Morgunblaðið - 29.02.1980, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. FEBRÚAR 1980
„Hef aldrei
séð eftir
því að
leggja
fyrir mig
leiklist"
— wtflr Klcmcnz JónHHon lcikurl «k l«'ik-
lÍHtarHtjóri, Hcm i <laK hcldur upp á HCxtuKH-
afmæli witt á flmmtánda afmœlÍHdaHrlnn!
Ljósm: Kristján Einarason.
Klemenz Jónsson ieikari og leiklistarstjóri á skrifstofu sinni i
Rikisútvarpinu i gær.
Klemenz Jónsson leikari og
leiklistarstjóri Ríkisútvarpsins
er sextugur í dag, og féllst
hann á að ræða við blaðamann
Morgunblaðsins af því tilefni.
— Raunar er þetta aðeins
fimmtándi afmælisdagur hans,
þar sem hann ber upp á hlaup-
ársdag, en árin eru víst samt
sem áður orðin sextíu!
„Já, ég hef aðeins átt fimmtán
afmælisdaga þar sem þá ber upp
á þennan dag, 29. febrúar," sagði
Klemenz er við spurðum út í
fjölda afmælisdaga hans. „Ég
minnist þess hins vegar ekki að
þetta hafi skipt neinu máli
þegar ég var yngri, þar sem
móðir mín hafði það fyrir reglu
að halda upp á afmælið mitt
þann 28. Átti ég því alltaf minn
afmælisdag eins og bræður mín-
ir og var ekki á neinn hátt
mismunað að því leyti, en fyrir
kom þó að mér var strítt á þessu
í skóla."
En ekki var þó ætlunin að
ræða afmælisdaga sérstaklega
við Klemenz, þó blaðamaðurinn
gæti ekki stillt sig um að
minnast á það, heldur var aðal-
erindið að forvitnast um leikfer-
il hans, og skoðanir á leikhús-
málum.
Fyrsta hlutverkið
hjá L.R. 1942
„Áhugi minn á leiklist vakn-
aði þegar ég var við nám í
opnun Þjóðleikhússins í apríl
1950 er hann lék í íslandsklukk-
unni og Fjalla-Eyvindi og var
kennari við leiklistarskóla Þjóð-
leikhússins og síðar yfirkennari
í um það bil 20 ár.
Eins hefur Klemenz verið
leikstjóri í fjölda verka, og alls
munu þau vera orðin nær 40
leikritin sem hann hefur leik-
stýrt.
Miklar framfarir síðari ár
— Hafa orðið miklar breyt-
ingar á leiklist hér á landi hin
síðari ár, hafa gæðin aukist?
„Já ég tel að ekki leiki nokkur
vafi á því að við eigum nú mun
fleiri og betri leikara en áður
var,“ segir Klemenz, „þótt rétt
sé að hafa í huga að okkar
gömlu leikarar voru ótrúlega
góðir, þótt ekki væru þeir allir
skólagengnir. En öll aðstaða
leikara er nú miklu betri en
áður var og möguleikarnir fleiri,
þó vissulega megi þar margt
gera betur. Það er til dæmis
slæmt þegar mikið af efnilegum
ungum leikurum fær ekki vinnu,
en hugsanlega hefur verið
offramleiðsla á leikurum hin
síðari ár.
Atvinnuleikhúsum hefur þó
farið fjölgandi og eru nú fjögur
talsins hér á landi sem verður
líklega að teljast nokkuð gott.“
— En hvert á hlutverk leik-
húss að vera að þínum dómi, á
að leggja aðaláherslu á boðskap,
Kennaraskólanum," segir Klem-
enz, „en þá kenndi Haraldur
Björnsson okkur framsögn. Það
varð til þess að ég hóf leiklist-
arnám hjá honum og var við það
í þrjú ár.
Enn frekari áhuga á leiklist
fékk ég svo eftir að ég fékk mitt
fyrsta hlutverk árið 1942. Það
var hjá Leikfélagi Reykjavíkur í
Dansinum í Hruna. Síðar komu
svo fleiri hlutverk, til dæmis í
Orðinu eftir Kaj Munk.“
— En hvað með frekara leik-
listarnám?
„Ég fór ásamt fleira ungu
fólki til náms í Royal Academy
of Dramatic Art í London, og
var þar í tæp þrjú ár. Að því
loknu var ég í nokkra mánuði að
kynna mér leiklistarflutning hjá
BBC. Þaðan fór ég síðan og
starfaði um hríð við lítið leikhús
í Farnham í Surrey, en kom
síðan heim er ég fékk ekki
atvinnuleyfi til að starfa lengur
þar ytra.“
Ólafur í Galdra-Lofti
Eftir að Klemenz kom heim
frá námi sínu og störfum ytra,
fékk hann fljótlega hlutverk hjá
Leikfélaginu á ný. Það var
hlutverk Ólafs í Galdra-Lofti,
sem frumsýnt var um áramótin
1948 og 1949. Síðar rak hvert
hlutverkið annað, í Hamlet
sama vetur, og fleiri leikritum.
Þá tók Klemenz einnig þátt í
Sextugur:
Klemenz Jónsson
leiklistarstjóri
Heillaóskir frá félögum
Félags íslenskra leikara
Klemenz Jónsson, leiklistar-
stjóri Ríkisútvarpsins, er sextugur
í dag.
Klemenz fæddist að Klettstíu í
Norðurárdal, en foreldrar hans
eru þau hjónin Jón Jóhannesson,
bóndi, og Sæunn Klemenzdóttir,
sem lifir mann sinn og er nú 90
ára gömul.
Klemenz lauk kennaraprófi frá
Kennaraskóla íslands árið 1942.
Lagði hann síðan stund á leiklist,
fyrst í skóia Haraldar heitins
Björnssonar í þrjú ár, en síðan í
Royal Academy of Dramatic Art í
London frá 1945 og lauk þaðan
prófi 1948.
Bæði fyrir og eftir nám sitt í
London starfaði hann hjá Leikfé-
lagi Reykjayíkur, en.var.xáðinn að
Þjóðleikhúsinu 1. nóvember 1949
og starfaði óslitið þar til ársins
1975. Hann var kennari við Leik-
listarskóia Þjóðleikhússins óslitið
frá stofnun hans, þangað til hann
var lagður niður, eða frá 1950 til
1973. Yfirkennari skólans var
hann frá 1961 til 1973. Þá var
Klemenz bókavörður og blaða-
fulltrúi leikhússins, auk þess sem
hann tilheyrði hinum fasta leik-
arahópi.
Þá leikstýrði Klemenz 16 leik-
ritum hjá Þjóðleikhúsinu, og var
hann sérstaklega vinsæll sem leik-
stjóri barnaleikrita, enda tvívegis
heiðraður sem siíkur, fyrst úr
menningarsjóði Þjóðleikhússins
1972, og 1975 úr „Kardemommu-
sjóði Thorbjörns Egners“. Klem-
enz hefur einnig gegnt mörgum
öðrum trúnaðarstörfum fyrir
ÞjftöleikiuisiD s.s. -fararstjóra í.
leikferðum hérlendis og erlendis,
og fleira mætti upp telja.
Einnig hefur Klemenz látið til
sín taka sem leikstjóri utan Þjóð-
leikhússins, því hann hefur leik-
stýrt um 30 leikritum fyrir leikfé-
lög áhugamanna, 6 leikritum í
sjónvarpi og rösklega 100 leikrit-
um í hljóðvarpi.
Klemenz var dagskrárstjóri
fyrir Reykjavíkurborg á 17. júní-
hátiðahöldum í 22 ár, einnig
annaðist hann og skipulagði
skemmtidagskrá fyrir Reykja-
víkurborg á 1100 ára * afmæli
íslandsbyggðar og sat í þeirri
nefnd rösklega tvö ár. Þá hefur
hann og séð um skemmtidagskrár
fyrir Landssamband hestamanna
á landsmóti svo og fyrir Fák við
önnur tækifæri.
Menntamálaráðherra skipaði
Klemenz formann skólanefndar
nýstofnaðs Leiklistarskóla Islands
árið 1975, og gegndi hann því
starfi frá upphafi.
Klemenz tók við starfi leiklist-
arstjóra Útvarpsins þ. 1. mars
1975 og hefur gegnt því starfi
síðan með miklum ágætum.
Þá eru ótalin störf hans að
félagsmálum, en þau eru ekki svo
lítil að vöxtum. Ilann gakk í Félag
íslenskra leikara árið 1950. Árið
1955 var hann kjörinn ritari fé-
lagsins og gegndi því starfi í 12 ár
eða til ársins 1967, þegar hann var
kjörinn formaður félagsins. Hann
var formaður F.Í.L. til 1. mars
1975, er hann tók við starfi
leiklistarstjóra útvarps, en gegndi
samt áfram framkvæmdastjóra-
störfum fyrir félagið fram á
síðasta ár.
Þá hefur Klemenz sótt ótal
ráðstefnur og fundi fyrir félag sitt
bæði hérlendis og erlendis, og um
sinn var hann formaður Norræna
leikararáðsins. .
S.l. tvö ár hefur hann verið
formaður Starfsmannafélags
Ríkisútvarpsins.
Hann var sæmdur Riddara-
krossi hinnar íslensku Fálkaorðu
1. janúar 1975.
Það fer ekki á milli mála, að
maður sem hefur afrekað á sinni
æfi öllu því, sem Klemenz hefur
gert hlýtur að vera óvenjulegum
kostum búinn. Það sem fyrst og
fremst einkennir hann er óbilandi
dugnaður, kjarkur og ósérhlífni og
sá hæfileiki að takast á við hvert
verkefni um leið og það kemur upp
á, en slá engu á frest. Klemenz
hefuF setið í stjérn F.Í.L.-á mesta-
uppgangstíma leiklistar á íslandi,
og óteljandi eru þau verkefni og
vandamál, sem hann hefur leyst
úr fyrir félaga sína.
Þær eru ómældar þakkirnar,
sem félagar F.Í.L. kunna honum
fyrir störf hans.
Nú er Klemenz sextugur í dag,
en hann lætur ekki deigan síga,
auk síns viðamikla starfs sem
leiklistarstjóri situr hann í 60
manna samninganefnd BSRB, sem
formaður Starfsmannafélags
Ríkisútvarpsins, en auk þess mun-
ar hann ekkert um að ritstýra
Félagsmálum F.Í.L., en það hefur
hann gert frá upphafi.
Við sem þekkjum hann vitum að
í honum er að finna tryggan
félagsmann F.Í.L. og dugnaðar-
fork, sem enn um langa hríð á
eftir að láta mikið eftir sig liggja
fyrir leiklistina í landinu.
Við færum Klemenzi, svo og
eiginkonu hans Guðrúnu Guð-
mundsdóttur, sm ætíð hefur stað-
ið honum við hlið, og börnum
þeirra, Ólafi, Sæunni og Guð-
mundi, innilegustu hamingjuóskir
með daginn.
F.h. félaga í F.Í.L.
Gísli Alfreðsson.