Morgunblaðið - 19.04.1979, Blaðsíða 32
32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. APRÍL 1979
Þorv. Garðar
Kristjánsson:
Þorv. Garðar Kristjánsson
(S) mælti nýlega fyrir til-
lögu um endurskoðun fram-
kvæmda í orkumálum 1979,
sem hann flytur ásamt fleiri
þingmönnum Sjálfstæðis-
flokks. Tillagan miðar að
því að hraða orkufram-
kvæmdum þann veg, að
innlendir orkugjafar komu
fyr í stað innfluttra, vegna
þjóðhagslegra sjónarmiða;
að orkunýting verði ódýrari
almenningi og atvinnu-
vegum; og að afgangsorka
verði nýtt betur.
Verkefni til endurskoöunar
Þorv. Garðar Kristjánsson (S)
sagði endurskoðunina sérstaklega
Ein af mörgum hitaveituframkvæmdum 1974 — 1978 var Hitaveita Suðurnesja. Hér sjást
þingmennirnir ólafur G. Einarsson og Matthías Á. Mathiesen, ásamt Eiríki Alexanders-
syni sveitarstjóra við mannvirki fyrirtækisins.
Hraða þarf nýtíngu
innlendra orkugjafa
eiga að beinast að eftirfarandi
verkefnum:
• — 1) Hraðað verði lagningu
aðalháspennulínu rafmagns til
þess að draga úr vinnslu raforku
með díeselvélum og hagnýta megi
rafmagn til húshitunar, þar sem
jarðvarma nýtur eigi.
• — 2) Hraðað verði styrkingu
rafdreifikerfis í sveitum, svo þar
megi koma við rafhitun í auknum
maeli.
• — 3) Lokið verði við sveita-
rafvæðingu.
• — 4) Aukin verði jarðhitaleit
og hagnýttir verði til fulls jarðbor-
ar ríkisins í því skyni en fullnýting
þeirra mun ekki ráðgerð á árinu.
• — 5) Hraðað verði fram-
kvæmdum við hitaveitur og fjar-
varmaveitur.
Fjármögnun framkvæmda
Þorv. Garðar sagði að fjár-
magna mætti þessar auknu fram-
kvæmdir, sem verðþróun á olíu
erlendis og aðstæður heimafyrir
gerði í senn aðkallandi og
arðbærar, bæði með lántökum og
beinum lögum úr ríkissjóði, enda
verði samhliða beitt niðurskurði í
öðrum útgjöldum ríkissjóðs í því
skyni. Benti hann á að markaðs-
verð á olíu í Rotterdam, sem ræður
innflutningsverði til íslands (frá
fram yfir launaþróun, sem er
eðlileg viðmiðun fyrir þau svæði,
sem ekki njóta jarðvarma, sýnir
ljóslega hvern veg þessi hækkun
kemur við heimilin, kostnaðarlega,
auk áhrifa á gjaldeyrisstöðu
þjóðarbúsins.
Olíustyrkurinn
Þorv. Garðar vék síðan nokkrum
orðum á olíustyrknum, sem hafi
verið hugsaður til að jafna að
nokkru kostnaðarmun húshitunar
á jarðvarma- og olíusvæðum. í
upphaflegum lögum frá 1974 hafi
verið gert ráð fyrir 1% gjaldi á
söluskattsstofn til að standa undir
þessum jöfnunarstyrk. Þrátt fyrir
þá hækkun, sem orðið hefur á olíu
frá því lögin voru sett og þrátt
fyrir það að álagningarstofninn,
sem gjaldið til að mæta styrknum
er lagt á, hafi margfaldast á þessu
tímabili, hefur styrkurinn
einungis hækkað um 44% á
einstakling á olíusvæðum. Þetta er
ekki mikið, sérstaklega þegar þess
er gætt, að á tímabilinu 1971—78
fengu íbúðasvæði með tæplega
50.000 manns hitaveitur, lang-
samlega stærstur hluti í tíð fyrrv.
ríkisstjórnar. Munaði þar mest um
hitaveitu til nágrannabæja
Reykjavíkur, hitaveitu Suður-,
Þorv. Garðar
Kristjánsson alþ.m.
að á síðasta stjórnartímabili. En
mikið er enn ógert, sagði hann, er
varðar aðalorkulínur í einstökum
byggðarlögum. Allur dráttur í
þessum efnum veldur miklum
þjóðhagslegum skaða og leggur
óheyrilegar byrðar á íbúa ein-
stakra byggðarlaga. Og keyrt hef-
ur um þverbak í þessum efnum við
sífelldar olíuverðshækkanir.
Gleggsta einstaka dæmið í því efni
er drátturinn á tengingu Vest-
fjarða með Vesturlínu. Við stofnun
Orkubús Vestfjarða 1977 var gert
ráð fyrir að Vesturlínu yrði lokið í
október 1979. Núverandi stjórn-
völd hyggjast víkja frá þessari
tímasetningu og draga verkið á
langinn.
Miðað við að lagningu Vestur-
línu verði ekki lokið fyrr en í
árslok 1980, í stað fyrri tíma-
ákvörðunar, verður aukinn kostn-
aður Orkubúsins vegna diesel-
keyrslu um 1500 m.kr. Hér er ein
röksemdin enn fyrir hraðari fram-
kvæmdum til nýtingar innlendrar
orku.
Mikilvægt fyrir
strjálbýlid
Þorv. Garðar sagði ákaflega
mikilvægt að styrkja rafdreifi-
kerfi í strjálbýli til að anna megi
aukinni rafhitun, þar sem jarð-
varma nýtur ekki. Þetta atriði
snerti þó ekki einvörðungu þann
efnahagsvanda, sem tengist olíu-
verðshækkunum. Heldur og þann
mikla vanda, sem okkur væri á
höndum vegna offramleiðslu land-
búnaðarafurða. Með styrkingu raf-
dreifikerfið megi koma við margs
konar léttum iðnaði í strjálbýli og
skapa forsendur fyrir nýjum bú-
greinum, sem aftur bjóði upp á
atvinnutækifæri er nauðsynlegt sé
að til verði samhliða framleiðslu-
samdrætti í þeim búgreinum, sem
framleiði verulega umfram eftir-
sprun og afsetningarmöguleika.
Þorv. Garðar sagði að Orkuráð
hefði lagt einróma til við iðnaðar-
ráðherra, að á næstu 8 árum verði
árlega varið fjárhæð, sem að
framkvæmdagildi svaraði til 1100
m.kr. á verðlagi í byrjun þessa árs
til að styrkja rafdreifikerfi í
strjálbýli. Gerði ÞGKr. í ítarlegu
máli grein fyrir, hvern veg hugsað
væri að standa að þessum fram-
kvæmdum, sem því miður er ekki
rúm til að rekja hér í blaðinu.
Sveitarafvæðing
Þorv. Garðar sagði að sveitaraf-
væðing hefði nú staðið í aldar-
fjórðung. Nú væri svo komið að
aðeins væru 50 býli eftir, sem gert
er ráð fyrir í tillögum Orkuráðs að
fái rafmagn, en þá eru enn 40 býli,
sem sinna verður með öðrum
hætti. Þessi framkvæmd er stórt
réttlætismál, sagði hann, en hún
kostar fjármagn, eins og aðrar
framkvæmdir. Því miður er raun-
verulega ekkert ætlað til þessara
mála á fjárlaga- og framkvæmda-
áætlun þessa árs.
Aukin jaröhitaleit
Þorv. Garðar sagði á því engan
vafa, að jarðvarminn væri lang-
hagkvæmasti orkugjafinn til upp-
hitunar húsa hérlendis. Af þeim
sökum sé brýnt að auka jarðhita-
leit og hagnýta til fulls þá jarð-
bora, sem tiltækir eru. Eins og nú
horfi sé hins vegar stefnt í hæga-
gang á þessu ári á þessum vett-
vangi. Möguleiki er hins vegar
talinn á því að 80% ^þjóðarinnar
geti notið jarðvarma. A þessu sviði
vannst mikið á liðnu stjórnartíma-
bili en áfram þyrfti að halda af
fullum krafti. Þorv. rakti þróun
fjárveitinga og lánsfjárútvegunar
til jarðhitaleitar á líðandi áratug
og taldi, að núv. stjórnvöld þyrftu
að ganga rösklegar til verks en nú
væri ráðgert. Sama gilti um fram-
kvæmdir við hitaveitur og jarð-
varmaveitur. svo leysa mætti rán-
dýra, innflutta orkugjafa af hólmi
sem allra fyrst.
Þorv. Garðar lagði áherzlu á, að
sú stefnumörkun, sem fælist í
tillögu sjálfstæðismanna, byggðist
á arðsemi framkvæmdanna, bæði
gjaldeyrissparnaði fyrir þjóðarbú-
ið, er innlend orka kæmi í stað
hinnar innfluttu, og fyrir heimilin,
sem byggju að margföldum hús-
hitunarkostnaði í samanburði við
jarðvarmasvæðin. Aðstæður væru
þær, að þessar framkvæmdir ættu
að hafa forgang en ekki að lenda í
samdráttar- og niðurskurðar-
stefnu stjórnvalda.
100-150% hækkun
gasolíu frá 1978
1200% hækkun
hitunarkostnaðar
með olíu frá 1973
40-50 þús. manns
fengu hitaveitu
liðið kjörtímabil
Húshitun með olíu
5 sinnum hærri
en í Rvík
Dýr seinkun
Vesturlínu
Sovétrikjunum), hafi í febrúar-
mánuði sl. verið 100—150% hærra
en meðalverð olíu árið 1978. Þó sú
hækkun verði e.t.v. ekki varanleg,
væri sýnt, að bregðast þyrfti við
með þeim hætti, sem tillagan gerði
ráð fyrir, ef fyrirhyggja og fram-
sýni réði ferð.
Húshitun meö olíu
margfaldast í kostnaði
Þorv. Garðar vitnaði til útreikn-
inga, v'arðandi verðreikninga hús-
hitunar með olíu, sem Jóhann
Bjarnason, framkv. stj. Fjórðungs-
sambands Vestfjarða, hefur unnið.
Þar sést að gasolía til húshitunar
hefur hækkað úr kr. 5,30 hver
lítri í júlí 1973 í kr. 68,90 1. marz
1979 — cða um 1200% — sem
þýðir að verðið hefur
þrettánfaldast. Þar með er sagan
ekki öll sögð, því spáð er, að
gasolíulítri geti farið í yfir 90
krónur áður en langt um líður og
þá hefur verðið sautjánfaldast frá
1973. Á sama tíma sem þessi
hækkun hefur orðið, hækkaði
tímakaup verkamanna í fiskvinnu
vestur í ísafirði um 623%, sem er
7,23-földun. Verðskriður olíunnar
nesja, hitaveitu Akureyrar,
Siglufjarðar o.fl. staða.
Þorv. Garðar gerði og ítarlegan
samanburð á olíu og raforkuverði.
Ef við gefum okkur að olían sé 100,
sagði hann, þá er rafmagnskostn-
aður í Reykjavík 48, á
RARIK-svæðinu 82, hitaveita í
Rvík 22, Suðurnesjum 47, Akureyri
58. Það er 5 sinnum meiri húshit-
unarkostnaður hjá heimilum á
olíuhitunarsvæðum en í Reykja-
vík. Ég hygg að þessi samanburður
skýri þá áherzlu, sem leggja verð-
ur á orkuframkvæmdir, ekki sízt í
þágu þess fjórðungs þjóðarinnar,
sem enn verður að búa að olíuhit-
un húsnæðis.
Meginverkefni
Þorv. Garðar sagði meginverk-
efni í orkumálum undanfarið hafa
verið samtenging landsins í eitt
raforkukerfi, bæði af hagkvæmn-
is- og öryggisástæðum. Samteng-
ing og samstarf á landsvísu sé
nauðsynlegt, hvern veg sem eign-
arfyrirkomulagi verður annars
fyrir komið. Mikið hafi áunnizt í
þessu efni með Norðurlínu og
Austurlínu, sem unnið hafi verið
Mjólkárvirkjun II tekin í notkun hjá Orkubúi Vestfjarða. Form Orkubúsins, Guðm. H.
Ingólfsson, flytur ávarp.