Morgunblaðið - 21.03.1973, Blaðsíða 12
12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21, MARZ 1973
Verð að byrja
upp á nýtt
Á STOFU númer 301 í Borg-
arspítalanum ligtgur tvítugur
piltur, sem heitir Hilmar S;g-
urbjartsson. Fyrir rúnium
miánuð'; biasti lífið við hotnum
eins og hverjum öðrum ung-
um manni. Unnusta hans var
við nám í menntaskóla og
sjálfur hafði hann iokið inn-
tökuprófi í Iðnskólann og ætl
aði að fara að læra þar píp«u-
liagnir.
Það var ráðgert að þau
ynnu bæði á sumrin til að
kom-a sér i gegnum námið
og sjálfsagt hafa fleiri áætl-
anir ver'.ð gerðar þegar þau
hittust á kvöldin hjá níu mán-
aða gömlum syni. En 16. febr-
úar urðu áætlanirnar Otg
draumamir að engu.
Nú veltir Hilmar því fyrir
sér á ný hvað hann geti la-gt
fyrir sig. Það verður að vera
eitthvert starf sem ekki krefst
þess að hann hafi heilan
vinstri föt og heila hægri
hönd, þvi hann missti hvort
tveggja þann 16. febrúar.
— Það var verið að sprengja
inn í grjótnámi. Ég var að
bora í stóran stein sem þeir
ekki gátu tekið. Ég veit ekki
nákvæmlega hvað gerðist, ég
veit ekki hvort búlð er að
rannsaka það til fullls. En það
sem sagt losnaði stór grjót-
hella fyrir ofan og ég' fékk
hana yfir mig.
— Mér er sagt að ég hafi
verið með rænu en ég man
harla lítið hvað gerðist. Þegar
ég rankaði almennilega við
mér var ég anzi illa farinn.
Fyrir utan það að það var bú-
ið að taka af vinstra fæti og
hægri handlegg, þá var haegrd
fóturinn þríbrotinn, ég var
viðbeinsbrot'n vinstra megin
og með meiðsli á brjósti.
— Ég var víst niðurbrotinn
fyrst. Ég hef alltaf verið við
góða heilisu og haft gaman af
að ferðast, dansa og hreyfa
mig, eins og aðrir á minum
aidri og ég býst v ð að fyrst
hafi mér fundizt að nú væri
mér öll'um lokið.
— Ég er auðvitað ekki bú-
inn að sætta mig við þetta,
það geri ég sjálfsagt aldrei.
En ég veit að þess; algjöra ör-
vænting dugar ekki. Það
þýðir ekki að gefast upp því
þetta verður ekki aftur tekið.
Ég verð einhvern veginn að
klára mig og gera það bezta
úr því sem hægt er. Mér er
mikill styrkur að unnustu
minni og stráknum okkar litla
og raunar öllum ástvinuim
okkar.
— Ég veit að ég er í raun-
inni ekki búinn að gera mér
grein fyrir ölium erfiðiieikun-
uim sem framundan eru. Þeg-
ar ég verð kominn út og á að
fara að Mfa eðlilegu lífi eftir
því sem ég get. Ég skal viður-
kenna að ég kviði fyrir því en
ég reyni að líta á björtu hlið-
amar. Ég fæ víst gerviíót og
mér er sagt að þeir séu nú
orðnir svo góðir að það sé
jafnvel ekkert þvi til fyrir-
stöðu að dansa á þeim, ekki
vegna þess að það sé dansinn,
Framhald á bls. 20.
Sigurður Sverrir Pálsson:
Balladen om Carl Henning
DÖNSK
KVIK-
MYNDA-
VIKA
Sæbjörn Valdimarsson:
Presturinn í Vejlby
Leikstjórar: Lene og Sven
Gronlykke.
HVERS vegna danska kvlk-
myndaviku? Ja, hvers vegna
ekki? Ég vildi gjarnan fá
finnska, hollenzka, júgóslavneska
og jafnvel arabíska kvikmynda-
viku hér einnig, þó ekki væri til
annars en að beygja aðeins út
af þeirri amerísku e.nstefnu, sem
hér ríkir í kvikmyndahúsunum.
Kvikmyndamenning á sviði kvik
myndasýniniga byggist ekki eim-
göingu á þvi að sýna verk viður-
kenndra meistara, heldur e'nnig,
og ekki síður, á þvi að kynna al-
mennt, hvað verið er að gera í
bvibmyndagerð á sem flestum
atöðum í heiminum. Þess vegna
þjóna slíkar kvikmyndavikur í
rauninni þeim megintilgangi, að
kynna hugmyndastrauma við-
komandi lands á hverjum tíma,
og þá er hægt að reikna með, að
þær myndir séu valdar til sýn-
inga, sem bezt þykja lýsa ástand
inu.
Þess vegna ber að þakka það
íramtak að halda kvikmiynda-
viku yfirleitt og mættu þær
gjarnan vera fleiri, þó myndim-
ar hljóti að vonum að ganga mis-
vel í áhorfendur.
Dönsk kvikmyndagerð hefur
löngum ver'ð fremur fyrirferðar
lítil en þó átt sín góðu og slæmu
tímabil, eins og kvikmyndagerð
annarra landa. Árið 1969 virtist
Dönum sem nýjar og áhugavekj-
andi breytingar væru að eiga sér
stað. Þetta ár komu á markaðinn
tvær myndir, sem sérstaka at-
hygM vöktu og þóttu lofa góðu,
en þær voru „Manden der
tænkte ting“ og „Balladen om
Carl Henning“.
Fyrri myndín var sú fyrsta,
sem sýnd var á kvikmyndavik-
unni og um hana hefur þegar
verið fjallað. „Balladen om Carl
Hen.ning“ var sýnd á laug.ardag-
inn og er ætlunin að fjalla lítil-
lega um hana hér.
Eftir að hafa séð þessa mynd
og lesið um „Ang. Lone“, virð-
ist mér, sem þessar myndir eigi
margt sammerkt. „Balladen om
Carl Henning" tekur efni sitt úr
hversdagislifnu, umhverfið er
smábær úti á landsbyggðinni og
efnismeðferðim með raunsæis-
blæ.
Carl Henning er 16 ára piltur,
saklaus og gáskafulur, en lend-
ir allt í einu í þeirri aðstöðu,
fyrir klaufaskap, áfeng; og mis-
skilning, að rota vimnuveitanda
sinm og telja sig hafa drepið
hann. Cari flýr í dauðans of'boði,
lendir í slagtogi við smyglara og
drukknar ail skyndilega. Og þar
með er úti ævintýri.
Það virðist hafa verið kapps-
mál höfundanna að skapa raum-
sæja kvikmynd, sem svo aðsegja
sprytti út úr daglegu lífi.
Algjört formleysi er ríkjandi
og dramatísk ládeyða er yfir öll-
um atburðum, hversu dramatísk-
ir, sem þeir þó kunna að vera.
Líkt og Carl gerir sér ekki gre'n
fyrir meiriháttar atburðum, læt-
ur myndin og höfundarnir sér
einnig fátt um finnast. Myndin
virðist eiiga að spegla sálarlífi
Carls, því inn á milli er kvik-
myndavélin látin lýsa því, sem
Carl sér umhverfis sig, og þá
gjarnan látin hristast, og þeim
mun meir, sem Carli er órórra
innanbrjósts.
Þessi tækni ber þó aðeins tak-
markaðan árangur, þar eð illa
er á vélinni haldið, auk þess sem
það dregur úr áhrifumum, að
kvikmyndatökuvélin er oft á ó-
þægilegri hreyfingu, þar sem
hreyfing á alls ekki að vera. Ljós
við kvikmyndatökuna virðist
elnnig hafa verið af skornum
skammti (af ráðum hug) og út-
koman verður einungis ljót
mynd. -• m stafar af dóimgreind-
arleysi aoiuindanna.
Mér finnst sem sá raunveru-
k'iki, sem þama er verið að sækj
ast eftir náist alls ekki í kvik-
mynd nni, kannski einmdtt vegna
þess að höfundarnir hafa ætlað
sér að festa á filmu hráan raun-
veruleika, án þess að laga hann
að lögmáium kvikmyndarinnar.
Þó er einn þáttur i myndinni
mjög sannur og með því betra,
sem ég hef séð iengi. Er það kafl-
isnn, þar sem Carl vaknar einn
morguninn og mamma hans rek-
ur á eftir honum við morgun-
verðarborðið. Carl tekur síðan
mótorhjól ð sitt og húkir á því
á þeysireið til vinnu sinnar, yfir
danska flatneskju. Mannsmynd-
in á hjólinu er svo sönn, mann-
lýsingin svo nákvæm, að þetta
eina atriði var þess virði að sjá
myndha alla. Jesper Klein sem
Carl er greinilega mjög fær leik-
ari, og má segja að hann bjargi
því sem bjargað verður.
Ágætur gagnrýnandi siagði i
ritdómi um „They Shoot Hors-
es, Don’t They“ að hann óskaði
þess, að kvikmyndagerðarmenn
hefðu aldrei heyrt minnzt á „ex-
istential sma“, það væri hugtak
sem æfti að réttiæta næstium öll
mistök.
Vafaiaust hefur þessi kv;k-
mynd átt að vera brot úr dag-
legu lífi, brot, sem andaði lífi og
ferskleika. Líkt og lífið átti
myndin að rúlla án dramatískra
hæðarpunkta, ekkert gerði boð
á undan sér, hlutirnir bara gerð-
ust. En einmitt þetta formleysi
hefur í för með sér ákveðna
hættu, sem. er algjört ráðaleysi
og ringulreið. Formleysið sem
stíll verður aðeins afsökun fyr-
ir því að geta ekki komið efn-
inu til skila nnan takmarka þess
forms, sem valið er sem miðill,
í þessu tilviki kvikmyndaforms-
ins.
ÖLL tilbreyting er vei þegin í
fábrotnu kvikmyndalíf'. okkar.
Danska kv.’kmyndavikan var því
hin ágætasta upplyfting, þrátt
fyrir að undirritaður hafi tak-
markað álit á núverandi stöðu
danskrar kvikmyndamenningar.
Kvikmyndin „Presturinn i
Vejlby" gerist í litlu sveitaþorpi
á seytjándu öld. Prestur byggð-
arlagsins er velefnað sludda-
menni sem Hti'lla vinsælda nýtur
meðal sóknarbarna sinna. Dóttir
á hann gjafvaxta og beitir stór-
bóndi nokkur, sem er skuldunaut
ur prests, öllum ráðunt tiQ að
eigna sér hana. En stúlkan er í
þingum við fógeta staðarins, og
verður hann hlutskarpari.
Til þess að ná sér niðri á þeim
öllum, setur stórbóndinn morð-
mál á svið. Binn af vinnumönn-
unum lendir í þjarki v.ð klerk-
inn og lýkur þeim svo að klerk-
urinn lemur til hans með reku
og telur hann dauðan. Það reyn-
ist þó ekki rétt því vinnumaður-
inm skreiðist á fætur og flýr á
náðir stórbóndans. Hann sér þar
góðan leik á borði. Grefur upp
iík af flæk ng sem nýlega hafði
fyrirfarið sér, klæðir það í föt
vinnumannsins og gemgur þann-
ig frá andliti þess að það verð-
ur óþekkjanlegt. Sendir hann síð
an vinnumanminn á brott með
vænan fésjóð. Þvi næst kaupir
bóndi nokkur ljúgvitni máli símu
til fulltingis. Er nú klerkurinm
ákærður um morð og verður fó-
getinn að dæma í málinu. Fær
hann ekki rönd við reist gegn
k'œkjabrögðum bónda og er því
klerkurinn dæmdur fyrir morð
og hálshöggvinm.
Fátt gott er hægt að tlna tll
um kvikmyndagerð þessarar mið
aldasögu. Líkiegast nær þó leik-
stjórinn allvel yfirborðslýsingu
og tíðaranda, þessara dapurlegu
tima, og þá bezt í leik og gervi
betlaralýðsins sem rnikið kemur
við sögu. Vonleysið, himgrið, fá-
tæktim og eymdin, holdi klædd.
Þá er Preb Lerdorff Rye mjög
sanmverðugliegur í hlutverki stór
bóndans. En þar með eru líka
jákvæðu hliðar myndarinnar upp
taldar. Hin rómaða kvikmynda-
taka lét lítið á sér kræla. Kvik-
myndatökumanninn virtist vera
mikið í mum að láta menn og dýr
bera við himiin, það getur verið
ásjálegt — í hófi. Þá var eltimga-
leiteur elskendanna í skóginum
stirðbusalegur og gamalkunnur,
og mátti engan veginn við því
að vera tvítekinn. Leikur Jens
Okkimg i hlutverki fógetans, var
skelfing bragðdaufur og Kari
Stegger hef ég oftast séð betri.
Dramatiskustu atriðin, réttar-
höldin og aftakan voru algjört
klúður, í þau vantaði allan al-
vöruiþunga.
Ég vona af heilum hug að Dan-
ir eigi eitthvað betra í pokahorn-
inu, þótt það sé kannski ögn
klæmmara, það þyrfti ekki að
saka. Þessi mynd er ekki vitniis-
burður um rismikla kvikmynda-
gerð. Því miður.