Morgunblaðið - 10.02.1983, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1983
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1983
25
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 12 kr. eintakið.
Ný atvinnutækifæri og
efnahagslegt sjálfstæði
Arið 1980 vóru 100.500 ís-
lendingar á vinnualdri.
Þetta þýðir að tæplega helm-
ingur landsmanna var starf-
andi í þjóðarbúskapnum.
Framreiknaður mannafli, þ.e.
fólk á vinnualdri, árið 1990 er
áætlaður 114.500 manns. Sam-
kvæmt því eykst eftirspurn
eftir atvinnu sem svarar
14.000 manns á þessum ára-
tug. Árið 2000 er talið að
mannaflinn verði rúmlega
126.000 manns. Á 20 ára tíma-
bili, 1980—2000, þurfa því að
verða til milli 25 og 26 þúsund
ný ársstörf í þjóðarbúskapn-
um, ef fullnægja á atvinnueft-
irspurn.
Önnur hlið þessa máls eru
þau lífskjör, sem þjóðin kýs að
búa við í næstu framtíð.
Lífskjarastig þjóðarinnar
grundvallast alfarið á þeim
verðmætum, sem til verða í
þjóðarbúskapnum, og þeim
viðskiptakjörum sem bjóðast í
milliríkjaverzlun, söluverði
framleiðslu okkar erlendis og
heimsverði á innfluttum nauð-
synjum. Sú þróun sem átt hef-
ur sér stað sl. tvö til þrjú ár og
komið hefur fram í stöðnun
þjóðarframleiðslu, sem lífs-
kjörin hvíla á; rýrnun þjóðar-
tekna, sem hverju sinni eru til
skiptanna; vaxandi viðskipta-
halla við umheiminn og er-
lendri skuldasöfnun skerðir
lífskjörin bæði í bráð og lengd.
Hvorki þjóðarheimilið né fjöl-
skyldur þjóðfélagsins treysta
afkomu sína eða efnahagslegt
sjálfstæði með skuldasöfnun
til framfærslu.
Atvinnuöryggi og batnandi
lífskjör í fyrirsjáanlegri fram-
tíð byggist hvort tveggja á því,
að það takizt að fjölhæfa og
auka verðmætasköpunina í
þjóðarbúskapnum; auka þær
þjóðartekjur, sem til skipt-
anna koma. Stærsta yfirsjón
núverandi ríkisstjórnar er sú,
að hún hefur í senn veikt
rekstrargrundvöll hefðbund-
inna atvinnugreina, sem nú
ramba á barmi rekstrarstöðv-
unar, og svikizt um að skjóta
nýjum stoðum atvinnustarf-
semi undir efnahag þjóðarbús-
ins. Þetta á ekki sízt við um
orkubúskap þjóðarinnar og
stóriðjumöguleika. Þar hefur
„lok-lok-og-læs“ ráðherra Al-
þýðubandalagsins verið
Þrándur í Götu allra framfara
og í raun seinkað lífskjarabót-
um fólks um langt árabil.
Það er fróðlegt að skyggnast
í þróunina í atvinnugjöf ein-
stakra greina þjóðarbúskapar-
ins milli áranna 1980 og 1981,
eins og hún kemur fram í upp-
lýsingariti áætlanadeildar
Framkvæmdastofnunar,
„Vinnumarkaðurinn 1981“.
Milli þessara ára fækkar
ársstörfum í landbúnaði um
rúmlega 160 og í byggingar- og
mannvirkjagerð um tæplega
200. í fiskveiðum er einnig um
20 ársstarfa fækkun. Eina
framleiðslan, sem eykur at-
vinnugjöf umtalsvert, er fisk-
vinnslan. Önnur aukning er al-
farið í þjónustugreinum: hjá
bönkum, tryggingarfélögum
og opinberri þjónustu ýmis
konar. Þetta eru lærdómsríkar
upplýsingar, sem knýja á um,
að frumframleiðslan í þjóðar-
búskapnum verði efld, eftir
því sem nýtingarmörk og sölu-
möguleikar leyfa, en jafn-
framt brugðizt skjótt við um
nýtingu tiltækra möguleika á
sviði orkuiðnaðar.
Afkomuöryggi almennings
og efnahagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar byggist á því fyrst
og fremst, að það takizt að
tryggja rekstrargrundvöll at-
vinnuveganna og auka um-
talsvert verðmætasköpunina í
þjóðarbúskapnum. Lífskjör
þjóðarinnar verða ekki bætt
eftir annarri leið. Og gildir þá
einu, hvort átt er við kaup-
mátt almennra launa eða sam-
félagslega þjónustu á sviði
heilbrigðis-, öldrunar- eða
fræðslumála, svo dæmi séu
nefnd. Þeim markmiðum verð-
ur ekki náð á vegum hafta-
búskapar sósíalismans. Hér
vísar reynsla annarra þjóða af
hagkerfi marxismans og
markaðsbúskap þá vegi, sem
leiða annarsvegar til ófarnað-
ar, hinsvegar til árangurs.
Okkar eigin reynsla af átta-
vitum vinstrimennskunnar,
allar götur síðan 1978, talar og
ótvíræðum lærdómi. Þessi
lærdómur blasir við okkur
hvarvetna í þjóðarbúskapnum:
verðbólga, taprekstur atvinnu-
vega, atvinnusamdráttur,
rýrnandi þjóðartekjur, lífs-
kjaraþrenging, viðskiptahalli
og erlend skuldasöfnun, m.a.
til að halda hjólum atvinnul-
ífsins í þeim hægagangi sem
verið hefur. Á sama tíma hef-
ur pólitísk stjórnsýsla í land-
inu aukið ríkisumsvifin og
hert skattheimtuna.
Þessi þróun í þjóðarbú-
skapnum, sem núverandi rík-
isstjórn ber höfuðábyrgð á,
leiðir hvorki til atvinnu- né af-
komuöryggis. Þvert á móti.
Hún er hættuleg efnahagslegu
sjálfstæði þjóðarinnar.
Tillagan sem til meðferð-
ar er í kjördæmamálinu
Hér fer á eftir tafla um það hvernig þingmenn hefðu skipst milli flokka í kosning-
um, sem fram hafa farið frá 1959, samkvæmt þeirri tillögu, sem fyrir liggur í
kjördæmamálinu. Tölur í sviga vísa til þingmannatölu samkvæmt núverandi kerfi.
Hafa ber í huga, að samkvæmt því kerfi eru þingmenn 60, en verða 63 samkvæmt
fyrirliggjandi tillögu:
A B D G Aðrir
1959 10 ( 9) 17(17) 26 (24) 10(10) 0
1963 9 ( 8) 18(19) 26 (24) 10 ( 9) 0
1967 10 ( 9) 18(18) 24 (23) 11(10) 0
1971 6( 6) 17(17) 24 (22) 11 (10) 5(5)
1974 6( 5) 16(17) 29 (24) 12(11) 0(2)
1978 15(14) 11(12) 22 (20) 15(14) 0
1979 11(10) 16(17) 23 (21) 13(11) 0(1)
Hér fer á eftir tillaga sú sem
til meðferðar er hjá þingflokk-
um stjórnmálafiokkanna um
kjördæmamálið, en tillagan er
dagsett 6. febrúar sl. Fyrst er
gert grein fyrir meginefni og
málsmeðferð, síðan eru nánari
skýringar á efnisatriðum:
I. Lagt verði fram frumvarp um
breytingu á stjórnarskrá er kveði
á um 63 þingsæti, óbreytta skipt-
ingu landsins í kjördæmi og ekki
færri en 5 þingmenn í hverju
þeirra.
II. Lagt verði fram frumvarp til
breytinga á kosningalögum í sam-
ræmi við lið I.
Helstu ákvæði:
II. 1. 63 þingsæti, þar af 62 bundin
kjördæmum, en 1 óbundið.
Bundnu sætunum er skipt milli
kjördæma fyrir kosningar, þó
aldrei færri en 5 í hvert. í kosn-
ingunum 1979 hefðu sætin 62
skipst þannig:
RV 18
RN 11
NE 7
SL 6
Önnur 5 hvert.
II. 2. Úthlutun í kjördæmum sam-
kvæmt meðaltalsaðferð (reglu
stærstu brota).
II. 3. Jöfnunarsætum er skipt
milli flokka eftir aðferð d’Hondts;
fjöldi þeirra er breytilegur.
II. 4. Jöfnunarsæti eru síðustu
sæti hvers kjördæmis, að jafnaði
um 3-4 í RV, 1-2 á RN og 1 í
öðrum kjördæmum; í einstaka til-
vikum 2.
III. Varðandi gildistöku breytinga
kemur þrennt til greina:
III. 1. Kosið verði eftir núgildandi
kosningalögum, nema uppbót-
armenn verði allir á tölu og án
fjöldatakmarkana. Nýja kerfið
taki gildi eftir næstu kosningar.
III. 2. Hin nýju kosningalög taki
strax gildi innan ramma núver-
andi stjórnarskrár. Helstu frávik
frá endanlegum lögum, sbr. lið II:
III. 2.1. 60 þingsæti, þar af 59
bundin kjördæmum, en 1 óbundið.
Skipting bundnu sætanna 59 yrði
t.d. þessi:
RV 17
RN 10
NE 6
SL 6
Önnur 5 hvert.
III. 2.2. Sama og II.2.
III. 2.3. Jöfnunarsæti 11 að tölu.
III. 2.4. Sama og II. 4.
III. 2.5. Jöfnunarsætin séu ein-
ungis síðustu sætin í RV og á RN
(og e.t.v. á NE). Óbundna sætið
getur farið í hvaða kjördæmi sem
er. Athuga þarf hvort heimilt sé
skv. gildandi stjórnarskrá að nú-
verandi kjördæmasæti séu háð
jöfnunarákvæðum og þar með að
jöfnunarkerfið dreifist nokkuð
um landið eins og ætlunin er í
hinu nýja kerfi.
III. 3. Sama og gert var 1942 og
1959: Kosning skv. nýju kerfi fari
fram fáeinum mánuðum eftir
fyrri kosningar.
IV. Þingflokkarnir tilnefni menn í
nefnd til að skoða endanlega út-
færslu á úthlutun jöfnunarsæta
svo og reglur um persónukjör.
Nefndin reyni að ljúka störfum
sem fyrst og verði stefnt að því að
reglur um úthlutun jöfnunarsæta
verði fullfrágengnar á næstu vik-
um áður en Alþingi afgreiðir
kosningalögin. Verði leið III. 3.
valin ljúki nefndin störfum í tæka
tíð fyrir seinni kosningar.
Nánari skýringar á
efnisatriðum tillögunnar
1. Þingsæti eru 63. Fyrir hverjar
kosningar er 62 þeirra skipt á
milli kjördæma á grundvelli kjós-
endatölu í næstu kosningum á
undan. Aldrei koma þó færri en 5
sæti í hlut hvers kjördæmis. Eitt
þingsæti er óbundið kjördæmum.
Við kosningar 1979 hefðu bundnu
sætin skipst þannig:
RV 18
RN 11
VL 5
VF 5
NV 5
NE 7
AL 5
SL 6
2. Úthlutun þingsæta gerist í
þremur áföngum. Hún grundvall-
ast á meðaltalsaðferð (aðferð
staerstu brota). Því hefst úthlut-
unin á því að reiknaðir eru þing-
sætishlutir hvers lista í hverju
kjördæmi.
3. I fyrsta áfanga úthlutunar er
úthlutað í hverju kjördæmi þing-
sætum er svara til þingsætahluta
yfir ákveðnu lágmarki. Þetta lág-
mark er 0,8 hlutur. Þó er aldrei
úthlutað fleiri þingsætum en sem
nemur 5/e þingsæta kjördæmisins
eða fyrstu heilu tölu þar fyrir
ofan. Þannig hefði árið 1979 í
hæsta lagi verið úthlutað 15 sæt-
um í Reykjavík í þessum fyrsta
áfanga.
Gengið er framhjá listum sem
hafa undir 7% gildra atkvæða í
sínu kjördæmi. Framboð á VF
kemur því til greina við úthlutun
þingsæta í fyrsta áfanga hafi það
náð um 850 atkvæðum, en um
3.500 í RV.
í fyrsta áfanga er úthlutað um
49—53 sætum í kosningunum
1959—1979. Á þá eftir að úthluta
um 1 sæti í kjördæmunum utan
suðvesturlands en 1—2 á Reykja-
nesi og um 3 í Reykjavík. Fjölgi
framboðum er líklegt að fleiri
sæti bíði úthlutunar og er það
vörn gegn misvægi milli flokka.
Dæmi:
í kjördæmi eru 12.000 gild at-
kvæði og kjósa skal 6 þingmenn.
Listi hlýtur 3.500 atkvæði. Þing-
sætahlutur hans er því:
3.500
-* 6 = 1.75____
12.000
Samkvæmt ofanskráðu er út-
hlutað niður að markinu 0,8 í
fyrsta áfanga. Þetta framboð fær
því 1 þingsæti í fyrsta áfanga.
Ónotaður þingsætahluti þess er
þá 1,75+1,0 = 0,75. Listinn fær
sennilega jöfnunarsæti út á þenn-
an afgang í næsta áfanga.
4. í öðrum áfanga er úthlutað
þeim bundnu sætum sem eftir
urðu í fyrsta áfanga. Þau, ásamt
óbundna sætinu, eru til jöfnunar
milli flokka og eru hér nefnd jöfn-
unarsæti. Eru þau aldrei færri en
10 en að jafnaði 12 en þeim kann
að fjölga við fjölgun framboða. Er
þeim skipt milli flokka, sem hafa
hlotið a.m.k. 5% allra gildra at-
kvæða á landinu, samkvæmt
reglu d’Hondts. Skiptir ekki máli
hvort flokkurinn hefur fengið
sæti í fyrsta áfanga eða ekki.
5. Röðun jöfnunarsæta út í kjör-
dæmin tryggir að hver flokkur fái
þau sæti sem honum ber sam-
kvæmt lið 4 og hvert kjördæmi fái
þau sæti sem áskilið er í lið 1.
Röðunarreglan er í öllum aðalat-
riðum byggð á því að úthlutun í
hverju kjördæmi samkvæmt lið 3
er haldið áfram, nema hvað
hlaupið er yfir flokk sem hefur
hlotið þá heildartölu sem honum
ber. í hverri runu úthlutunarinn-
ar er ekki úthlutað nema einu
sæti í hvert kjördæmi. Kemur
þetta í veg fyrir slys sem stafa af
því að landsbyggðarkjördæmi
mæti afgangi. Á hinn bóginn er
skapað eðlilegt vægi milli dreif-
býlis og þéttbýlis innan hvers
flokks við þessa úthlutun. Er það
gert með því að endurreikna þing-
sætahluti í hvert sinn sem ein-
hver flokkur hefur fengið fulla
þingsætatölu. Ekki er þörf á
neinni víxlun þingsæta.
6. I þriðja áfanga úthlutunarinn-
ar er óbundna sætinu úthlutað.
Vegna liðar 4 liggur ljóst fyrir
hvaða flokkur á að fá sætið. Er
því úthlutað í það kjördæmi þar
sem viðkomandi flokkur á stærst-
an (ónotaðan) þingsætahlut.
Mál vegna gæzluvarðhalds að ósekju flutt í Hæstarétti:
Krafa um tæpar 1,3
milljónir kr. í bætur
í GÆR var í Hæstarétti málflutningur í máli Einars Gunnars Bollasonar gegn
fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs fyrir gæzluvarðhald að ósekju í 105 daga á
meðan rannsókn svonefnds Geirfínnsmáls stóð yfír fyrri hluta árs 1976. Mál
Einars er viðamest mála fjórmenninganna, sem urðu að sæta gæzluvarðhaldi að
ósekju. Mál hinna þriggja gegn ríkisvaldinu, þeirra Magnúsar Leopoldssonar,
Viðars Olsen og Sigurbjöms Eiríkssonar, verða flutt í Hæstarétti í dag. Fjór-
menningarnir fara allir fram á háar fjárupphæðir í skaðabætur. í undirrétti voru
þeim dæmdar bætur á bilinu 150—190 þúsund krónur.
Hér fer á eftir endursögn af málflutningnum í Hæstarétti í gær:
Frá málflutningnum í Hæstarétti í gær. Björn Helgason, hæstaréttarritari er lengst til vinstri, aðrir dómarar fv.: Guðmundur Skaftason, Armann Snævarr,
Þór Vilhjálmsson, forseti réttarins, Magnús Thoroddsen og Gaukur Jörundsson. Morpinbiadið/Emiha
Gunnlaugur Claessen hrl. flutti
málið fyrir hönd ríkissjóðs. í ræðu
sinni sagði hann það hörmulegt, að
til varðhalds hafi komið, en það hef-
ur verið af óviðráðanlegum ástæð-
um sem það hefði verið gert. Gagn-
rýndi hann málarekstur réttar-
gæzlumanna gagnáfrýjenda í héraði
og sagði þá hafa gert þar of mikið
úr ætluðum mistökum rannsóknar-
aðila á öllum stigum rannsóknar-
innar. Minnti hann á þá niðurstöðu
héraðsdómara, sem sagði að ekki
hefði verið hægt að komast hjá
handtöku stefnenda, þegar málið
væri skoðað ofan í kjölinn. Hefði því
aldrei verið um að ræða gáleysi eða
mistök rannsóknarmanna vegna
varðhaldsúrskurðarins. Gæzlu-
varðhaldsleiðin væri sú leið sem
þjóðfélagið hefði kosið sér og slys
gætu alltaf orðið.
{ máli sínu sagði Gunnlaugur, að
bótafjárhæðir, sem dæmdar voru
stefnendum í héraði, væru í ákaf-
lega miklu ósamræmi við öll for-
dæmi sem fyrir væru, eins og hann
komst að orði, og lagði áherzlu á það
við Hæstarétt, að við ákvörðun bóta
gildi sömu sjónarmið og við önnur
sambærisleg mál.
Gunnlaugur sagði í þessu sam-
bandi, að gæzluvarðhald væri tíma-
bundin röskun á stöðu og högum
manna, en ekki varanleg og hið
sama gilti um hneisu þá sem Einar
Gunnar Bollason teldi sig hafa orðið
fyrir. Nefndi hann nokkra dóma,
þar sem hann sagði að málavextir
hefðu verið sambærilegir, en lengd
gæzluvarðhalds þó ekki jafn löng. í
einu tilviki var þó um 30 daga varð-
hald að ræða og oruv viðkomandi
dæmdar miskabætur að upphæð 31
þúsund, miðað við verðlag 1. júlí
1981. Gagnrýndi Gunnlaugur þá að-
ferð héraðsdómara að ganga út frá
því að ákveðin upphæð skyldi greidd
fyrir hvern varðhaldsdag og að
bótaupphæðin skyldi vera í beinu
hlutfalli við lengd varðhalds. Kvað
Gunnlaugur miska ekki vera í réttu
hlutfalli við dagafjölda í varðhaldi.
Þá sagði Gunnlaugur að miska-
bætur kæmu oftast til ef um skerð-
ingu á lífi eða líkama væri að ræða,
ef um líkamlega ákverka væri að
ræða eða sálrænt áfall, eða hvoru-
tveggja. í því sambandi væri bóta-
fjárhæðin ákveðin út frá því hversu
mikill miskinn væri, en ekki hvers
konar. Sagði hann réttargæzlumenn
í héraðsdómi hafa haft ríka til-
hneigingu til að fjalla um miska út
frá ástæðum hans og taldi héraðs-
dómara ekki gætt nægilega vel að
því.
Dæmi um
miskabætur
f þessu sambandi nefndi Gunn-
laugur nokkur dæmi um fólk sem
bætt hefði verið miski. Þannig hefði
vélstjóra á togara, sem 1975 hefði
orðið fyrir limamissi, verið dæmdar
17.500 krónur miðað við verðlag í
dag, og milli 10 og 20 þúsund krónur
hefðu verið dæmdar fólki sem hefði
misst auga. Einnig nefndi hann dóm
frá 1952 þar sem dæmdar hefðu ver-
ið bætur vegna algjörrar lömunar
að upphæð 87 þúsund krónur á núg-
ildandi verðlagi, og annan þar sem
dæmdar hefði verið bætur að upp-
hæð 142 þúsund á núgildandi verð-
lagi fyrir blindu og lífsskerðingu af
völdum heilamars eftir höfuðhögg.
Gunnlaugur sagði að þær bætur
sem héraðsdómurinn hefði dæmt
gagnáfrýjendum væru í engu sam-
ræmi við umræddar bætur, þrátt
fyrir að miski þeirra væri í engu
sambærilegur við umrædda.
„Það er engin spurning um að
Einar Gunnar Bollason gæti hafa
orðið fyrir sálrænu áfalli, og að
sjálfsvirðing hans hafi beðið hnekki
og álit í augum annarra. Sá miski
takmarkast hins vegar aðeins við
mjög stutt tímabil og mannorð hans
var alveg hreinsað, og því til sönn-
unar má t.d. nefna, að haustið 1977
var hann settur skólastjóri við einn
af grunnskólum Kópavogs, sem sýn-
ir gleggst að hann hafði verið
hreinsaður", sagði Gunnlaugur.
Gunnlaugur gerði að umtalsefni
ýmsar kröfur Einars um bætur
vegna tekjutaps og gagnrýndi þær
allar. í því sambandi gagnrýndi
hann einnig bótakröfu vegna lög-
fræðikostnaðar og sagði ekki vera
hægt að fallast á reikninga lög-
manns Einars Ingvars Björnssonar,
né úrskurð héraðsdóms í því sam-
bandi.
Varðandi kröfur um bætur vegna
heilsutjóns sagði Gunnlaugur, að
Einar Bollason hefði þjáðst af liða-
gigt bæði fyrir og eftir varðhaldið,
og sjálfur lýst kasti því sem hann
fékk í varðhaldinu sem vægu og lík-
lega hafa stafað af hreyfingarleysi
fremur en aðbúnaði og meðferð.
Hefði verið um tímabundinn lasl-
eika að ræða en ekki varanlegt tjón
og gagnrýndi Gunnlaugur niður-
stöðu héraðsdóms í þessum efnum á
þeirri forsendu.
Ingvar Björnsson, lögmaður
gagnáfrýjanda, Einars Gunnars
Bollasonar, krafðist þess í upphafi
máls síns í gær, að hinn áfrýjaði
dómur yrði staðfestur og skjól-
stæðingi sínum greiddar bætur að
upphæð kr. 1.293.531.60, auk 13%
vaxta frá 26. janúar 1976 til 21. nóv-
ember 1977, 16% vaxta frá þeim
degi til 31. janúar 1977 að telja, 18%
vaxta frá þeim degi til 15. júní 1979,
34% vaxta frá þeim degi til 1. sept-
ember sama árs, 39,5% vaxta frá
þeim degi til 1. desember sama árs,
43,4% vaxta frá þeim degi til 1. júní
1980, 46% vaxta frá þeim degi til 1.
mars 1981, 47% vaxta frá þeim degi
til 1. júní sama ár, 39% vaxta frá
þeim degi til 1. nóvember 1982 og
47% vaxta frá þeim degi til dagsins
í gær að telja, auk dómsvaxta frá
þeim degi.
Til vara krafðist Ingvar að aðal-
áfrýjandi, ríkissjóður, greiddi þá
upphæð, sem Hæstiréttur ákvarð-
aði. Krafðist hann þess einnig, að
hinn áfrýjaði dómur um málskostn-
að yrði staðfestur.
Afglöp rannsóknar-
aðila og subbuskrif
Ingvar rakti í stuttu máli hand-
töku Einars og varðhald hans og lét
þess getið, að varðhald og takmörk-
un á ferðafrelsi hefði verið með öllu
óþarft og haft slæm áhrif á hann og
nánustu ættingja. Lagði Ingvar
þunga áherslu á að rannsóknaraðil-
um hefðu orðið á alvarleg mistök í
starfi. Meira mark hefði verið tekið
á skrautlegum framburði þriggja
ungmenna, en konu hans og ann-
arra um að hann hefði verið heima
að gæta bús og barna umrædda nótt
er Geirfinnur Einarsson hvarf.
Rannsóknaraðilar hefðu sent frá
sér villandi og hugsanlega rangar
fréttatilkynningar. Sagði hann
einnig, að gera yrði þá kröfu á hend-
ur rétthöfum réttargæsluvaldsins,
að þeir beittu rétti sínum til gæslu-
varðhalds af ýtrustu varúð. Enn-
fremur sagði hann, að ef ekki hefði
verið um mannleg mistök að ræða
við rannsókn málsins hefði skjól-
stæðingur sinn aldrei sætt gæslu-
varðhaldi.
Ingvar vék að þætti fjölmiðla í
máli þessu og sagði orðrétt: „Mér er
til efs, að meira samansafn subbu-
skrifa, sem ekki tengist pólitík, sé
til hér á landi.“ Vitnaði hann í
fjölda greina og fréttir dagblaða og
taldi, að oftlega hefði verið tekið
óvægilega til orða og að nærgætni
hefði ekki verið í hávegum höfð.
Hæstu skaðabætur
Er Ingvar vék að bótaþætti þessa
máls sagði hann, að bætur skjól-
stæðingi sínum til handa gætu aldr-
ei bætt það tjón, er hann varð fyrir,
að fullu. Fjárhagslegt tjón mætti
e.t.v. bæta, en miskatjón aldrei.
„Eins og gögnum og atburðarás
máls þessa er háttað bera
gagnáfrýjanda hæstu skaðabætur,
sem um getur í máli af þessu tagi,“
sagði Ingvar.
í máli Ingvars kom ennfremur
fram, að fjárhagslegt tjón skjól-
stæðings síns mætti í einu og öllu
rekja beint til 105 daga gæsluvarð-
halds, sem honum var gert að sæta.
Kröfur lögmannsins fyrir hönd
skjólstæðings síns eru tvíþættar;
annars vegar tjón vegna atvinnu-
missis og ótímabærrar sölu húss
hans og hins vegar miskabætur. Þá
taldi Ingvar, að taka yrði tillit til
sérstöðu þessa máls þegar bóta-
kröfur væru lagðar fram.
Ingvar sagði það ljóst og jafn-
framt viðurkennt, að skjólstæðing-
ur sinn hefði orðið fyrir stórfelldum
miska af völdum gæsluvarðhalds-
ins. Mætti þar nefna ótímabæra
sölu íbúðarhúss hans, brottrekstur
frá Námsflokkum Hafnarfjarðar og
Flensborgarskóla. Sagði í máls-
flutningi Ingvars, að minnkandi
tekjur og aukin útgjöld, hvort
tveggja bein afleiðing af gæslu-
varðhaldinu, hefðu riðlað fjárhag
skjólstæðings síns svo, að hann gat
ekki staðið í skilum með greiðslur af
íbúðarhúsi sínu. Þrátt fyrir hjálp
nákominna ættingja var svo komið í
lokin, að ekki varð umflúið að selja
eignina.
Þegar gæsluvarðhaldsúrskurður-
inn var kveðinn upp gegndi Einar
stöðu deildarstjóra í dönsku við
Flensborgarskóla í Hafnarfirði.
Hann var að auki forstöðumaður og
kennari við Námsflokka Hafnar-
fjarðar og hafði verið frá stofnun
þeirra 1971. Þá starfaði hann við
Vinnuskóla Kópavogs á sumrin.
Hann gegndi ennfremur for-
mannsstöðu í Körfuknattleikssam-
bandi íslands, auk þess sem hann
var þjálfari landsliðs íslands í
körfuknattleik á þessum tíma.
Breytt afstaða
Ingvar sagði afstöðu bæjaryfir-
valda í Hafnarfirði gagnvart Einari
Bollasyni hafa breyst við gæslu-
varðhaldsúrskurðinn. Honum var
veitt lausn frá starfi til bráðabirgða
þann 17. febrúar 1976 á þeim for-
sendum að hann væri óhæfur til að
gegna starfi sínu vegna gæslu-
varðhaldsins. Á fundi fræðsluráðs
Hafnarfjarðar þann 30. mars sama
ár var svo samþykkt að segja hon-
um upp störfum, án þess að til-
greina neina sérstaka ástæðu fvrir
uppsögninni. „Uppsögnin er bein af-
leiðing gæsluvarðhaldsins," sagði
Ingvar og bætti því við að skjól-
stæðingi sínum hefði verið vikið úr
starfi á ólögmætan hátt.
I ofanálag sagði Ingvar, að
skjólstæðingur sinn hefði beðið
verulegt andlegt tjón af völdum
gæsluvarðhaldsins. Hann hefði ver-
ið illa á sig kominn, andlega og lik-
amlega, í gæsluvarðhaldinu, og vís-
aði þar til umsagna tveggja lækna.
Hann hefði fengið slæmt liðagigt-
arkast meðan á dvöl hans í fangels-
inu stóð og mætti rekja það til lé-
legs aðbúnaðar, auk þess sem hann
hefði lést um 26—27 kíló.
„Klefinn fullnægði ekki kröfum
heilbrigðis.vfirvalda um gæslu í einn
sólarhring," sagði Ingvar í ræðu
sinni. Einar Bollason sat í 105 daga
í umræddum klefa. Sagði Ingvar
það mikinn löst, að gæslufangar
væru ekki látnir gangast undir
læknisskoðun áður en þeir færu í
varðhald og að því loknu.