þeirri gagnirýrai sem Sósíalíski
þjóðarfiakkurinin mum nú
beina gegm sósíaldemófc'rötum
fyrir að svíkja sósíalíska hags-
mumi með imngömigu í EBE.
Þátt enin sé of snemimt að
spá uim hvaða stefmu Jörgen-
sen murai fylgja vekur at-
hygli að Krag, fyrirrenmari
haras, lagði á það áherzlu í dag
að hamm hefði sjálfur valið
Jörgensen eftirrnaran sinm og
að forsætisráðherraefinið hefði
dyggitega átutt stjórnina og
stefm'uma í nv r k a ðsmál um.