Morgunblaðið - 08.10.1977, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. OKTÖBER 1977
Eftir Magnús Finnsson
„FLOKKURINN er heilinn og
eigandi lífs ykkar!" stóð á stórum
borða rétt utan við Kremlmúrana,
tilvitnun í Lenin, guðinn, sem alls
staðar er, utan dyra og innanhúss,
ýmist steyptur í brons eða höggv-
inn í marmara, steingervingur
kommúnismans. I öllum þeim
borgum, sem við komum til, er
Lenintorg eða Leningata. Á ein-
um stað var og verið að sandblása
guðinn, sem líklegast hefur verið
of óhreinn, enda er mengun i
Sovétríkjunum svo mikil, að varla
er unnt að taka yfirlitsmyndir í
borgum. í hitasvækjunni i Yere-
van og Tibtlissi tók maður gjarn-
an vasaklút og þurrkaði af enni
sér. Vasaklúturinn varð svartur
eftir, svo mikil var mengunin.
En þessi tilvitnun, sem er upp-
haf þessarar greinar og var raun-
ar fyrirsögn fyrstu greinarinnar
um Rússlandsförina, lýsir
kannski bezt inntaki þeirrar þjóð-
lífsstefnu, sem Marx boðaði.
Hann vildi breyta og bæta þjóðfé-
lagið sjálft án tillits til þess, hvað
yrði um einslaklinginn sjálfan.
Þetta vildi einnig annar maður
gera, Bretinn John Stuart Mill,
sem reit bókina „On Liberty” eóa
Frelsið. En Stuart Mill vildi fara
aðrar leiðir til þess að breyta
ir. Það væri lesandans að hugsa
sitt. Hins vegar kvaðst ég geta
sagt, hvað mér byggi í brjósti und-
ir eigin nafni i greinum. I skoðun-
um og lífsviðhorfum milli þessara
manna og min fannst mér vera
heilf ginnúngagap.
Mat á stöðu manna er einnig
allt annað en gerist á Vesturlönd-
um. Verkamaður hefur i laun, að
því er mér var tjáð, frá 150 til 170
rúblna. Hins vegar hefur læknir
aðeins um 70 til 100 rúblur á
mánuði. Skráð gengi rúblunnar
er 270 krónur, en hins vegar er
hægt að fá rúblu i erlendum
bönkum fyrir mun minna verð
eða um 50 krónur íslenzkar. Þeg-
ar ég spurði hvers vegna læknar
hefðu ekki meiri laun — var svar-
ið: þeir vinna ekki við skapandi
framleiðslustörf. Síðan frétti ég,
að blaðamenn og fréttamenn, svo
og kvikmyndatökumenn og hljóð-
menn sjónvarps hefðu 400 rúblur.
Þetta fannst mér bæði eðlilegt og
sjálfsagt, að menn í þessum störf-
um hefðu há og mikil laun, en
mér fannst samt skrítið hlutfallið
við aðra — blaðamenn með fjór-
föld læknislaun. Hvernig gat það
verið? Svarið við þvi var ofur
eðlilegt — þeir eru menn, sem
hafa áhrif á skoðanamyndun
ER ALLS
STAÐAR
NÁLÆGUR
þjóðfélaginu og auka um leið
frelsi einstaklingsins. Hér er um
tvær hugmyndafræðiiegar stefn-
ur að ræða og það er grundvallar-
mismunur þessara tveggja lífs-
.skoðana, sem skilur þessi tvö
þjóðfélagsform, það sem Islend-
ingar búa við og sovétskipulagið.
Ég gerði t.d. tilraun til þess að
ræða vió blaðamenn um blaóa-
mennsku, en ég efast um að þeir
hafi skilið hvað ég var að tala um.
Þessir menn þekktu ekki og vissu
ekki um tilvist John Stuart Mill,
sem boðaði að allir menn mættu
segja það sem þeim byggi i
brjósti. Öll hugsun þessara
manna hefur aðeins eina stefnu
og það er að boða stefnu Flokks-
ins. Ég sagði þeim að ég gæti ekki
i fréttum lagt mat mitt á hluti, ég
gæti aóeins farið með staðreynd-
fólks, áróðursmeistarar flokksins
og flokksvélarinnar, svo einfalt
var það.
Nú en annan dag heimsóknar
forsætisráóherra íslands var árla
morguns skoðað demantasafnið í
Kreml. Innan dyra þess er bannaó
að taka myndir og urðum við að
skilja ljósmyndavélar okkar eftir
áður en við gengjum í helgidóm
dýrgripa zaranna og hinna nýju
Kremlherra. Demantasafninu er
skipt i tvær deildir. Annars vegar
eru gersemar horfinna höfðingja,
en hins vegar stórir og dýrmætir
steinar, sem fundizt hafa í nám-
um Sovétríkjanna. I deiid krún-
unnar rússnesku er t.d. krýning-
arkóróna Katrínar miklu, alsett
gimsteinum og þar eru og
demants eyrnalokkar zarinna,
sem eru svo þungir að gera varð
sérstaka spöng, líkt og á gull-
spangargleraugum, sem kræktist
utan um allt eyrað. Þar er einnig
stórt jarðarber, sem gert er úr
rauðum gimsteini og var gjöf
Gústafs III Svíakonungs til
Katrinar árið 1777. Þannig mætti
lengi telja kórónur og veldis-
sprota.
í deildinni, sem sýnir demanta,
sem stjórnvöldum hafa hlotnazt
eftir byltingu má sjá margan fagr-
an steininn og sýnt er hvernig
unnt er að vinna þá og slípa. En
það sem vakti furðu mína og ann-
arra var að ekki gátu hinir nýju
herrar í Kreml stillt sig um að
móta merki sitt, hamar og sigð í
fíngerðan demantssalla, svo að
þeir sem á horfðu fengu glýju í
augun. Áreiðanlega var þetta dýr-
mætasta merki sovézka kommún-
ismans, sem lá þarna til sýnis rétt
eins og kórónur zaranna.
Ur demantasafninu var haldið í
svokallað vopnasafn. Þar getur að
líta allt mögulegt skraut; vopn og
dýrgripi, sem þjóðin hefur skilið
eftir sig kynslóð eftir kynslóð.
Það mega Sovétmenn eiga, að
þeir meta forna muni og mun það
einkum og sér i lagi vera fyrir orð
Lenins, að svo er gert. Hann á að
hafa sagt, að forna gripi skyldu
þeir varðveita, þvi að í þeim fæl-
ist saga þjóðar þeirra, sveiti og
blóð. I þessu safni eru og dýrgrip-
ir, sem zörununt hafa verið gefnir
frá öðrum þjóðhöfðingjum. M.a.
skoðuðum við örn í fullri líkams-
stærð, sem Japanskeisari hafði
gefið zarnum. Örninn var gerður
úr 2.000 fjöðrum úr fílabeini og
er hægt að taka hann í sundur
fjöður fyrir fjöður, tómstunda-
gaman zarsins, eins konar
,,pússluspil“ þeirra tíma. Einn
Rússanna, sem fylgdu okkur um
safnið, kvað enska fornleifafræð-
inga gjarnan koma til Kremlar, ef
þeir þyrftu að rannsaka enska
handmennt og silfur- og gullgerð
fyrri tima. Þegar þjóðfélagslegar
hræringar urðu í Bretlandi og
efnahagslífið fór úr skorðum á
öldinni sem leið, notuðu Bretar
nefnilega alla sína listmuni I
myntgerð og bræddu margan dýr-
gripinn upp. Nú er eina full-
komna safnið, sem ber þessari
fornu handmennt vitni, í Kreml,
fyrrum eignir háaðalsins rúss-
neska.
Eftir að hafa gengið um salar-
kynni hallanna í Kreml og skoðað
alla þessa dýrgripi og orðið vitni
að öllu því bruðli, sem fyrr á
tímum hefur átt sér stað, finnst
manni ekki skrítið að bylting hafi
átt sér stað fyrir 60 árum. Sem
dæmi má nefna að þegar Katrin
mikla dó lét hún eftir sig 15 þús-
und kjóla. Hefði það því tekið
hana 41 ár, ef hún hefði átt að
fara i þá alla, einn á dag. Við
skoðuðum skrautvagna zaranna,
gulli slegna, ýmist á hjólum eða
sleðum eftir því hvort þeir voru
notaðir að sumri eða vetri. Ég
sagði við einn fylgdarmanna okk-
ar: „Þetta eru Rolls Roycar síns
tíma: Næst vænti ég að við fáum
að sjá bílageymslu Leonids
Brezhnevs, nútíma Rollsa." I
fyrstu varð fylgdarmaður okkar
alvarlegur og dálitið þungur á
brún, en hann áttaði sig fljótt,
yppti öxlum og brosti, um leið og
hann sagði: „En herra Finnsson,
ég hef ekki einu sinni séð þá
sjálfur."
Þetta kvöld fóru islenzku gest-
irnir í Bolsjoj-leikhúsió og sáu tvö
ballettverk, Jarðfræðingana, eftir
N. Karetnikov og Vorblót eftir
Stravinsky. Frá því þarf ekki að
skýra nánar, enda Rússar frægir
fyrir stórkostlegar ballettsýning-
ar. Sýningin hófst á því að ljós-
kastarar lýstu upp viðhafnarstúk-
una i Bolsjoj, þar sem heiðurs-
gestirnir frá íslandi sátu. Áhorf-
endur klöppuðu forsætisráðherra
Islands lof i lófa, en siðan voru
þjóðsöngvar landanna leiknir.
Kvöldið í Bolsjoj var ógleyman-
legt og húsið sjálft sem stór og
mikill dýrgripur, gulli slegið.
Tjaldið var ofið með hamri og
sigð og efst uppi yfir sviðinu var
skjaldarmerki Sovétríkjanna
gulli slegið.
Með heimsókninni i Bolsjoj var
heimsókninni til Moskvu þar með
Heiðursvörður við gröf óþekkta hermannsins í Kænugarði,
Kiev.
Götumynd frá Tibilissi. Með 100 metra millibili eru myndir af
tetínslum. en þaS eru konur, sem tfna te 2 ökrunum í Grúsfu.
Þeir, sem fí myndir af sér i götum og gatnamótum, hafa niS
einhverjum ókveSnum afköstum, en ðkveSiS mark hefur veriS
sett fyrir 60 ira afmæli byltingarinnar.