Morgunblaðið - 15.03.1977, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUÖAGUR 15. MARZ 1977
..■■■■■■■■...
Morðsaga
mmnmmm
Kvikmvnd eftir Reyni Oddsson.
„Oh, you got a problem, baby!“,
segir ein af vinstúlkum önnu
(Þóru Sigurþórsdóttur) við hana
og á þar við föður önnu, Róbert
(Steindór Hjörleifsson), sem
fylgist náið með heimkomu dóttur
sinnar á kvöldin, og refsar henni
með flengingu komi hún ekki á
tilsettum tfma. Klukkan er um
fjögur um nótt og Anna hefur
ekki leyft sér að koma svona seint
heim áður. Inntak þessarar
enskuslettu á því mjög vel við í
myndinni, en það á ekki síður við
utan hennar og í umfjöllun um
hana. Vandamál önnu að koma
seint heim, á ekki sfður við Reyni
og Morðsögu, þó f öðrum skilningi
Rétt 9 ár eru nú liðin frá því að
Reynir frumsýndi „Hernáms-
árin“ hér á landi og síðan hefur
ekki verið frumsýnd íslensk kvik-
mynd f fullri lengd í íslensku
kvikmyndahúsi. Hernámsárfn
telst hins vegar vera heimildar-
mynd, þó hún sé með leiknum
innskotum, þannig að við verðum
að hverfa allt aftur til ársins 1954
til að finna þessu sérstæða fyrir-
bæri, leikinni fslenskri kvik-
mynd, hliðstæðu í íslandssög-
unni. Þá frumsýndi Óskar Gísla-
son kvikmyndina Nýtt hlutverk
og sýndi hana á sama stað, í
Stjörnubíói. Sem sagt, 23 ár lfða á
milli tveggja islenskra, leikinna
kvikmynda. Meðal allra þeirra
þjóða, sem telja sig „menningar-
jóðir“ (og ósjaldan erum við
minnt á það af forystumönnum
okkar, að islenska þjóðin standi
framarlega í þeim hópi), væri
slfkt seinlæti f menningarfram-
leiðslunni talið refsivert, jafnvel
með opinberri flengingu. En
hvern á að flengja? Tæpast
Reyni, þó hann sé seint á feðinni.
öllu heldur mætti flengja for-
ystusauðina fyrir þann seinagang
og það skilningsleysi á þvi að sjá
þurfi þjóðinni jafnt fyrir andlegu
fóðri sem veraldlegu.
En setningin í upphafi á við
fleiri en Reyni og forystumenn-
ina. Eftir að hafa ráfað um sand-
auðn f 23 ár komum við, áhorf-
endur, skyndilega að kræklóttu
tré. Með hvaða augum lftum við
þetta tré? Hvernig dæmum við
þetta tré, þegar við höfum engan
samanburð við önnur tré? Við
verðum að taka afstöðu, en hvert
eigum við að sækja forsendurnar
fyrir dómnum? Hin mikla sögu-
þjóð stendur nú allt í einu uppi
sögulaus, slypp og snauð að þeim
samanburði, sem menn hagnýta
sér ósjálfrátt við dóma á verkum í
öðrum listgreinum. Það er því
nauðsynlegt, að áhorfendur geri
sér það vel ljóst, hvert þeir sækja
forsendurnar, áður en dómurinn
er felldur, því vafalaust, og trú-
lega ósjálfrátt, munu þeir bera
myndina saman við aðrar
bíómyndir, sem eru þá af erlend-
um uppruna. En jafnframt þeim
dómi verður að fylgja sú eðlilega
krafa, að fslensk kvikmyndagerð
njóti sömu kjara og hin erlenda,
en þar skilur því miður á milli.
Kvikmyndagerð okkar má lfkja
við sandauðnina, sem ég minntist
á hér a framan, þar sem fáir hafa
Iagt hönd á plóginn til að freista
ræktunar. Vöxtur kræklótta trés-
ins er því kraftaverk út af fyrir
sig.
Áður en ég skil við þessa ágætu
setningu, „Oh you got a problem,
baby“, vil ég aðeins benda á eitt
af fyrstu vandamálunum, sem
Reynir á við að etja gagnvart
áhorfendum en það er tungu-
málið. Það kann ef til vill að
hljóma svolftið ankannalega, en
það er staðreynd, að þegar við
höfum hlustað, horft á og lesið
erlendar bíómyndir f svo langan
'tia, þá skapar það undarlega
tilfinningu að heyra fslenzku og
horfa I Islenskt umhverfi á þessu
framandi tjaldi. Þetta verður
j 'nframt enn einn þrándur I ,
//// 11»IIVWWWWWv
götu áhorfandans í dómum hans
um verkið. Islenska sjónvarpið
hjálpar hér lítið upp á sakirnar
því það er sitthvað að horfa á
frímerki«eða heiit umslag.
„Ekki gallalaus, en góð miðað við
aðstæður".
Þessi fleyga setning var viðhöfð
um eina af myndum Oskars Gisla-
sonar á sfnum tfma og það kæmi
mér ekki á óvart, þó þetta yrði
lokaniðurstaða almenningsálitins
f dag um Morðsögu. Hún á slfkan
dóm fyllilega skilið, því satt best
að segja held ég, að heildaráhrifin
af myndinni hafi verið betri en
maður þorði að vona. Leikurinn
er f flestum tilvikum sannfær-
andi, atvinnuleikararnir hafa lagt
hin stóru svipbrigði leiksviðsins
tii hliðar og amatörunum,
unglingunum, tekst flestum að
vera eðlilegir. Hér er aðalábyrgð-
in á herðum Þóru Sigurþórs-
dóttur, sem stendur sig með
prýði, fyrir utan nokkra
smáhnökra, og er það fyrst og
fremst að þakka Reyni, sem hefur
tekist að meta réttilega hvað hann
mátti gera úr hlutverki hennar og
hvað ekki. Þetta setur honum
vissulega nokkrar skorður og það
segir ef til vill sína sögu að besta
atriði myndarinnar, bæði f leik og
öllu útliti, er flutt af atvinnu-
leikurum eingöngu. Þetta er biss-
nes-samkvæmið hjá foreldrunum,
sem er mjög vel af hendi leyst og
er aðstandendum þess til sóma. A
hinn bóginn vilja samtöl ungling-
anna verða fremur stirð, þó Reyni
takist á köflum að sigla þar milli
skers og báru. EfniMorðsögu
veldur þó ef til vill mestum heila-
brotum i umfjöllun um myndina,
þvi þó um sé að.ræða einhverja
tæknigalla eða frásagnargalla í
útfærslu verksins, liggur efnið og
tilgangur höfundar með mynd-
gerðinni jafnt undir gagnrýni,
hvort sem um er að ræða fslenzka
kvikmynd eða ameríska. Reynir
vitnar á einum stað í myndinni f
Claude Chabrol, frægan franskan
kvikmyndaleikstjóra, og lætur
vin önnu, Danfel, segja (eftir því
sem ég best heyrði): „Chabrol er
snillingur í að lýsa siðferðilegu
þreki borgarastéttarinnar.".
Væntanga talar Daníel þarna
fyrir munn höfundar enda kemur
það f ljós.að efni Morðsögu sver
sig f ætt við efnivið Chabrols.
„Siðferðislegt þrek borgara-
stéttarinnar" er ef til vill við-
fangsefni Reynis f Morðsögu, en
þar sem Chabrol lýsir tilfinning-
um sinna persóna, komum við að
tómum kofanum i Morðsögu.
Morðsaga byggist þvf miður ein-
vörðungu á týpum, alvondum
eiginmanni, undirokaðri eigin-
konu og hæfilega uppreisnar-
gjarnri dóttur. Sagan hefur því
lítinn hljómgrunn og rfs aldrei
hærra en miðlungsreyfari.
Meginuppistaða myndarinnar eru
tvö partý, annað sem þegar hefur
verið minnst á, á heimili foreldr-
anna, en hitt er unglingapartý,
sem stúlkan sækir á sama tíma.
Þótt fyrra samkvæmið hafi verið
vel leyst bætir það litlu við efni
myndarinnar, nema þegar frúin
gerir eftirminnilega uppreisn *I
lok samkvæmisins. I samkvæmi
unglinganna gerist nákvæmlega
ekkert, sem hefur áhrif á efni
myndarinnar, nema það að stúlk-
an kemur seint heim. Þar með er
alllöngum tfma varið í innantóma
frásögn og þetta gerist á fleiri
stöðum í myndinni (t.d. að
morgni hins afdrifarika dags, þeg-
ar Róbert ekur önnu áleiðis í
vinnuna. Um leið og hann labbar
út úr forstofunni kallar hann til
önnu í eldhúsinu og segir henni
að flýta sér, ef hún ætli að verða
samferða. Hún segist vera að
koma, og við sjáum hana sfðan
yfirgefa húsið, en allt þetta
höfum við séð úr forsalnum. Þetta
hefði verið nóg til að lýsa sam-
bandi þeirra morguninn eftir að
hann hefur flengt hana fyrir að
koma of seint heim, en þá er farið
að leggja áherslu á að sýna hana
labba meðfram húsinu, inn í bíl-
inn og sjá bflinn aka burt. Næst
sjáum við hann labbandi inn á
skrifstofuna sína, sem hefði verið
mjög eðlilegt framhald af því, að
Anna yfirgaf húsið, úr því ekkert
gerðist í ökuferðinni). Þannig
dettur frásögn myndarinnar
niður á köflum, og opinberar um
leið veikleika sögunnar, sem er
einfaldelga of magurt efni f 90
mfnútna mynd. Sennilega hefði
þetta orðið hið ákjósanlegasta
efni í 60 minútna mynd. Sem
dæmi um önnu atriði, sem hefði
mátt sleppa, má nefna grísinn og
þau samtök í lokin, úr því reynir
gefur þær upplýsingar í myndar-
lok að mæðgurnar hafi játað þrem
dögum sfðar. Það hefði verið
óþarfi, að planta hugsanlegum
vitnum inn í dæmið. Atriðið í
hljómplötubúðinni er einnig
óþarft, og Reynir hefði getar
sparað sér mikla fyrirhöfn með
því að sleppa einu erfiðasta atrið-
inu fyrir leikarana, þegar Guðrún
Ásmundsdóttir situr á baðher-
bergisgólfinu eftir morðið og seg-
ir dóttur sinni að þvo sér. Þetta
virkar svolítið út f hött, vegna
þess að það er dóttirin sem hefur
verið að hjálpa móður sinni og
það er ekkert, sem gefur til
kynna, að hún sé úr andlegu jafn-
vægi, en hins vegar er móðirin
það augljóslega.
Eitt af þeim atriðum, sem er vel
útfært í myndinni, er morðið
sjálft. Að vfsu má segja, að blóð-
gusurnar séu nokkuð yfirgengi-
legar, en sjálf útfærslan er snyrti-
lega unnin og á hagkvæman hátt.
Sama má segja um nauðgunina,
þar sem Reynir leyfir fmyndunar-
afli áhorfandans að blómstra.
Nokkur atriði f myndinni minna
óþyrmilega á atriði úr erlendum
myndum (Chabrol), s.s. dráttur
lfksins f plastpoka eftir gólfinu,
skuggamyndin af Guðrúnu um
með hnffinn á lofti (sem reyndar
minnir ekki sfður á Hitchcock,
enda Chabrol lærisveinn hans), f
plötubúðinni má finna bergmál
úr Clockwork Orange og þar fram
eftir götunum. Það er hins vegar
fullkomlega eðlilegt, að rekast á
slikar samstæður f þessari
íslensku kvikmynd, þar sem hún
á ekki í önnur hús að venda f
sögulegu samhengi.
Að lokum aðeins örfá orð um
tæknilegan frágang. Ég sagði f
upphafi, að heildaráhrifin af
myndinni hafi verið betri en
maður þorði að vona, og á það
ekki sfst við um tæknilegar frá-
gang hennar. Hér eru ýmsir hlut-
ir mjög vel gerðir og eitt jafn-
besta tæknilega atriðið er lýsing-
in á heimili fjölskyldunnar. Hins
vegar hefur Reynir greinilega
lent i misjöfnum veðrum utan
húss, og verður hann ekki sak-
aður um að eiga hlutdeild þar að.
Hins vegar er hljóðið jafnversta
tæknilega atriðið f myndinni, en
líkt og aðrir tæknigallar, sem
reyndar eru Itilmotlegir, stafa
þeir beinlfnis af fjárskorti, og það
er í rauninni undravert i því til-
liti, hversu fagmannlega myndin
lítur út.
Ég vil að lokum aðeins óska
Reyni til hamingju með að hafa
unnið þetta þrekvirki og vonandi
er þetta upphaf að gróðursælli
uppskeru en verið hefur. Ef til
vill getum vitnað f mynd Reynis í
næstu fslenzku kvikmyndinni og
þannig viðhaldið einhverju kvik-
myndasögulegu samhengi. Von-
andi lfða ekki aftur yfir tuttugu
ár, þangað til við sjáum fslenzka
kvikmynd í fullri lengd í fslenzku
kvikmyndahúsi. SSP.
7 ’
f Sölumenn \\
óli S. HallgrfmssonYX
kvöldsfmi 10610 \\ Q
Magnús Þorvarósson 11
kvöldsfmi 34776 II
Lögmaöur I/
Valgarð Briem hrl.// J
FASTEIGNAVER h/f
Stórholti 2a s. 11411
Smáíbúðahverfi
mjög gott einbýlishús um 85 fm
að grunnfleti hæð og rishæð. Á
hæðinni eru saml. stofur, eld-
hús, 2 herb. snyrtiherb. I risi eru
4 herb. og bað. Stór bílskúr
Bragagata
3ja herb. íbúð um 85 fm á 2.
hæð i steinhúsi. Stórt baðherb.
með tengíngu fyrir þvottavél og
þurrkara. íbúðin er ný standsett
og í mjög góðu lagi.
Rauðarárstígur
mjög góð 4ra herb. ibúð á tveim-
ur hæðum 3. hæð og rishæð. Á
hæðinni eru stofa, borðstofa,
eldhús og snyrtíng. í risi eru 2
herb. og stórt baðherb. íbúðin er
sérlega vel innréttuð með miklu
skáparými.
Rauðilækur
góð 5 herb. ibúð um 1 50 fm á
3. hæð. tvær saml. stofur, 3
herb.
Safamýri
kjallaraíbúð um 95 fm. Skáli,
stór stofa, svefnherb., eldhús,
baðherb. og geymsla.
Njálsgata
góð 4ra til 5 herb. ibúðarhæð í
timburhúsi. I sama húsi er 3ja
herb. risibúð í góðu standi.
Bergþórugata
góð 4ra herb. ibúð á 1. hæð i
steinhúsi. íbúðin er öll ný endur-
byggð. í sama húsi litil einstakl-
ingsibúð með sér snyrtingu.
Rauðarárstígur
góð 3ja herb. íbúð á jarðhæð um
70 fm. Öll ný standsett
Laugarnesvegur
góð einstaklingsibúð i kjallara.
Útb. 2.5 millj.
Skálaheiði Kóp.
risibúð 3 herb., stórt eldhús og
bað.
Hamraborg
glæsileg 2ja herb. ibúð á 2.
hæð. Bilgeymslur.
Álfaskeið
3ja herb. ibúð á 1. hæð um 86
fm. Bilskúrsréttur. Laus strax.
Álfaskeið
mjög góð 2ja herb. ibúð á 2.
hæð. Sérlega vandaðar innrétt-
irígar. Bilskúrsréttur.
Æsufell
mjög góð 2ja herb. ibúð á 7.
hæð. Fullfrágengin. Laus strax.