Morgunblaðið - 11.11.1984, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐID, SUNNUDAGUR 11. NÓVEMBER 1984
31
heim til Moskvu. Hann hefur gert
nóg. I tvo mánuði hefur hann ver-
ið þarna að raka saman banda-
rísku fé fyrir ríkið.“
„Ég vona að þú vitir hvað þú
ert að segja.“
„Og ég vona að þú vitir hvern
þú ert að móðga. Gleymdu ekki að
það eru Rostropovich og ég.“
„Ef þið tvö haldið að þið getið
komið svona fram, verðum við
hreinlega að skapa nýja Vishn-
evskaya og nýjan Rostropovich.
Og við munum þrengja að ykk-
ur...“
gegn Sakharov. Ef Slava undir-
ritar hana, getur hann hafið
hlómsveitarstjórn hjá Bolshoi
strax á morgun. Hann fær að
stjórna hvaða sýningu sem hann
vill*
„Hvað? Viltu að ég sannfæri
hann? Nei! Ef hann skrifar undir,
kyrki ég hann með eigin höndum.
Hvernig leyfir þú þér að segja
annað eins við mig? Hvernig
maður heldur þú eiginlega að
Rostropovich sé?“
„En hvað er svona óvenjulegt
Sellóieikarinn og hljómsveitarstjórinn Mstislav Rostropovich, eiginmaóur Galinu.
Hjónin samgleðjast eftir vel heppnaða tónleika.
aukaleikararnir allt sem þurfti:
hvar í úthverfunum var unnt að
kaupa 200 metra af nælon tjulli á
40 dollara. Og þeir gátu, betur en
nokkur starfsmaður CIA, dregið
fram kort og sýnt hvernig átti að
komast að vörugeymslu þar sem
kaupa mátti 10 pör af skóm fyrir
20 dollara, og fá að auki fimm pör
í kaupbæti. öll innkaup voru út-
reiknuð miðuð við 400 dollara
sjóðseign (40 daga vinna á 10
dollara á dag). Það þurfti varla
neinar reiknitölvur, því í hugan-
um var fljótlegt að reikna út hve
ágóðinn yrði mikill við sölu varn-
ingsins í Moskvu, og smátt og
smátt færðist draumurinn um
tveggja herbergja íbúðina eða
bilinn nær veruleikanum. Næg
ástæða til að taka lagið saman!
★
í síðasta skiptið, sem þeir
hleyptu mér úr landi til hljóm-
leikahalds í Bandaríkjunum var
1969, og brottför mín olli miklu
hneyksli í menningarráðuneytinu
og hjá Miðstjórninni. f þetta
skiptið átti ég að frumflytja verk
eftir Shostakovich i Carnegie
Hall, sem tónskáldið hafði til-
einkað mér. Slava hafði verið á
tóníeikaferð þar í tvo mánuði, og
okkur var ætlað að halda nokkra
sameiginlega tónleika.
Viku fyrir brottför mína var ég
boðuð á fund Dyatlovs, flokksrit-
ara Bolshoi-leikhússins, og i
fyrsta skipti eftir öll þessi ár min
hjá leikhúsinu var ég spurð að þvi
hvers vegna ég tæki ekki þátt i
vikulegum stjórnmálafundum
starfsfólksins. Ég verð að játa að
af öllum 3.000 starfsmönnum
Bolshoi, var ég sú eina sem þorði
að sleppa þessum heimskulegu
samkomum á þriðjudagsmorgn-
um. En þessi spurning hafði aldr-
ei verið lögð fyrir mig í upphafi
söngferils mins, og það var und-
arlegt að heyra hana nú.
„f hreinskilni sagt, hvers vegna
ætti ég að gera það?“
„Til að fylgjast með heimsmál-
unum.“
„Ég hef áhuga á mínum eigin
málefnum: þjónustustúlkan mín
er farin, og ég á að koma fram á
morgun. Hver á að standa í bið-
röðinni við búðina? Hver á að
hafa til matinn?"
„En þú gefur yngra fólkinu
slæmt fordæmi. Þegar þau taka
eftir þvi að þú mætir ekki á fyrir-
lestrana, koma þau ekki heldur.
Við verðum að mennta þau.“
„Menntið þau þá — en látið
mig í friði. Ég hef aldrei sótt
þessa fyrirlestra, og ætla ekki að
byrja á því nú.“
Daginn eftir var hringt til mín
frá menningarráðuneytinu og
mér sagt að Bolshoi neitaði að
skrifa undir meðmælabréf fyrir
ferðina til Bandaríkjanna, og að
hætt hefði verið við ferðina. Sam-
kvæmt gildandi reglum urðu all-
ir, sem ætluðu utan, að fá yfirlýs-
ingu frá vinnuveitanda sínum,
sem staðfesti góða hegðan þeirra,
og sem „troika" undirritaði:
flokksritarinn, formaður svæðis-
stjórnar flokksins og fram-
kvæmdastjórinn, Bolshoi neitaði
mér nú um þessa yfirlýsingu.
(Samtal við starfsmann Mið-
stjórnarinnar): „Það hefur verið
kvartað yfir því við okkur að þú
neitar að sækja stjórnmálafundi,
og gefur þannig yngra fólki
slæmt fordæmi. Ef þessu heldur
áfram er okkur fært að útiloka
þig frá ferðalögum erlendis."
„Útiloka mig? En það er ekki
ég, sem sækist eftir þessu, skilur
þú? Það ert þú, sem reynir að
sannfæra mig. Ég er farin á taug-
um, röddin er búin, og það er ætl-
azt til að ég syngi í Bandaríkjun-
um — en sæki ekki bara veizlur.
Látið mig í friði!“
„En Rostropov hefur áhyggjur
og heimtar að þú komir.“
„Ég skal hringja til hans í dag
og segja honum að koma strax
Hann sagði þetta rólega og
skorinort, og horfði beint í augun
á mér. „Of seint. Þú hefðir átt að
þrengja að mér fyrir 15 árum. Þú
misstir af bátnum. Nú er ég það
sem ég er, og Rostropovich það
sem hann er, og það kemur eng-
inn í hans stað. Það er ekki hægt
að skapa snilling, aðeins drepa
hann.“
Dag nokkurn komu tveir
söngvarar frá Bolshoi að heim-
sækja okkur. Það er ekki hægt að
segja að þeir hafi gengið inn,
heldur ruddust þeir inn, glaðir og
æstir. Ekki höfðu þeir fyrr heils-
að okkur en þeir drógu Slava inn
í vinnuherbergi hans til leyni-
fundar.
Stuttu síðar kom Slava hlaup-
andi út úr herberginu og kallaði i
mig. „Hvað er um að vera?“
spurði ég.
„Láttu þá sjálfa segja þér
það ... Jæja drengir, verið þið
sælir, ég verð að fara. Og reiknið
ekki með mér. Ég skrifa ekki und-
ir.“
„Sjáðu til Galya," sagði annar
þeirra við mig. „Þú verður að
sannfæra Slava. Þetta er allt á
svo góðri leið. Við komum frá
miklum áhrifamönnum, sem
sendu okkur hingað sérstaklega
til að tala alvarlega við Slava.
Verið er að semja yfirlýsingu
vð þetta? Hver skiptir sér af
svona yfirlýsingum? Allir eru að
gera þetta.“
„En Slava gerir það ekki.“
„Hvers vegna?“
„Svo börnin okkar þurfi ekki að
skammast sín fyrir föður sinn og
kalla hann skepnu i framtiðinni.
Skilurðu það?“
„En þú sérð það sjálf að tón-
listarferill hans getur orðið að
engu.“
„Það er allt í lagi. Hann verður
ekki að engu.“
„Jafn mikill listamaður og
hann er, að þurfa að eyða tíma
sínum úti í strjálbýlinu og leika
með Guð veit hvernig hljómsveit-
um, þegar svo mikil þörf er fyrir
hann í Bolshoi. Það er allt að fara
úr skorðum, og Rostropovich einn
getur bjargað málefninu sem við,
þú og ég, höfum gefið 20 ár af ævi
okkar. Nú hefur hann raunveru-
legt tækifæri til að taka við
stjórn leikhússins. En skrifi hann
ekki undir yfirlýsinguna, verða
honum dyr Bolshoi lokaðar um
alla framtíð."
„Nú jæja, hann stjórnar þá
ekki framar við Bolshoi. En hann
verður áfram heiðarlegur maður.
Hann verur áfram Rostropovich!"
Snaran var að herðast að, meir
og meir.