Morgunblaðið - 21.03.1973, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 21.03.1973, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. MARZ 1973 JHragttttMofrifr Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthías Johannessen, Eyjólfur Konráð Jónsson. Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson. Fréttastjóri Björn Jóhannsson. Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson. Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100. Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80. Áskriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 18,00 kr. eintakið. r|eilur magnast nú mjög innan Framsóknarflokks- ins um vamarmálin í kjölfar fundar þess, sem efnt var til í Framsóknarfélag'i Reykja- víkur fyrir skömmu og Morg- unblaðið hefur skýrt frá. I gær birtist í Tímanum síða Sambands ungra framsókn- armanna með miklum upp- hrópunum og árásum á tvo þingmenn, þá Jón Skaftason og Björn Pálsson, vegna af- stöðu þeirra til varnarliðsins. Á síðu þessari eru hafðar uppi hótanir í garð forystu- manna Framsóknarflokksins og því er spáð, að svo geti farið að þeir „vakni upp við vondan draum innan tíðar“. Hver skyldi sá vondi draum- ur vera? Samstarf við Hanni- bal?! Öllu eftirtektarverðara er þó viðtal, sem eínnig birtist í Tímanurn í gær við Jón Skaftason, alþm., þar sem hann gerir grein fyrir af- stöðu sinni til varnarmál- anna og tekur til bæna, ekki einungis þá, sem krefjast þess, að ísland reki varnar- liðið burt og segi sig úr At- lantshafsbandalaginu, heldur einnig þá framsóknarmenn, sem hafa haldið því fram síð- ustu árin, að hér sé um tvö ólík mál að ræða, varnarliðið og Atlantshafsbandalagið. í þessu sambandi bendir þing- maðurinn á, að varnarsamn- ingurinn sé gerður að beiðni Atlantshafsbandalagsins og á grundvelli N-Atlantshafs- samningsins og ennfremur, að skv. samningnum eigi At- lantshafsbandalagið að leggja mat á allar aðstæður og for- sendur samningsins, er upp- sögn hans kemur til umræðu. Síðan segir Jón Skaftason: „Sumir segja NATO-samn- ingin langtímasamning, en varnarsamninginn skamm- tímasamning og sanni það, að málin séu óskyld. Staðreynd er, að hvert aðildarríki NATO getur farið úr bandalaginu með 1 árs fyrirvara sbr. 13. gr. en það tekur 18 mánuði að losna við bandaríska varn- arliðið héðan frá því að ósk um endurskoðun hefur verið sett fram. “ í viðtali þessu er Jón Skaftason spurður, hvort ekki sé nóg að vera í Atlantshafs- bandalaginu og hann svarar m.a.: „Hvort sem okkur lík- ar betur eða verr, telja for- ystumenn bandalagsþjóða okkar aðstöðu þá, sem Banda ríkin hafa hér í umboði NATO afar þýðingarmikla. Það stafar aðallega af hinni miklu flotauppbyggingu Rússa á Kolaskaga og við Murmansk. Hún er nú lang- öflugasta flotaeining þeirra, sem vex stöðugt, ekki sízt kjarnorkuknúnir kafbátar. Keflavíkurstöðin er því mik- ilvæg eftirlitsstöð með hreyf- ingu þess flota á friðartímum og lífsnauðsynleg Vesturveld- unum á styrjaldartímum til verndar siglingum í lofti og á legi. íslendingar eiga sem aðrir mest undir því komið, að styrjöld brjótist ekki út. I því felast aðalrökin fyrir veru okkar í NATO. Varnir landsins eru til vara, ef þetta bregzt. Vera okkar í NATO á þeirri forsendu, að við get- um krafizt alls án þess að láta neitt af mörkum er ótraustur grundvöllur.“ Um það, hvort menningu okkar stafi hætta af veru varnarliðsins hér, segir Jón Skaftason: „ . þótt ekki hefði rætzt nema 5% af hrak- spám þeirra, sem mest hafa tekið upp í sig, um hættuna af dvöl erlendra hermanna hér fyrir menninguna, þá væri hún dauð.“ Óneitanlega vekur það sér- staka athygli, að framsókn- armenn skuli hafa frumkvæði um það einmitt nú að vekja á ný upp umræður um stöðu varnarliðsins hér á landi. Ætla mætti, að þeir teldu nógu mikil ágreiningsefni í ríkisstjórninni, þótt nýjum deilum innan stjórnarflokk- anna um varnarliðið yrði ekki bætt við þau vandamál, sem fyrir eru. En bersýnilegt er, að það er að vandlega yfir- veguðu ráði, sem forystu- menn Framsóknarfélags Reykjavíkur ákveða að efna til fundar um þetta mál og velja til framsögu þann þing- mann flokksins, sem vitað er, að hefur jafnan verið and- stæðastur stefnu ríkisstjórn- arinnar að þessu leyti. Skýringin á þessu getur verið sú, að ábyrgir menn í Framsóknarflokknum séu búnir að fá nóg af undir- lægjuhætti ráðherranna í ríkisstjórninni gagnvart kommúnistum og séu a.m.k. staðráðnir í því að standa fast á sínum málstað í varnarmál- unum. Líklegra er þó, að framsóknarmenn séu einfald- lega búnir að gera sér grein fyrir því, að ríkisstjórnin á ekki langa lífdaga fyrir hönd- um og séu byrjaðir að undir- strika ágreiningsefnin við kommúnista af þeim sökum. Það rennir stoðum undir þessa skýringu, að Jón Skafta son upplýsir í viðtalinu við Tímann, að utanríkisráðherra og formaður þingflokksins hafi báðir lagt blessun sína yfir þetfa fundarhald. Ekki fer á milli mála, að þegar talað er svo tæpitungulaust af hálfu framsóknarmanna, hlýtur það að efla þá sam- stöðu, sem eitt sinn var milli stóru flokkanna tveggja um öryggismálin en samstaða lýðræðisflokkanna tryggði lengi farsæla meðferð þess- ara mála — og getur enn gert. HVERS VEGNA RÆÐIR FRAMSÓKN VARNARMÁLIN NÚ? Bjartmar Guðmundsson: Ekki er það með ráði gert ISLENDINGAR gefa út 5 dagblöð í 90.000 eintökum og borga fyrir 300 milljónir króna, þegar með eru tald- ar 20 úr kassanum góða. Gott er það og ekki vil ég segja eins og Þórhallur biskup, sem dæmdi einu sinni bók i Kirkjublaðinu með þessum orðum einum saman: Ég sé eftir pappírnum. Við viljum hafa dagblöðin og upp- lýsingar í leiðurum um allan sann- leika. Ég las líka i einu þeirra nýlega, að blöð vasru ágætis áburður i mat- jurtagarða. Og þá er komið að því, að við getum étið þau í kartöflum og káli að lestri afloknum. Þannig notast þau þá á tvennan hátt upp til agna. Hvert eitt einasta tangur og tetur. Samt sé ég eftir plássinu, sem fer undir fréttirnar i 90.000 blöðum. Allar eru þær þær sömu í þeim öllum hvern dag og áður komnar í útvarpi og sjónvarpi, 15 eða 16 sinnum á sólar- hring. Ég held, að sálirnar fari að fá magasár af öllum þessum ósköpum eða lífsýki. Af heilsufarsástæðum í heilabúi og hjarta ætti að taka allar fréttir út úr dagblöðum og láta Rík- isútvarpið eitt um þær, svo sem 20 sinnum á dag. 1 staðinn mætti sem bezt auka bók- menntagagnrýni í Þjóðviljanum, Vísi, Morgunblaðinu, Tímanum og Alþýðu- blaðinu. Þar er dómstóll þjóðfélags- ins um bækur og hefur verið lengi. En sá kviðdómur er heldur svifaseinn í seinni tíð, svo ritdómar korna seint og um sumar bækur aldrei. Gagn- rýnendur eru í ábyrgðarstöðu mikilli og hafa líf allra rithöfunda í hendi sér eins og fjöregg og skapa þeim álit eða óálit. Svo aura blöðin saman í hestinn Silfra, sem er vænstur og vakrastur allra hesta fyrir utan Pegas us sjálfan. Þetta fagurskapaða reið- dýr hafa kviðdómarar bókmenntanna að láni og ráðstafa til þess, sem fremstur fer á ritvellinum, svo hann hafi tvennt til reiðar og sprengi ekki undir sér skáldfákinh. Eins og reglugerðir ætlast til kom Silfri niður á maklegan stað nú sið- ast. Samt má að því finna, að dóm- arar tóku hann út úr húsi áður en þeir höfðu dæmt margar aðrar bæk- ur en Hreiðrið, er út komu 1972. Ný- lega heyrði alþjóð, að þeir voru á ein- tali á Skúlagötunni og mundu þá eft- ir tveimur ljóðabókum og vissu nafn á þeirri þriðju. Af hvað mörgum? Ja, alltaf 14 til 18. Þessu minnisleysi veldur annríki en enginn illvilji. Hitt er svo annað, að fáum öðrum finnst Veðrahjálmur allra bóka beztur og halda helzt að i honum sé eitt erindi aðeins harla gott svo líkt Steini Steinarr, að maður mætti halda að það væri hans bam. Það nefnist líka Steinninn, ef ég man rétt. Um það eru mín orð þó auðvitað markleysa. Ekki er ég gagn- rýnandi. En það, sem ég vildi sagt hafa eða segja: Bækur koma ekki nógu jafn- aðarmannlega fram fyrir rétt, er nú hefur allt lif íslenzkra rithöfunda í fimm puttum, sem sé vísifingrum. Herrar þeirra hafa engan tima til að koma rökstuddum umsögnum í blöð- in. Þar með eru þeir farnir að bregð- ast trausti allra, sem á þá stara: Stjórnum dagblaðianna, lesendum, sem enga bók geta keypt fyrr en dómur er falliinn i hæðum og svo þeim, sem bækurnar búa til. Það kostar alltaf nokkuð að vera eitt- hvað. Þeir, sem bæhur skapa, Iifa á þvi, sem um þær er sagt eðia þá að þeir deyja af því. Enginn kaupir bók nema 5 stórveldi hafi um hana talað. Eng- inn fær náð hjá úthlutunarnefnd, sem hundsaður er fyrir kviðdómi þjóðar- ininar. Enginn heldur trú og trausti á köllun sinni nema hann fái einhverja uppörvun frá hæstarétti andrikis við menningarbrunna. Kuldaglott og fá- leikar 5 penna í einu smálandi myrð- ir viðkvæma andíi, jafnvel stórskáld. Það er ábyrgðarhluti að vera vænn og virtur. Norður á Akureyri, sem enn er í ríkinu, yrkja menn ágætlega, þótt ekki sé alveg á sarna hátt og þar, sem menn hafa týnt höfuðstöfum, stuðlum, rími, upphafsstöfum, punkt- um og kommum. Ég vil leyfa mér að nefna fáein nöfn: Bragi Sigurjónsson hefur rit- að margt margvíslegra tegunda og gefið út margar ljóðabækur. Einar Kristjánsson kveður og býr til skemmtilegar sögur. Guðmundur Frí mann er ljóðasmiður góður og hefur gaman af að búa til smásögur. Heið- rekur Guðmundsson hefur sent frá sér 5 ljóðabækur. Jakob Ó. Pétursson birtir oft í blöðum lausavisur, snjall- ar. Kristján frá Djúpalæk er kunn.ur af mörgum kvæðabókum. Rósberg Snædal er rithöfundur og rimsnilling- ur. Fjölda marga aðna mætti nafn- greina á þessum eina stað utan að- alstöðva bókmenmfanna. Á næstliðnu ári kom-u út 3 kvæða- bækur frá Akureyringum. Gagnrýn- endur virðast varla hafa séð þær en.n sem komið er. Samt vona menn enn að þeir séu alþjóðar menn. Þess vegna mega þeir ekki þegja Norðan- menn aligjörlega í hel. Ég er viss um að þeir gætu fundið vel feitt á stykkinu í Þrílækjum Kristjáns frá Djúpalæk, ef þeir mættu vera að og færu að fletta. Segjum t.d. í þeim lækn.um, sem fell- ur brosandi milli annarra tveggja. Viss er ég um að enga sút myndu þeir sjá í Páskasnjó Braga Sigurjóns- sonar. „Orðinn of gamalí? — Ekki að nefnal/Það er aldrei of seint — ofar að stefna.“ Af karlmennskunni hans Hannesar Hafstein hafa flest okkar listaljós alltof lítið. Af manndómi Stephans G. enn minna og heiðarleikanum. Enda er þeim innrætt að sálarháski fylgi þvi að drepa hendi í kalt vatn. Viss er ég um, að gagnrýnendur gætu fundið mannvit mikið í Lang- ferðum Heiðreks Guðmundssonar og ekki svo lítil tilþrif í Kaldavermslum, Byltingu, Grundvallarrétti, Kirkju- garði, Örlagastund, Bókvísi, Lifs- reynslu, Hringnum, Kindinni Kollu og — og — og —, Fyrirgefið! Þetta er utan við minn hring. Það var heldur ekki af ráði gert. Varla er það heldur af ráði gert að gagnrýnendur sniðganga enn norðanbækur, þegar þeir benda á ljósin, sem þeir finma i himnariki and- ans.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.