Morgunblaðið - 07.06.1977, Blaðsíða 14

Morgunblaðið - 07.06.1977, Blaðsíða 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. JUNÍ 1977 ___I>órir Haukur Einarsson, Drangsnesi: Flotkrónur og f jadrafok Inngangur ..Ég tel fyllilega tímabært og æski- legt. að um þessi mál sé fjallað í opmberum umræðum, þar sem tæki- færi gefst til að kanna, hvaða viðhorf menn hafa til hugsanlegrar gjaldmiðils- breytingar " Þetta eru ummæli Dr Jóhannesar Nordal seðlabankastjóra í viðtali við Morgunblaðið hinn 4 mars sl í tilefni af þingsályktunartillögu Lárusar Jóns- sonar alþingismanns um að tvö núll verði skorin aftan a íslensku krónunni. Af viðtalinu í heild virðist mega ráða að seðlabankastjórinn telji það koma fyllilega til greina. að gerð verði áður nefnd breyting á gjaldmiðlinum, þótt hann á hinn bóginn geri ekki mikið úr raunverulegri hagkvæmni þess Þá virðist og mega ráða það af viðtalinu, að afstaða almennings í málinu komi hugsanlega til með að hafa veruleg áhnf á það, hvort af breytingu verður eða ekki Með því að mér þykir málið harla merkilegt á allan hátt. get ég ekki látið hjá liða að leggja orð i belg. eftir þá óbeinu hvatningu, er fram kemur í framan greindn tilvitnun Skoðana- skipti leikra jafnt sem lærðra á sem víðustum vettvangi hljóta að þjóna best hinni almennu umræðu um þetta merka tímamótamál Læt ég svo lokið þessum inngangs- orðum og sný mér rakleitt að efninu Lærdómurinn og leikmennskan í viðtalinu við Mbl kveðst seðla- bankastjóri vilja leiðrétta þann mis- skilnmg. er mjög komi fram í um- ræðum um þetta mál og lýsi sér i þeirri skoðun. að sú breyting að taka upp nýja mynteiningu hundrað sinnum stærn en núgildandi islenska krónu. jafngildi því að taka tvö núll aftan af öllum tölum Sannleikurinn sé sá, að í tveimur áföngum á undanförnum árum hafi einmitt tvö núll verið tekin aftan af íslenska gjaldmiðlinum með þvi að fella aurana algerlega niður Banka- stjónnn segir ennfremur efnislega að jafnvel þótt umrædd breyting væri gerð. yrðu allar tölur með jafnmörgum tölustöfum og áður. Þessi ummæli seðlabankastjórans eru að mínum dómi ágætt dæmi um það. hversu góður ásetningur kemur oft og tíðum illa til skila, þegar sér- fræðingarnir taka til að tjá hugmyndir sínar við almenning. Þetta stafar áreiðanlega sjaldnast af því. að viðkomandi sérfræðingar séu ekki góðir. ágætir eða frábærir, hver í sinni grein. heldur líklega af hinu. að þeir tala tíðum á vissan hátt eilitið annað tungumál en allur fjöldinn Tilgangur seðlabankastjórans er vafalaust að gera einfalda hluti ennþá Ijósari í málinu. en mér finnst á hinn bóginn að orð hans vefji málið nokkru mistri og séu jafnvel til þess fallin að rugla fólk í rfminu Það. sem seðla- bankastjórinn er að segja, hlýtur að vera þetta Kr 100 fyrir hugsanlega breytmgu myndu samsvara kr. 1,00 eftir breytingu. Vissulega eru jafn margir tölustafir í báðum tilvikum Líklega er það ekki sérlega nákvæmt. hvað þá vísindalegt orðalag, að tjá umrædda breytingu með orðunum að ..skera tvö núll aftan af krónunni " Ég hygg, að þetta hafi eigi að siður þann augljósa kost. að svo til hvert einasta mannsbarn í landinu skilji að fullu, hvað við er átt. ef svona er tekið til orða Þegar talað er um að skera tvö núll aftan af krónunni, er auðvuað átt við að nema tvö núll aftan af heilli tölu upphæðar. þar sem heila talan táknar fjölda aðaleininganna, þ e krónunnar. en aukastafirnir hundruðustu hluta einingarinnar. þ e auranna. ef þeir væru enn við lýði Væri islenska myntkerfið ólemstrað i dag, myndi þetta samsvara færslu kommunnar um tvö stæri til vinstri, og þannig losa okkur við tvo öftustu upphaflega tölustafi Eins og mynt- kerfið er i dag, myndu tveir tölustafir hins vegar fara i það að skila aftur aurunum inn í íslenska myntkerfið Orðalagið „tvö núll" hefur auðvitað þann augljósa annmarka að bókstaf- lega og strangt til tekið heimfærist það einungis upp á heilar tölur, sem inni- fela a m k tvö núll Niðurstaða min af þessum hug- leiðingum er sú, að þrátt fyrir skil- greiningargalla orðalagsins „tvö núll". sé það nú þegar öllum almenningi Ijóst, hvað því er ætlað að merkja. þ e að auka verðgildi islensku krónunnar hundraðfalt með því að deila gildandi heilli tölu hennar með hundrað Hitt hlýtur þá um leið að teljast nánast aukaatriði. þótt tölustöfum sem slikum myndi ekki af áðurnefndum ástæðum fækka frá því, sem nú er, ekki einu smni í heilum krónum, þar eð brota- talan .00 væri yfirleitt slegin og skrif- uð Ennfremur er ég þeirrar skoðunar að komman eða punturinn, sem raunar kæmi þarna aftur i spilið. þótt seðla- bankastjórinn hirði ekki um að tíunda það, væri margfaldlega þess virði að slá eða skrifa. miðað við þann ávinning að endurreisa íslenska myntkerfið í sinni réttu mynd Ég held ennfremur að seðlabanka- stjórinn ofmeti og einblíni um of á þá breytingarástæðu í huga fólks, að tölu- stöfum myndi fækka. sem ekki væri raunhæf ástæða, eins og rakið hefur verið Ég held að fólk vilji fyrst og fremst endurreisa gamla góða kerfið með því að fá þyngri aðaleiningu og aurana inn aftur Þótt myntkerfið okkar sé ekki ýkja gamalt. er það eigi að síður orðið okkur samgróið Viðrétting þess myndi hafa a góð áhrif á verðmætaskynjun almennings og jafn- vel glæða trú fólks á það, að með lagni mætti kannski bjarga fleiri verðmætum úr verðbólgubálinu ep íslenska mynt- kerfinu einu saman. En lítum nú aftur á þetta með tölu- stafafjöldann. „Sannleikurinn er sá. að í tveimur áföngum á undanförnum árum hafa tvö núll verið tekin aftan af íslenska gjaldmiðlinum með þvf að fella aurana algerlega niður, þannig að krónan er nú minnsta mynt- einingin." (Leturbreyting mín — ÞHE) Framangreind verklýsing felur í sér fordæmingu sjálfrar sín og upphefur sig sem nýtileg rök í þessari umræðu. Það er einmitt þetta. sem ég á við. þegar ég tala um að rugla í ríminu. Þetta, sem seðlabankastjórinn er að segja má kannski til sanns vegar færa á sinn hátt, en þó nánast því aðeins. að við játum okkur reiðubúin til að hlaupa frá umræðu alvarlegra staðreynda yfir í gamansaman orðaleik Sé það meining seðlabankastjórans, að sá verknaður að nema tvö núll aftan af íslenska gjaldmiðlinum með því að fórna aurunum, sé lækning sambæri- leg við þá, er umrædd myntbreyting myndi leiða af sér, þá kemst ég ekki hjá því að klóra mér svolítið bak við eyrað Sannleikurinn er nefnilega sá, að verðskuldi nokkur aðgerð í veröld- inni fyrr og síðar nafngiftina hrossa lækning, þá er það þessi klúra aflimun íslenska gjaldmiðilsins, sem seðla- bankastjóri er nánast að státa af. Þessi lækning er eitthvað í ætt við að taka tvö hundruð kílóa ístrubelg, höggva af honum útlimi um axlir og nára og segja síðan sigri hrósandi: Gerið svo vel, hundrað kílóum léttari Næsti. Sú staðreynd, að áðurnefnd aðgerð á gjaldmiðlinum er ekki af hinu góða og á ekkert skilt við umrædda mynt- breytingu, sést kannski best með því að setja upp litið og einfalt dæmi. Segjum að kr 100,00 árið 1947 séu kr 10 000 i dag Gefum okkur síðan nokkra þrjátíu ára áfanga inn i framtíðina, stöðugt með hundraðkallinn frá 1 94 7 í hendinni og sjáum hvaða myndir hann tekur á sig í gegnum árin: 1947 = 100,00 — 1977 = 10 000 — 2007 = 1 000 000 — 2037 100 000 000 — 2067 10 000 000 000 — 2097 1 000 000 000 000 Hundraðkallinn minn er orðinn að billjónkalli eða þúsund milljörðum eftir rúm hundrað ár hér frá, en á þeirri tölu springur nýja rafreiknivélin mín, sem aftur þýðir það, að ég gæti ekki einu sinni notað hana til að leggja saman vikulega matarúttekt mína í kaupfélaginu. Þetta þykir mér nú ekki alveg nógu gott, og lái mér hver sem vill Sé tekið mið af verðbólgugrósku síðari ára. væri engin goðgá að láta sér detta í hug, að ekki þyrfti einu sinni heila öld til að afskræma íslenska gjaldmiðilinn eins og sýnt er hér að framan. Af þessu má öllum vera Ijóst, að þó við aflimum íslenska gjaldmiðilinn og köstum aurunum í gráðugan kjaft verð- bólguskrímslisins, þá er það skamm- góður vermir, ef við horfum nefinu lengra. og næsta undarlegt að nokkr- um manni skuli detta í hug að benda á slíkt sem einhvers konar hliðstæðu umræddrar myntbreytingar Lag- færingu af því tagi sem í þingsályktun- inni greinir, mætti endurtaka eftir þörf- um í rás tímans og myntkerfið myndi stöðugt varðveitast og endurnýjast í sinni réttu. upprunalegu mynd Lag- færingar þeirrar tegundar, er seðla bankastjórinn vitnar til, myndu hins vegar að vfsu ekki leiða til endur- tekinna aflimana, þar eð ekkert er eftir nema búkurinn, heldur útheimta síendurteknar blóðfórnir gjaldmiðils- einingarinnar. þar sem sífellt yrði að vera á höttunum eftir nýju og nýju nafni Nöfn mynteininga Seðlabankastjóri bendir á þann möguleika að taka upp nýtt nafn á mynteiningu. t d nafnið mörk Þetta tel ég fráleitt. Nöfn myntkerfisins eru svo samgróin vitund þjóðarinnar, að slík tillaga væri vlsust til að fæla fólk endanlega frá sérhverri breytingu tengdri slíkum annmarka að nauðsynjalausu. Nauðsynlegt er að gera sér Ijóst. að ekkert kallar á nafnbreytmgu af neinu tagi, þótt vægisbreyting sé gerð á mynteiningunni. í mesta lagi mætti hugsa sér, að fyrsta árið eftir breyt- inguna væri að einhverju leyti talað um nýkrónur, á meðan verið væri að losa hugann úr viðjum hins gamla verðgildis. Þetta nafn, nýkróna, ætti hins vegar að sjálfsögðu hvergi að skrást og hverfa sem fyrst úr talmáli aftur, ef það væri þá yfirleitt nokkru sinni til þess gripið. Ef við lítum svolftið betur á málið, sjáum við óðara. að myntbreyting sú sem hér um ræðir, væri ekki annað en það, að verið væri að lagfæra í einni lotu það, sem farið hefur aflaga s.l. þrjátíu ár. íslensk króna héldi áfram að vera íslensk króna eftir breytingu sem áður, á sama hátt og íslensk króna 1 94 7 er íslensk króna enn í dag. í stað þess að nokkrum hafi komið til hugar að gefa krónunni sérstakt nafn hvert ár fyrir sig. enda þótt vægi hennar hafi sífellt verið að breytast frá einu ári til annars. Framkvæmdin Þeir sem haldnir eru efasemdum I sambandi við myntbreytinguna. munu að likindum velta þvi nokkuð fyrir sér, hvort kostnaður og framkvæmda- örðugleikar kunni ekki að valda því að tvimælis orki um réttmæti hennar. Hvað kostnaðinn áhrærir, má benda á að við hreyfum varla svo litla fingur, að það kosti ekki eitthvað. Ef og þegar að þvi kemur, að breyting verði ákveðin. munu væntanlega hinir færustu menn setjast niður og gera áætlun um kostnað. Ég fyrir mitt leyti hef ekki áhyggjur af þessu og er reiðu- búinn til að standa undir minum hluta i gegnum kerfið Um framkvæmdma vil ég hins vegar fara fáeinum orðum. Kýs ég þá að ræða hana í tvennu lagi. Annars vegar umskráningu reikninga og skjala, hins vegar peningaskiptin. 1. Umskráning. Þar eð bókhald og peningar tengjast yfirleitt órofa böndum i sérhverju skipulögðu sam- félagi. kemur það af sjálfu sér að hagnýta bókhaldstæknina til að tryggja, að breytingin skili sér hnit- miðað og öruggt í gegnum sérhvert bókhald. þannig að enginn geti orðið fyrir skakkaföllum eða skaða. Verður ekki annað séð en að þetta ætti að vera næsta einfalt og fyrirhafnarlítið í fram- kvæmd. miðað við arðsemi Ef við göngum út frá því, að mynt- breyting yrði látin koma til fram- kvæmdar í byrjun nýs árs, sem virðist raunar sjálfsagður hlutur, mætti hugsa sér eftirfarandi vinnubrögð í bókhaldi: Fyrsta færsla hvers einasta efnahags- bundins reiknings að lokinni opnun í byrjun breytingarársins myndi verða: viðkomandi reikningur deb/kred X, X = mismunur viðkomandi reiknings X 99/100 Svona lítið og einfalt væri það Ein einasta aukafærsla á hverjum reikningi sem verið væri að opna hvort sem væri. Mótreikningurinn, (myntbreyt- ingarreikningur?) myndi auðvitað jafn- ast út af sjálfum sér og verða óvirkur í bókhaldinu við næstu áramót, eftir að hafa gegnt hlutverki sínu, vonandi um langt árabil. Við skatta- og gjaldaútreikning á fyrst ári eftir breytingu vegna síðasta gjaldárs fyrir breytingu yrði álagningar- aðili að sjálfsögðu að margfalda með stuðlinum 1 / 100 á einhverju þrepi. Margvísleg fjármálaskjöl svo sem verðbréf o.fl. þyrftu að líkindum að ganga í gegnum einhvers konar aðgerð og skrifast niður um 99%. Ef til vill yrði það með þeim hætti, að þau væru stimpluð eða árituð með nýjum tölum á skrifstofum lögsagnarumdæma. Launaskrár. verðskrár og verðmerkingar yrðu vitanlega að endurnýjast við áramót og yrði allt að vera til reiðu í þeim efnum Án þess að vilja gera lítið úr þeirri fyrirhöfn. kemst ég ekki hjá að álykta, að viðkomandi aðilar þjóðfélagsins séu í gegnum árin orðnir svo þjálfaðir í þeim efnum, að þeir fyrir sitt leyti teldu þetta ekki frágangssök, miðað við þann tilgang, er það þjónaði 2. Peningaskiptin. Fyrsta af- greiðsludag bankanna á nýja árinu myndu peningaskiptin hefjast. Farsælast og öruggast væri að líkindum, að fólk skipti peningum sínum sem allra mest í bönkum, áður en farið væri með þá út i viðskiptallfið. án þess þó það væri nokkur skylda Ætti þetta ekki að vera nein frágangs- sök fremur en það, að við skjótumst af og til í banka til að selja ávisun Þessi háttur myndi flýta peningaskiptunum og tryggja fólk gegn hugsanlegum skakkaföllum i viðskiptum af völdum breytingarinnar. Þeir, sem ekki hefðu þennan hátt á, y^ðu að sjálfsögðu að gæta þess, að sérhver greiðsla til eða frá með gömlum peningum væri hundrað sinnum minna virði en nafn- verð segði til um Áreiðanlega væri öruggast. áhyggju- minnst og þægilegast fyrir alla aðila, að fólk væri sem allra minnst að velkja gömlum peningum sin i milli eftir breytingu. heldur skipti þeim sem fyrst i næsta banka. Innleysingartimi gömlu myntarinnar ætti að vera svo rúmur að enginn þyrfti að hafa áhyggjur í þvi sambandi Avinningurinn Nú vil ég snúa mér að þvi að benda á. hvað ég tel að ávinnast myndi með umræddri breytingu isienska mynt- kerfisins. 1 Reynslubundið hagræði þess, viðurkennt i verki af fjölmörgum þjóðum, að fara ekki niður úr vissu lágmarki með gildi aðaleiningar gjald- miðils, en hafa hundruðustu hluta aðaleiningar sem undirmynt með ein- hverju nafni. Seðlabankastjóri bendir á japanska yenið, sem er verðminna en krónan. Ágætt. þetta var þaðeina. sem okkur vantaði, undantekning til að sanna regluna 2. Mynstur myntkerfisins. þjóðlegt og alþjóðlegt í senn, myndi endur- heimtast og varðveitast óbrenglað og hinn endurbætti, þróttmikli gjaldmiðill gegna hlutverki sínu með sóma fyrir land og þjóð 3 Aukastafalausar tölur í bókhaldi meiða fegurðar- og færslutilfinningu margra manna og minna einna helst á halaklippta hunda. Margir myndu fagna því, þegar af þessari ástæðu, að losna við halaklippingana úr bók- haldinu, en fá í staðinn gamla góða talnamynstrið. sem er svo samgróið vitund alls þorra þjóðarinnar. 4 Aukið traust á gjaldmiðlinum og vaxandi virðing fyrir peningum yfirleitt Frelsun frá því að upplifa það í fram- tíðinni, að halaklipptu hundarnir í bók haldinu haldi áfram að lengjast uns nota þyrfti rafknúna hjólastóla til að skjögta milli debet og kredit Frelsun frá því, að flotkrónurnar létu sig hafa það einn góðan veðurdag að breytast í fiðraðar flugkrónur. sem flögra myndu um loftin blá, fáum þó til gagns eða gleði Aurafórnin, sem verðbólgunni var færð í tveimur áföngum, breyting engu sem nemur um þessa þróun, og er því að mestu út í bláinn. Lokaorð Nú er ég búinn að endurtaka orðið seðlabankastjórinn svo oft í þessari Framhald á bls. 30 FRA LEH9BEININGASTÖÐ HÚSMÆflRA Þvottur á tízkuflíkum Ljós fatnaður er nú vlða á boðstólum í tizkuverzlunum og skal hér á það bent, að menn ættu að kynna sér vel, hvernig halda eigi honum hreinum, áð- ur en kaupin eru gerð. En slík- um fatnaði fylgja yfirleitt leið- beiningar um meðferð. Neyt- andinn verður að gera þær kröfur að tryggt sé að fatnaóur- inn verði hreinn og vel útlít- andi eftir þá þvottameðferð sem framleiðandinn mælir með. Gerviefni eru yfirleitt þvegin I ylvolgu vatni og er mjög auð- velt að ná burt öllum óhreinindum, jafnvel þótt hita- stig þvottavatnsins sé ekki meira en um 40°C. Hvít eða mjög ljós baðmullar- efni þarf hinsvegar að þvo I vatni sem er nálægt suðumarki, ef góður árangur á að nást. Að visu er unnt að halda hvítum baðmuliarfatnaði sæmilega hreinum mjög lengi með slíku háttalagi. Það er þvi mesti mis- skilningur að framleiða hvítar baðmullarskyrtur með svörtum skrautsaumi sem lætur lit ef þvottavatnið er heitara en 40°C heitu vatni. Árangurinn af slíkum þvotti má sjá á meðfylgjandi mynd. Eigandinn lagði vestið i bleyti yfir nótt i vatn með þvottaefni sem i eru efnakljúfar til þess að fá sem beztan árangur af þvott- inum. Sennilega hafa efna- kljúfarnir með einhverjum hætti valdið því að málmurinn í tölunum og í rennilásunum leystist upp að einhverju leyti. En undir tölunum á vestinu voru komnir allstórjr ryðblettir og rennilásarnir hafa látið lit í vestið. S.H.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.