Morgunblaðið - 14.03.1982, Blaðsíða 1
Sunnudagur
14. marz
4K$mtIrIftfeife
Bls. 49-88
RETTARGLÆPUR SEM SNERTI SAMVIZKU HEIMSINS
Þegar Dreyfus-málið kom til
sögunnar voru um tuttugu
og fimm ár liðin frá ósigri
Frakka fyrir Prússum í stríðinu
1870. Þriðja lýðveldið, sem reist
var á rústum ósigursins, stóð föst-
um fótum. Meirihluti kjósenda
hafði sætt sig við lýðveldisstjórn-
ina, þótt hún ætti erfitt uppdrátt-
ar í byrjun og mætti harðri mót-
spyrnu hættuiegra andstæðinga.
Yfirleitt ríkti heilbrigt ástand í
stjórnmálum, en nokkur fjármála-
hneyksli komu upp, þeirra helzt
Panama-málið 1889, þegar 800.000
franskir hluthafar töpuðu rúm-
lega einum milljarði franka. En
það mál kastaði fremur rýrð á
þingmenn, sem höfðu alltaf verið
óvinsælir í Frakklandi, en ákveðn-
ar stéttir eða ríkisstjórnina.
Velsæld ríkti í Frakklandi og
frekar rólegt ástand á vinnumark-
aðnum, þótt stundum skærist í
odda. Talsvert orð fór af Frökkum
í listum og menningu og þeir stóðu
í fremstu röð í því vísindakapp-
hlaupi, sem hófst á síðari helm-
ingi aldarinnar.
Áhrif Frakka út á við höfðu
aukizt töluvert eftir ósigurinn
mikla fyrir Prússum 1870 („La
Debacle"). Þeir tóku þátt í
nýlendukapphlaupinu 1880—1900,
þó án verulegs áhuga, og stóðu
öðrum stórveldum álfunnar jafn-
fætis á ný. Samt áttu þeir ennþá
nokkuð erfitt uppdráttar. Banda-
lag Þjóðverja við tvíríkið Austur-
ríki-Ungverjaland og Ítalíu ógnaði
þeim og nýlenduþrætur spilltu
sambúðinni við Breta. Þeim
fannst lítið öryggi í leynilegum
hernaðarsamningi, sem þeir höfðu
nýlega gert við Rússa.
Ástandið í alþjóðamálum
gegndi mikilvægu hlutverki í
Dreyfus-málinu. Stríðsótti, eða
öllu heldur ótti við að tapa öðru
stríði, var ein skýringin á við-
brögðum almennings. Frakkar
höfðu ekki afsalað sér tilkalli til
Elsass-Lothringen, sem þeir
misstu eftir ófriðinn við Prússa.
Þótt aðeins lítill hópur öfgafullra
þjóðernissinna vildi stríð við Þjóð-
verja taldi mikill meirihluti þjóð-
arinnar stríð óumflýjanlegt og var
staðráðinn í að sigra.
Þetta skýrir gífurlegan áhuga
venjulegra Frakka á hernum og
mikið álit yfirmanna hans. Nokkr-
ir þeirra leituðu að nýjum bjarg-
vætti í stað Georges Boulangers
hershöfðingja, sem gerði mis-
heppnaða tilraun til að ná völdun-
um 1889, sama árið og Eiffel-
turninn var reistur á 100 ára af-
mæli byltingarinnar, og er nú
frægastur fyrir ummæli Charles
Floquet forsætisráðherra: „Á þín-
um aldri, hershöfðingi, var Napol-
eon dauður.“
Val manna í ábyrgðarstöður í
hernum hafði lítt breytzt frá því
fyrir stofnun lýðveldisins.
íhaldsmenn, konungssinnar og
kaþólskir höfðu einokunaraðstöðu
í yfirstjórn hersins. En þótt ein-
stakir foringjar létu í ljós andúð á
lýðveldinu sætti herinn sig við
hlutverk sitt sem verkfæri ríkisins
og lýðveldið vildi efla herinn. Her-
inn var eins konar klúbbur utan
við þjóðfélagið.
Mikil njósnahræðsla ríkti og
magnaðist í hvert sinn sem njósn-
ari náðist. Margir Frakkar voru
haldnir óvild í garð útlendinga og
Gyðingahatri, sem var af sama
meiði. Fjöldi Gyðinga tvöfaldaðist
(úr 80.000) á tíma Dreyfus-máls-
ins. Andúð á Gyðingum hafði
færzt frá vinstri til hægri og varð
einkenni þeirra sem vildu vera yf-
ir aðra hafnir í þjóðfélaginu.
Édouard Drumont, stofnandi
And-Gyðingafélagsins og höfund-
ur „La France Juive“, ól á þessu
íatri í daglegum greinum í „La
Libre Parole" (Hið frjálsa orð).
Blaðið barðist fyrir brottrekstri
Alfred Dreyfus höfuösmedur: heefileikamaður en hrokafullur og Gyöingur í þokkabót
Dreyfus-málið í Frakklandi um síðustu aldamót
klauf frönsku þjóðina, ýfði upp gömul sár og gagn-
tók heila kynslóð. Hatur og ótti jafnt sem hugrekki
og fórnarlund komu við sögu. Stuðningsmenn lýð-
veldisins töldu líf þess í hættu. Stuðningsmenn
hersins töldu líf hersins og varnir landsins í
hættu. Frakkar voru einangraðir og óttuðust Þjóðverja: herinn var
orðinn að kirkju og foringjar herráðsins klerkar hans.
Annar deiluaðilinn var fulltrúi arfsins frá 1789 („frelsi, jafnrétti,
bræðralag“). Hinn var fulltrúi gagnbyltingarinnar sem á eftir
fylgdi. Annar aðilinn vildi hreinsa nafn lýðveldisins. Hinn vildi
verja heiður föðurlandsins, hersins og kirkjunnar. Hvort höfuðs-
maður af Gyðingaættum væri raunverulega sekur eða ekki af
ákærum um njósnir virtist skipta litlu máli þegar heiður hersins
eða lýðveldisins væri í hættu!
Rithöndin sem leiddi til sakfell-
ingar Dreyfusar — síöasta blaöiö
í skjalaskránni þar sem heitiö var
upplýsingum um hernaöarmálefni
Sjá einnig
bls.: 68-69-70-71