Morgunblaðið - 10.02.1980, Blaðsíða 7
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1980
7
Enn er að reyna að svara
góðum bréfum frá lesendum.
An þeirra væri erfitt að
halda lífi í þættinum.
Þórunn Guðmundsdóttir í
Reykjavík drepur á mjög
margt athyglisvert, og hefur
sumt borið hér fyrr á góma,
annað ekki. I fyrsta lagi
minnist hún á þann rugling,
sem orðinn er á dyrum og
hurð, en um það segir Þór-
unn réttilega: „Ég tel að
hurðin sé flötur, sem alls
ekki er hægt að opna. Það
eru dyrnar sem eru opnaðar.
Menn opna ekki lokið á
hirslu, heldur opna þeir
hirsluna. Stundum er jafnvel
talað um að fara gegnum
hurð. Að vísu er slíkt gerlegt,
en mun meiri fyrirhöfn en að
opna dyrnar og ganga um
þær, eins og réttilega er
sagt.“
Þá kemur Þórunn að atriði
sem mjög er efni til að ræða.
Það er eignarfallsending
kvenkynsorða, sem enda á
-ing, og annarra í sama
beygingarflokki. Þessi orð
hafa frá fornu fari endað á
-ar í eignarfalli, drottningar,
æfingar, lendingar, en nú
virðist þessi ending mjög í
hættu og ætla að semja sig
að u-endingu þágufallsins,
eins og gerst hefur í þolfalli,
sem var endingarlaust að
fornu. „Hér hefr Gylfaginn-
ing“, stendur á fornum bók-
um.
Dæmin, sem Þórunn tekur,
eru svona: „Flugvél var varn-
að lendingu“, í stað lend-
ingar, og skólastjóri auglýsti
í útvarpi: „Nemendur mæti
til skólasetningu". Hér er
skörin að færast ískyggilega
upp í bekkinn, ef skólastjór-
ar kunna ekki að beygja
orðið skólasetning.
En það eru ekki bara orð,
sem enda á -ing, sem hér eru
í hættu. Heyra má fólk segja
til Elínu Guðrúnu, Ingi-
björgu o.s.frv. og veitir ekki
af að gera ar-endingu þess-
ara orða eitthvað til bjargar,
ekki til björgu. Svo langt
gekk svipuð málhelti í út-
varpi ekki fyrir löngu, að
maður, sem morgunpósts-
menn töluðu við um ferða-
mál, sagði alltaf til Dan-
mörku, en samkvæmt því
ætti landið að heita Dan-
marka. Af orðinu Danmörk
hefur frá fornu fari verið til
tvenns konar eignarfall:
Danmarkar og Danmerkur,
hið síðarnefnda mun algeng-
ara og nær einhaft langa
hríð. Astæðulaust virðist að
bæta þriðja eignarfallinu við
og mönnum vorkunnarlaust
að kunna að beygja heiti
þeirra lands, sem sagan hef-
ur sett okkur í nánustu
tengsl við.
Þá minnist Þórunn á of-
notkun svokallaðrar
skildagatíðar í stað þátíðar
viðtengingarháttar af sterk-
um sögnum, og er þetta mjög
skylt meginefni síðasta þátt-
ar. Þar sem sterka sagnbeyg-
ingin er nokkuð vandmeðfar-
in, ekki síst viðtengingar-
hættirnir í nútíð og þátíð,
hafa menn flúið vandann, en
á þeim flótta verður mál
manna ærið fátæklegt, eða
með dæmum Þórunnar: „Ég
mundi koma, ef ég mundi
geta“ í staðinn fyrir: „Ég
kæmi, ef ég gæti.
Stjörnur það né vissu
hvar þær staði áttu,
segir í Völuspá. Þórunn Guð-
mundsdóttir vitnar til þess-
ara orða í því sambandi, að
nú sé notkun ýmissa forsetn-
inga mjög á reiki, þær viti
37. þáttur
ekki hvar þær eigi staði
fremur en stjörnurnar, áður
en æsir komu skipun á göngu
himintungla.
Að réttu lagi minnir Þór-
unn á ofnotkun forsetningar-
innar fyrir, sem ryður
gjarna burtu handa. til og á,
svo að dæmi séu tekin. Gjafir
fyrir alla, í stað gjafir handa
öllum, ástæða fyrir ein-
hverju í stað ástæða til
einhvers og líkur fyrir ein-
hverju í stað líkur á ein-
hverju, svo að vel valin dæmi
Þórunnar séu tekin.
Enn þykir Þórunni með
réttu að oft séu forsetningar
notaðar, þar sem þeirra er
engin þörf. Dæmi: Samning-
ar milli Breta og íslendinga,
þarna má auðvitað sleppa
forsetningunni milli, eða:
Hann var hér í marga daga,
þar sem forsetningin í er
allsendis óþörf.
Þá er enn sögnin að virka.
Ég hef sama málsmekk og
Þórunn að þessu leyti. Mér
leiðist þessi sögn. Við þurf-
um heldur ekki að taka hana
upp úr dönsku um þau áhrif
sem menn verða fyrir. Eitt-
hvað orkar vel eða illa á
okkur, hefur á okkur góð eða
vond áhrif.
Á skip skal skriðar orka,
en á skjöld til hlífar,
mæki til höggs,
en mey til kossa,
segir í Hávamálum.
Hér verður að nema staðar
um sinn, þótt margs sé enn
ógetið úr bréfi Þórunnar og
fleiri. Það má verða síðar. En
undir það skal tekið að
óviðkunnanlegt þykir mér,
þegar veitingastaður í
Reykjavík býður landsmenn
velkomna til borgarinnar.
Eru Reykvíkingar ekki líka
landsmenn?
VELSLEÐASYNING
veröur haldin hjá okkur í Sundaborg frá þriöjudegi 12. febrúar út þá viku
og síðan um helgina 16. og 17. febrúar, alla daga opiö frá kl. 2—5.
Við sýnum Skidoo Alpine 2 belti 65 hö.
Skidoo Everest 50 hö.
Skidoo Citation 40 hö.
Artic Cat Pantera 55 hö.
4 geröir af sjúkra- og flutningatengisleðum og vélsleöakerrum.
Ef veöur leyfir þá er reynsluakstur mögulegur.
Gísli Jónsson & Co h.f. Vélaborg h.f.
Sundaborg 41 — Sími 86644 Sundaborg 10 — Sími 86655
TIL SÖLU
HÚSBÍLL
Svefnpláss fyrir 8. 360
vél. Sjálfsk. o.fl. Uppl. í
síma 85372.
T*
oc
30
Sértilbóð
í mars
Brottför: 27. mars — 5 nætur
INNIFALIÐ:
Flug, gisting m/enskum morgunverði og
flutningur til og frá hóteli.
Verð frá 129.500 krónum
Útvegum miða í leikhus,
tónleika, knattspyrnuleiki helgarinnar,
kynnisferðir um London og nágrenni.
Takmarkað sætamagn - pantið tímanlega
Ferðaskrtfstofan
ÚTSÝN
f Austurstræti 17 - sími 26611
FERDASKRIFSTOFAN J—-
URVAL^JT
við Austurvöll. — Sími 26900
30
'A