Morgunblaðið - 22.03.1977, Blaðsíða 39

Morgunblaðið - 22.03.1977, Blaðsíða 39
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. MARZ 1977 39 Minning: Ríkarður Jónsson Það var eins og að koma i lítið himnaríki í helviti striðsáranna að koma á Grundarstig 15. Þegar mannheimur skalf af ágirnd, heift og grimmd, flestar fréttir válegar og sorti verri tíðinda grúfði yfir þungur og ógn- vekjandi þá var það eins og í öðrum heimi að sitja i stofunni á Grundarstig 15, þar sem hver hlutur var gerður af list og smekkvísi, og hlusta á Ríkarð lesa eitthvað hnyttið, með sinni þrótt- miklu og blæbrigðaríku rödd. Frá þvi ég var barn eða fór að taka eitthvað eftir mönnum og málefnum, hafði ég ótrúlega mikið dálæti á öllu, sem ég sá eftir Ríkarð, þannig var það vist með mestalla þjóðina. Ekki aðeins myndum, heldur einnig vísum og greinum, sumt nærri lærði ég eins og þetta: „Dans er síst lastverður, og marga ánægjustundina hefi ég haft af dansi, hann liðkar líkamann, fegrar framkomuna og er sigursæll til ásta, en þegar farið er að dansa nótt eftir nótt oft við reyk og vín, þá getur farið af honum mesti glansinn." Þetta er held ég það eina sem ég hef séð af viti um dans um dagana. Hafi maður dáð eitthvað sem barn eða unglingur, og kynnst því siðar, er hætt við að það svari ekki til hugmyndanna og valdi vonbrigðum. Ríkarði var ekki þann veg farið, og verður best lýst með orðum síra Árna Þórarins- sonar á Stórahrauni, sem hann sagði við Ríkarð, þeir voru að tala um einhvern meðalmann: „Það er munur með hann blessaðan, og svo þessi ósköp, sem þér voru gefin.“ Ríkarður var ekki einn á Grundarstignum, þar var heil fjölskylda með sama svipmóti. Oft komu mér í hug þegar ég gekk heim, þennan stutta spöl upp á Bergstaðastræti, þessar hendingar Guðmundar Inga á Kirkjubóli: „Það var yndislegt fólk sem ég fann það var fólk, sem ég þekkti ekki áður.“ Af görhlum vana verður mér oft litið í glugga bókaverslana og renni augum yfir bókatitlana, rak þá eitt sinn augun í nafn, sem mér kom kunnuglega fyrir sjónir, og kom þó ekki fyrir mig, Ragnar Lundborg — Ragnar Lundborg — og þá rann upp fyrir mér ljós. Fyrir nærri þrjátiu árum höfðum við Ásdís Ríkarðsdóttir heimsótt þennan heiðursmann úti í Stokkhólmi og fært honum bréf frá Ríkarði, þeir voru vinir, og setið þar I góðu yfirlæti fram á nótt. Undrandi var ég hvað Ragnar vissi mikil deili á öllu islensku og hvað hann spurði af mikilli þekkingu og áhuga. Ekki vissi ég þá og ekki fyrr en ég hafði lesið bók hans um þjóð- réttarstöðu íslands, hversu mikið hann hefir unnið fyrir hamingju lands vors. Hitt veit enginn, hve stóran þátt Ríkarður átti í því að glæða svo áhuga þessa ágæta sænska vinar sins á málstað islands, að hann gengur fram fyrir skjöldu deilir, við lærðustu menn Dana- veldis og stjórnmálaskörunga, skorar Stórdanann á hólm, strengir vébönd þjóðaréttarins um hólmgöngustaðinn, hefur á loft þung rök og stór, og sigrar andstæðinginn með því að varpa honum til jarðar, líkt og Eysteinn úr Mörk í einvíginu á Þingvöllum forðum. Andstæðingurinn átti þess kost að standa upp ósár. Ragnar Lundborg er einn þeirra ágætismanna: „Sem f hrfðunum trðð hina torfæru slóð upp að tindrandí frelsi vors lands.“ Hver sem hefir heyrt Rikarð lýsa þeim hitadeilum og átökum sem áttu sér stað þegar hann var ungur námsmaður úti i Danaveldi og íslenskt fullveldi var aðeins hugsjón og von, ekki söguleg stað- reynd, veit hve brennandi hann var í þeim málum, sem og öllu er til heilla horfði. Eitt af snilldarverkum Rikarðs Jónssonar er skjaldarmerki Islands. Þar talar hann til þjóðarinnar, til framtíðarinnar, máli hins djúp- vitra spekings. Greipir landvættina í merkið sem eilífa aðvörun til Islendinga að varast erlenda ásælni. Gleyma aldrei sögninni af Una danska og landvættunum. I þökk og virðingu mun þjóðin skipa sér undir það merki sem hann hefir skapað. Grfmur S. Norðdahl Mig langar að minnast vinar mins, meistara Ríkarðs Jónsson- ar, þótt ég finni vanmátt minn og smæð. Ég man hans fyrst getið þegar ég var stelpa uppi i sveit, að þá þegar náði frægð hans til innstu dala og verk hans prýddu mörg heimili, askar og spænir, listasmíð, sem allir dáðust að. Ég heyrði fólkið tala margt um þennan undravölund og sagt var, að eftir að sjá mann einu sinni, gæti hann teiknað mynd, sem all- ir þekktu. Þessi undramaður var af Austurlandi og það var voða langt í burtu fannst mér. Árin liðu, svo var það eitt sinn (ég var þá vinnukona í Reykja- vik), að ég fékk að fara á ung- mennafélagsskemmtifund. Þá var það að maður gekk í salinn, aldre hafði ég mann honum líkan séð. Hann bar af öllum, íturvaxinn, reistur og fráneygur og með undrafagurt hár. Þar fór ekki kot- ungur. Frá þessum jöfri streymdi lífsorka og frelsi, já allt, sem prýða má einn mann, drunginn hvarf og skemmtan hófst. Þessi maður framsagði ljóð ógleyman- leg, hann leiddi sönginn og allir fylgdu með. Þvílíkur undramátt- ur og fegurð. Allt var þetta hróp um endurheimt frelsi, íslandi allt. Þegar dansinn hófst voru allir með. Það var dásamleg skemmt- um. sem lengi var búið að. Já, meira að segja, mér finnast áhrif- in vara enn. Hver er þessi maður, sem lyftir öllu í hærra veldi? Mér var sagt að hann héti Rikarður Jónsson. Þetta mun hafa verið árið 1924 og allar götur síðan hef- ur aldrei borið skugga á þessa fyrstu hrifni mina, mér fannst hann alltaf meiri og betri eftir því, sem ég kynntist honum meir. Hann unni landi okkar af alhug. Málfar hans var fagurt, enda unni hann íslenskri tungu, skildi kraft hennar, víðfeðmi, litauðgi og fegurð. Mér fannst hann skáld i orði og verki. í hans andans heimi var aldrei þrotabú, það var lífsins lind, hrein og tær, ólgandi af fegurð og krafti. Já, þær hafa ekki verið smátækar á gjafirnar, heilladis- irnar, við vöggu Ríkarðar og úr þessum auðæfum vann hann og vann, landi og þjóð til blessunar. Ef öll verk hans væru komin á einn stað, þyrfti að byggja stóra höll. Arið 1932 átti ég heima í litlum kofa á Grimsstaðaholtinu. Það voru daprrir tímar, veil heilsa og atvinnuleysi. Vorið var að koma, en það var eins og það kæmist ekki inn í kotið. Þá gerðist það, að barið var að dyrum. Þar var kom- inn sjálfur Ríkarður með sína dásamlegu fjöslskyldu. Það breyttist allt á svipstundu, von- irnar urðu fleygar, vorið var kom- ið. Þau heimsóttu mig nokkrum sinnum þessi ár, sem ég átti þar heima og áhrifin voru alltaf söm, von, frelsi og vor. Ég átti líka þvi láni aó fagna að fá að koma á heimili þeirra, það var alveg dýr- legt. Kona hans, María Ölafsdótt- ir, var i minum augum fögur og tigin og eftirminnileg á allan hátt. Allt sem hún gerði var svo fallegt og hlýtt, umhyggjusöm og vökul hlynnti hún að öllu og öllum og heimilið var eftir því. öll voru börn þeirra hjóna sér- lega efnileg. Þung var sorg þegar þau misstu einkasoninn sinn. I blóma lífsins var hann kallaður burt frá konu og börnum ungum. Hann var af öllum talinn afbragð annarra manna, völundur mikill og hugkvæmur. Sjálfur veiktist Ríkharður og var lengi mjög veikur. Ég held að ég fari með rétt mál, að líkams- þreki hafi hann aldrei náð að fullu eftir þá þolraun. Nú þegar ég sit hér og rísla við minningarbrot, er mér efst i huga þakklæti til Guðs fyrir að hafa fengið að eignast vináttu hans. Ég þakka fögru ljóðin og alla vin- áttuna. Hann, sem sólina skóp og gaf okkur þetta dýrlega land, bið ég að leiða hann um ókunna stigu á fund ástvina sinna allra, sem bíða hans. Ég þakka fyrir vináttu hans dásamlegu konu, já og allrar hans blessuðu fjölskyldu, þakkir fyrir að mega koma heim á Grundarstig 15 og vera með þeim og sjá og finna þeirra höfðings- skap og reisn. Ég veit að það var í mikið ráðist að skrifa um þennan mann. Ég bjóst við að eitthvað yrði gert eftirminnilegt vegna útfarar hans. Jú, veðurguðirnri skörtuðu sínu fegursta, mín daufu eyru náðu ekki orðum prestsins, en tónarnir fundust mér Ríkarði til dýrðar. Mér fannst þeir hefðu þurft að heyrast um alla lands- byggðina og þá ekki sist hans heimabyggð. Ég bjóst við að mikið yrði skrifað og að stóru mennirnir hefða margt að segja um þennan mikla velgjörðarmann lands og þjóðar, þennan ókrýnda konung listarinnar og manndómsins. En fyrst svo var ekki, hljótum við smælingjarnir að skríða fram úr fylgsnum okkar, til þess að hrópa til æsku landsins og allra, sem landinu unna og eitthvað vilja fyrir það gera: takið upp merki Ríkarðar, reisið honum brauta- stein — ekki af bronsi eða marm- ara, heldur með því að varðveita landið okkar frá því að falla í ánauð, varðveita frelsið, sem öllu er dýrmætara, hlynna að öllu, sem lifir, bæði á láði og i legi. Eflið manndóm ykkar, skyldu- rækni og drenglyndi, slikt er í anda Rikarðar. Bruggið töfralyf til að þvo blinduna af sálaraugum þeirra, sem ekki sjá aðra leið landinu til bjargar en eiturspú- andi iðjuver i blómlegum byggð- um, leggið mjúkar hendur við móður jörð. og þá mun vel farn- ast. íslandi allt. í guðs friði. Helga Larsen. Jóhanna Jónsdóttir Innri-Bug — Minning Laugardaginn 26. febrúar 1977 var gerð frá Ölafsvíkurkirkju út- för Jóhönnu Jónsdóttur frá Innri- Bug í Fróðárhreppi. Jóhanna var fædd að Elliða í Staðarsveit þ. 4. júlí 1888, dóttir hjónanna Jó- hönnu Vigfúsdóttur og Jóns Jóns- sonar bónda og hreppstjóra þar í sveit, og var hún yngsta barn þeirra hjóna. Jóhann giftist árið 1910 Þorgilsi Þorgilssyni frá Hraunhöfn í Staðarsviet, þau reistu sér bú i Bjarnarfosskoti og bjuggu þar fram á árið 1915. Þaðan fluttu þau til Ólafsvikur en 1923 kaupa þau Innri-Bug í Fróðárhreppi. Hugur þeirra hjóna hafði lengi staðið til búskapar og nú hófu þau búskap á Innri-Bug og bjuggu þar uns þau fluttu til Ólafsvíkur 1961 en nytjuðu jörðina eftir sem áður allt til þess að Þorgils andaðist 1970. Eitt hið fegursta sem fornis- lensk fræði geyma eru Ijóðin, sem lýsa valyrkjunni er blessar fyrst daginn, sem hljómar og vekur il starfa, blessar nóttina sem veitir hvíld og frið, óskar körlum og konum heilla og lofar með þakk- látssemi hina fjölnýtu fold, ber siðan fram þá fórn til æðri mátta- valda að sér veitast megi mannvit og læknishendur. Afmælis- og minning- argreinar ATHYGLI skal vakin á þvf, að afmælis- og minningargreinar verða að berast blaðinu með góðum fyrirvara. Þannig verð- ur grein, sem birtast á í mið- vikudagsblaði, að berast f síð- asta lagi fyrir hádegi á mánu- dag og hliðstætt með greinar aðra daga. Greinar mega ekki vera í sendibréfsformi eða bundnu máli. Þær þurfa að vera vélritaðar og með góðu iinubili. ■ ■' ■ Áreiðanlega var Jóhönnu í Bug oft hið sama i hug og hið forna ljóð lýsir. Þrátt fyrir langvarandi veikindi var þelhlýja hennar söm við sig, þau náðu ekki að hafa slæm áhrif á hennar innri mann og hún gat heilsað jafnt degi sem nóttu með blessunaróskum sér og sínum til handa. Mál hennar og þroski miðlaði samvistarfólki af gnægð hjartans og eftir því sem kraftar hennar leyfðu vildi hún ætíð hlúa sem best að vinum sinum og bað þess að þeim fylgdi farsæld á við- sjálum vegum mannlegs lífs. Mér fannst þægilegt að ræða við Jóhönnu föðursystur mína, hún gat brugðið fyrir sig fyndni og skemmtilegur tilsvörum, en samfara allri hennar orðræðu var góðvildarhugurinn mest áberandi til manna og málefna. Lífi einstaklingsins er stundum líkt við gróður jarðar, sem vex, þroskast, en fölnar siðan og visn- ar. Þegar eikin fellur að foldu vekur hún með fallinu bergmál. Er> það vekur ekki hátt bergmál fráfall islenskrar bóndakonu, þegar lif hennar var orðið eins og skar. En þegar sæti Jóhönnu ,i Bug er autt, vakna hugljúfar minningar. Með lífi sínu og ævi- starfi reisti hún sjálfri sér veg- legan minnisvarða. Jóhann eignaðist í sinu hjóna- bandi 5 börn: Guðlaugu, búsetta í Reykjavik; Sólveigu, sem er dáin; Þorgils, klæðskerameistara i Reykjavík; Jóhann, bifreiðast. í Reykjavk, og Oskar, verkstjóra i Ólafsvík. Ég votta ykkur öllum innilega samúð. Jens Vigfússon. HÖGGDEYFAURVAL FJAÐRIR KÚPLINGSDISKAR KÚPLINGSPRESSUR SPINDILKÚLUR STÝRISENDAR VIFTUREIMAR KVEIKJUHLUTIR FLEST I RAFKERFIÐ HELLA aðalluktir, lukta- gler, luktaspeglar og margs konar rafmagns- vörur BOSCH luktir o.fl. S.E.V. MARCHALL lukt- ir CIBIE luktir. LJÓSASAMLOKUR BÍLAPERUR allar gerðir RAFMAGNSVÍR FLAUTUR 6—24 volt ÞURRKUMÓTOR 6—24v ÞURRKUBLÖÐ ÞURRKUARMAR BREMSUBORÐAR BREMSUKLOSSAR ÚTVARPSSTENGUR HÁTALARAR SPEGLAR í úrvali MOTTUR HJÓLKOPPAR FELGUHRINGIR AURHLÍFAR MÆLAR alls konar ÞÉTTIGÚMMÍ OG LÍM HOSUR HOSUKLEMMUR RÚÐUSPRAUTUR FELGULYKLAR LOFTPUMPUR STÝRISHLÍFAR KRÓMLISTAR BENSÍNLOK TJAKKAR 1 V2—30T VERKSTÆÐISTJAKKAR FARANGURSGRINDUR BÖGGLABÖND ÞOKULJÓS SMURSPRAUTUR PÚSTRÖRAKLEMMUR RAFKERTI LOFTFLAUTUR BENZÍNSÍUR EIRRÖR+ FITTINGS BRETTAKRÓM VERKFÆRI SLÍPIPAPPÍR VATNSDÆLUR ÞVOTTAKÚSTAR BARNAÖRYGGIS- STÓLAR BARNABÍLBELTI BÍLBELTI HNAKKAPÚÐAR ÖSKUBAKKAR MÆLITÆKI f. rafgeyma SWEBA sænskir úrvals rafgeymar ISOPON OG P-38 beztu viðgerða- og fylliefnin PLASTI KOTE spray lökkin til blettunar o.fl. Athugiö allt úrvalið l^^lnaust h.t Siðumúla 7—9 Sími 82722

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.