Morgunblaðið - 08.11.1984, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1984
Lífsblóm og
steingervingar
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Ein af þeim sýningum er
opnuðu dyr sínar í upphafi verk-
falls, var sýning Listasafns ís-
lands á glermyndum Leifs
Breiðfjörð. Sýningin var svo að
sjálfsögðu lokuð í verkfalli
BSRB, en opnuð aftur að því
loknu og stendur til sunnudags-
ins 11. nóvember. Listrýnirinn
hefur staðið í ströngu undanfar-
ið við að gera þeim sýningum
nokkur skil, er stóðu yfir verk-
fallsdagana, og hann náði að
skoða, en sér nú loks hilla undir
lokin. Sýning verka Leifs er, að
því er ég best veit, hin eina í
langri röð listsýninga, er ein-
angruðust í hinu langa og
stranga verkfalli, og ég á eftir að
fjalla um. Hún nýtur þeirra for-
réttinda, að mögulegt var að
framlengja hana og vonandi um
leið þeirrar vaxandi ásóknar
listnjótenda í menningarviðb-
urði, er víða hefur orðið vart,
eftir að hjólin fóru að snúast á
ný. í tilefni 100 ára afmælis
Listasafns íslands fékk starfs-
fólk safnsins þá hugmynd, að
gert yrði meðal annars varanlegt
listaverk í nokkrum jafngildum
eintökum, og skyldi velunnurum
safnsins og öðrum listunnendum
gefinn kostur á að eignast þau.
Hugmyndin var borin upp við
Leif Breiðfjörð, sem strax sýndi
áhuga á að gera slík listaverk, og
eftir nokkra umhugsun taldi
hann vænlegra, að gerð yrðu all-
mörg verk í einu eintaki í stað
eins verks, sem fjölfaldað yrði.
Hann lagði til, að verkin yrðu
25—30 og bauðst til að gefa safn-
inu alla sína vinnu, útvega bestu
fáanlega glergerðarmenn til
verksins, fylgjast með því og
mála myndirnar fyrir brennslu.
Leifur lét ekki sitja við orðin
tóm, vann 30 frummyndir og fór
sjálfur utan til að annast um-
sjón með endanlegri gerð
verkanna, sem eru gerð hjá Der-
ix/Studios í Rottweil í V-Þýska-
landi.
Þetta er í stuttu máli forsaga
sýningarinnar „Lífsblóm og
steingervingar“, sem getur að líta
í sölum Listasafns íslands fram
á sunnudagskvöld og eru upplýs-
ingarnar sóttar í hina fágætlega
vönduðu sýningarskrá.
Víst er Leifur Breiðfjörð
okkar snjallasti listamaður í
gerð steindra glerverka og enda
sá eini, er gert hefur fagið að
aðalvettvangi sínum á listasviði.
Hann hefur og einnig hlotið hina
fullkomnustu undirbúnings- sem
og framhaldsmenntun i faginu
og haft yfrið nóg að starfa eftir
að námi lauk. Hér hafa íslend-
ingar eins og svo oft áður verið
lánsamir með brautryðjanda á
myndlistarsviði, því að braut-
ryðjandi telst Leifur í faginu, að
því leyti, að hann gengur að því
óskiptur. Leifur hefur og einnig
verið lánsamur að því leyti, að
hann getur helgað þessu sviði
alla krafta sína og hefur aidrei
þurft að leita á náðir hjáleits
tímafreks brauðstrits og standa
uppi með nær óseljanlega fram-
leiðslu.
Sýningin á listasafninu bygg-
ist sem sagt á 30 frumverkum og
að auki frumdrögum að verkun-
um. Allt eru þetta sjálfstæð verk
og sem fyrr segir sérstaklega
gerð fyrir þessa sýningu. í sýn-
ingarskránni eru hugleiðingar
um steint gler eftir listamann-
inn, sem ég vísa sérstaklega til
fyrir ágætan og mikilsverðan
fróðleik. Þá ber þess og að geta,
að sýningin er tileinkuð föður
listamannsins, Agnari Breið-
fjörð blikksmíðameistara, sem
lést árið 1983, „með þakklæti og
virðingu fyrir allan þann stuðn-
ing og uppörvun, er hann veitti
mér“, svo sem þar stendur skrif-
að. Þessi tileinkun er eðlileg og á
mikinn rétt á sér, því að faðir
hans bjó syni sínum hinar ágæt-
ustu aðstæður til listsköpunar
og var honum í öllu hollur hauk-
ur á bergi.
Hér má og koma fram, að
Agnar Breiðfjörð var m.a. þekkt-
ur í byggingariðnaðinum fyrir
uppfinningar sínar og að Guð-
mundur faðir hans stofnaði
Breiðfjörðs blikksmiðju, sem
fyrst var til húsa fremst á Lauf-
ásveginum en er nú við Sigtún.
Það er því stutt í traust hand-
verk, hugvitsemi og stórhug hjá
Leifi, er bætti hér við listrænu
hugviti á heimsmælikvarða.
Verk Leifs bregða nýjum og
óvenjulegum svip yfir rými
Listasafns íslands. Hér er í senn
um litaglöð verk að ræða og verk
með einn bjartan litatón eða
grátón sem uppistöðu. Þau eru
yfirleitt í þægilegri stærð og,
sem vænta mátti, tæknilega í
háum gæðaflokki. Mikið ber á
formum, er sést hafa áður frá
hendi listamannsins í öðrum
verkum, og hann fitjar þannig
ekki upp á neinu nýju né tekur
beina áhættu í útfærslunni. Sýn-
ingin er þannig nokkuð slétt og
felld frá hálfu gerandans og
staðfestir ágætlega styrk hans
og stöðu, en kemur hvergi á
óvart. Magnaðastar þóttu mér
myndir grátónatilbrigða svo sem
myndirnar í innsta sal nr.
16—20, sem eru jarðbundnar og
sterkar í allri útfærslu. Mér
þótti sem í þeim kæmi myndlist-
armaðurinn í Leifi Breiðfjörð
einna sterkast fram og er að-
dáunarvert, hve hann gerir hér
mikið úr litlu. Leifur er kominn
það langt í list sinni, að hann
þarf ekki endilega að beita fyrir
sig hinu litfegurra gleri til að
myndir hans hrífi.
Þá þykir mér það áberandi,
hve vel gerandinn vinnur frum-
drög sín þannig, að ósjaldan
standa þau glermyndunum lítið
að baki um listræna útfæslu.
Leifur hefur þannig tvímæla-
laust allt eins getað lagt fyrir sig
málaralistina með ágætum ár-
angri, og teiknari er hann góður.
Það er mjög eðlilegt, að þegar
listamaður vinnur ákveðinn
fjölda verka á sérstaka sýningu,
sem fyrirhuguð er í virtustu
Iistastofnun þjóðarinnar, leggi
hann ekki út á nýjar og ókann-
aðar brautir. Hér voru tíma-
mörkin líka í knappara laginu,
svo sem einkennandi er fyrir
framkvæmdir á listasviði hér-
lendis.
Eitt á ég bágt með að melta í
sambandi við þessa sýningu, og
það er stimpill listasafnsins, er
fylgir samsíða áritun lista-
mannsins, „Listasafn tslands 100
ára“. Máski eykur þetta minja-
gildi verkanna, líkt og frímerkja,
en mér sem fleirum þykir að
stimpillinn hefði átt að vera á
minna áberandi stað. þetta eru
nefnilega sjálfstæð verk, og
varla gætu menn hugsað þá
hugsun til enda að gera eitthvað
svipað við málverk. Að öllu öðru
leyti hefur Leifur Breiðfjörð
mikinn sóma af sýningunni allri
og starfsfólk listasafnsins fyrir
hugmyndina og að búa henni
veglega umgerð.
Þetta er sýning sem fæstir
ættu að láta óséða.
Meistari
moðsins

Árni Þórarinsson
Talsverður hluti af framboði
myndefnis á
myndbandamarkaðnum hérlend-
is eru amerískar sjón-
varpsmyndir sem þar vestra eru
kallaðar „míníseríur". Stundum
er þessum syrpum slengt saman í
eina langa mynd, stundum eru
þær settar í margra spólu pakka.
Syrpur þessar eru af ólíku sauða-
húsi og sumar þeirra eru hér trú-
lega í algjöru leyfis- og réttleysi.
í framboðinu leynast mjög for-
vitnilegar syrpur, eins og Blind
Ambition, tvær spólur með frás-
ögn John Deans, fyrrum ráðgjafa
Nixons Bandaríkjaforseta, af
frækornum og vexti Watergate-
málsins; afar ítarlegt heimildar-
drama með úrvalsleik. Flestar
þessar myndir eru þó viðamiklar
sápuóperur úr glansheimi auðs
og valda, þar sem allar hvatir eru
á Dallas-plani. Þarna eru spólur,
reistar á vinsælum eldhúsreyfur-
um, eins og Lace og Princess Da-
isy, og sú aívinsælasta, Master of
the Game.
Sá sem ber ábyrgð á hráefninu
í Master of the Game er metsölu-
sorpsséníið Sidney Sheldon.
Hann starfar í sömu verksmiðju
og eldri æsisagnahöfundar eins
og Harold Robbins og Arthur
Hailey, en virðist hafa enn
minna til brunns að bera en þeir.
Þessir kallar hafa engu að síður
dottið niður á forskrift að met-
sölubókum, þar sem gjarnan eru
í brennidepli átök um ástir og
dollara eins og þau birtast í auð-
ugum stórfyrirtækjum og arist-
ókratískum stórfjölskyldum.
Einskis er svifist við að fá sitt
fram hjá þessu sögufólki og um
það fjallar ernmitt Master of the
Game; hvernig öllu sem dýrmætt
má teljast er fórnað á altari
valdataflsins, þegar það eitt gild-
ir að vera „herra leiksins".
Á þeim rúmu sex klukkutímum
sem það tekur að horfa á spól-
urnar þrjár af Master of the
Game verður maður ekki fyrir
neinni nýrri lífsreynslu, nema þá
þeirri að engin takmörk virðast
vera fyrir því hvernig simplar og
sjúskaðar söguhetjur geta orðið
enn simplari og sjúskaðri. Þessi
þríleikur er ættardrama, þar sem
ramminn er afmæli hinnar öldr-
uðu ættmóður, Kate Blackwell,
og innan hans er svo upprifjun á
sögu hennar. Fyrsta spólan, Jam-
es McGregor, dregur nafn sitt af
föður Kate Blackwell og segir frá
því hvernig hann leggur drög að
auði og völdum ættarinnar með
því að finna demantsnámu í
Suður-Afríku fyrir síðustu alda-
mót. Þessi þáttur er langskásti
hluti þríleiksins með ágætum
leik Ian Charleson í titilhlut-
verkinu, og ekki síður Donald
Pleasence í dæmigerðu skúrks-
hlutverki, litríkri umhverfis-
mynd og þokkalegri vinnslu kan-
adíska leikstjórans Harvey
Harts, en hver þáttur hefur eigin
leikstjóra. Önnur spólan lýsir
valdatöku dóttur McGregors á
fyrri hluta aldarinnar, fyrr-
nefndrar Kate Blackwell, sem
Dyan Cannon leikur. Þá fer að
halla undan fæti og maður þarf
að hafa sig allan við til að halda
út klæki og siðleysi þessa leiðind-
apakks, ekki verður það af Dyan
Cannon skafið að hún er á köfl-
um býsna mögnuð sem nornin
Kate og ljær henni manneskju-
lega dýpt, sem má teljast ofur-
mannlegt miðað við orð hennar
og gerðir. í þriðja hlutanum fer
svo allt í steik í fáránlegu upp-
gjöri milli tvíburanna Eve og Al-
exandra, sonardætra Kate
Blackwell og stendur varla
steinn yfir steini í byggingu sög-
unnar og persónusköpun.
Þótt Master of the Game sé
augljóslega vinsæl afþreying sé
ég ákaflega fátt sem skýrir það,
— nema formúluna sjálfa, sem
þessi sáputegund er gerð eftir og
ég gat um hér á undan. Ef af-
þreyingargildi er mælt í spennu,
skemmtilegri atburðarás og
áhugaverðum persónum, að
ógleymdri góðri fagvinnu, sem
hér er rétt í meðallagi, þá hefur
Master of the Game almennt lít-
ið af þessu. En mikið af leiðind-
um.
Greifi
sendir
frá sér bók
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Stefán Snævarr:
Greifinn af Kaos.
Reykjavík 1984.
Megi fyrir sjónir mínar bera
það
sem engin augu
hafa áður séð.
Þannig lýkur Stefán Snævarr
ljóðabók sinni, Greifinn af Kaos.
Dul smáljóðsins er dæmigerð fyrir
margt í Greifanum af Kaos. En þó
má segja að ljóð tilraunaeðlis séu
fleiri. Skáldið hefur gaman af
hvers kyns tilraunum, jafnvel
ærslum.
... Um lokaða garða heitir eitt
Ijóðið. í því eru línurnar Hringiða
krókóttra stíga/ um lokaða garða
endurteknar fjórum sinnum.
Mönnum þykir þetta ef til vill
keyra úr hófi, en hrynjandi ljóðs-
ins er skemmtileg engu að síður.
Sama er að segja um margar þess-
ar tilraunir. Þær þreyta að
minnsta kosti ekki undirritaðan,
en vitanlega hafa slíkar málaiðk-
anir verið stundaðar, ekki síst af
konkretistum. Smálegt er sumt,
en meinlaust.
Ég mun hafa áður vikið að því
að styrkleiki Stefáns Snævarrs
Stefán Snævarr
kemur vel fram í smáljóðum. Ég
nefni úr Greifanum af Kaos: Dá-
valdur, Vita, vara, Tónninn, Ann-
ars staðar, Bak við alla spegla. öll
ljóð Greifans af Kaos eru að vísu
smáljóð, en með nafngiftinni á ég
við þau sem mest njóta þess hve
sparlega er farið með orð.
Aðferð Stefáns Snævarrs birtist
Iesanda m.a. i Einsemd:
Einsemd mín fuglinn
syngur í hári þínu
Einsemd mín vatnið
talar við hendur þínar
Einsemd mín gatan
stynur undir skugga þínum
Einsemd mín fuglinn
sem syngur um vatnið
sem talar um götu
sem stynur um einsemd
sem er fuglinn
sem syngur í hári þínu.
Ljóð Stefáns Snævarrs eru aldr-
ei langt frá því að vera eins konar
orðaleikur, misjafnlega heppnað-
ur sem slíkur, en stundum með
óvæntum flötum hugsunar og til-
finningar.
Greifinn af Kaos er að sönnu
bók þar sem greina má bæði veik-
leik og styrkleik skáldsins. Hann
bætir litlu sem engu við þá mynd
sem lesandinn á af honum. En þó
hygg ég að þessi bók sé til vitnis
um að Stefán Snævarr er um
margt sérstæður þegar litið er til
hans skáldakynslóðar og af henni
fáist varla heilleg mynd án hans.