Morgunblaðið - 03.01.1985, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 03.01.1985, Blaðsíða 18
 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. JANÚAR 1985 LJÓÐSKÁLDIÐ Heiðrekur Guó- mundsson fri Sandi hlaut i gaml- irsdag styrk Rithöfundasjóðs rfkis- útvarpsins við hitíðlega athöfn í Þjóðminjasafni, að viðstöddum for- seta íslands, Vigdísi Finnbogadótt- ur, menntamilariðherra, Ragnhildi Helgadóttur, útvarpsstjóra, Andrési Björnssyni, og fleiri gestum. Þakk- aði menntamilariðherra Andrési sérstaklega vel unnin störf i þessum síðasta degi hans í starfi útvarps- stjóra og lyftu gestir glösum honum til heilla. Heiðrekur Guðmundsson var af heilsufarsistæðum ekki viðstaddur og tók dóttir hans, Ragn- heiður, við styrknum úr hendi Jónas- ar Kristjinssonar, formanns sjóð- stjórnar. Heiðrekur Guðmundsson er búsettur á Akureyri. Eru um 40 ár síðan hann tók fyrir alvöru að snúa sér að Ijóðagerð, að því er hann tjáði fréttamanni í símtali i gær, gaf út sína fyrstu ljóðabók 1947. Sjöunda ljóðabók hans kom út í fyrra og bar nafnið Mann- heimar, eins og raunar önnur fyrr, enda ber í ljóðum hans mikið á myndum og tilbrigðum um mann- inn sjálfan. Sagði Heiðrekur þessa góðu frétt um styrkveitinguna hafa glatt sig mjög, kvaðst vera orðinn nægilega þroskaður og lífsreyndur maður til þess að hann ætti að geta nýtt þetta fé skyn- samlega. Heilsu hans væri þannig háttað að hann ætti að hafa hægt um sig, en „ég get hugsað", bætti Morgunblaðið/Ól.K.Mag. Jónas Kristjánsson, formaður Rithöfundasjóðs Ríkisútvarpsins, afhendir Ragnheiði dóttur Heiðreks Guðmundssonar skálds rithöfundastyrk fóður hennar. taka við miklu, ná í mikið, til þess að geta gefið mikið frá sér aftur. Auk þess eru rithöfundar vana- lega einhleypir menn og takmark- aðir í flestum greinum nema ein- hverri ákveðinni. Af þessu leiðir að þeir geta ekki lifað á þeim at- vinnugreinum sem þorri manna stundar og lifir af. Þeir eru ekki færir um að hafa mörg járn í sama eldinum. Þegar þeir lenda svo í klípunni og brenna öll járnin, brenna þeir sjálfa sig líka á hönd- unum og stundum smiðjuna með öllu saman. Einhver bréfritari í „Þjóðólfi" gat þess í vetur í sambandi við fjárveitinguna til Jóns ólafssonar að gömlu sagnaritararnir hefðu ekki betlað til landssjóðs eða notið styrks af alþjóðarfé. — Þeir báðu ekki um styrk; en þeir nutu samt góðs af fé almennings. Það er víst að sagnaritararnir voru munkar. En munkar allir höfðu uppeldi sitt og framfærslu af opinberum þjóð- areignum. Og alveg er óhætt að fullyrða það að ef þeir hefðu ekki notið þessara hlunninda, myndu forn- sögur vorar vera óritaðar enn í dag, steingleymdar og grafnar — eða efni þeirra réttara sagt — undir rústum sem aldrei hefðu verið rofnar að eilífu. Vér höfum því dæmin fyrir oss deginum ljósari, dæmi þess að rit- höfundastyrkur ber sýnilegan ávöxt. Ofninn þarf eldsneyti eigi hann að hita út frá sér“ Heiðrekur Guðmundsson hlaut styrk Rithöfundasjóða Rfkisútvarpsins hann við. Hann kvaðst eiga nægan efnivið í nýja bók, en hefði stund- um sagt bæði f gamni og alvöru að ef til vill væri ágæt fjárfesting að geyma ljóðin, enda ljóð ekki sér- staklega eftirsótt af útgefendum. Þau kynnu að hækka í verði. Jónas Kristjánsson, formaður sjóðstjórnar, fylgdi styrkveiting- unni úr hlaði með svofelldum orð- um: Fyrir hönd stjórnar Rithöfundasjóðs Ríkisútvarpsins býð ég ykkur öll innilega velkomin hingað í Þjóðminjasfnið. Hér mun nú fara fram hin árlega styrkveit- ing úr Rithöfundasjóðnum, svo sem frá upphafi hans hefur verið venja að gert sé á þessum stað og árstíma. Sjóðurinn var stofnaður og tók til starfa árið 1956, og er því styrkur veittur nú í 29da sinn. Alls hafa 39 skáld og rithöfundar hlot- ið styrk úr sjóðnum, ef þessi veit- ing er með talin. Má af því ráða að styrknum hefur oft verið skipt milli tveggja eða jafnvel fleiri rit- höfunda. Astæðan til þess hefur vitanlega verið sú að stjórn sjóðs- ins hefur þótt sem margir væru kallaðir. En nú um skeið hefur stjórn Rithöfundasambands ís- lands, nálega á hverju ári, sent sjóðstjórninni tilmæli um að „út- hlutun úr sjóðnum renni óskipt til eins rithöfundar", eins og orðað er í bréfi sambandsins frá 9. desem- ber 1979. Ósk rithöfunda er að sjálfsögðu sprottin af því að þeir vilja láta nokkuð muna um þessa fjárveitingu, vilja að hún sé raunverulegur styrkur, lífeyrir sem létta megi af rithöfundum öðru brauðstriti og verða aflvaki til nýrra verka. Rithöfundum er málið skyldast þar sem kalla má að þetta sé þeirra sjóður, enda eiga þeir tvo fulltrúa af fimm í stjórn hans. Því hefur sjóðstjórnin að jafnaði orðið við tilmælum sambandsins, og má kalla að nú sé komin hefð á það að halda styrkn- um óskiptum. Þetta er í samræmi við þá þróun sem orðið hefur hin síðari ár i viðhorfi til rithöfunda og annarra listamanna: að líta á þá sem hverja aðra starfsstétt sem vinni sín verk í þágu alþjóðar og eigi rétt á sínum verkalaunum. Þetta hefur gerst með tvennum hætti: með samningum rithöfunda við bókaútgefendur, og með ýms- um fjárveitingum af almannafé sem nú eru oftast réttilega kölluð starfslaun. Ekki vil ég styggja rit- höfunda og listamenn aðra með því að segja að fullur sigur hafi náðst, en mikið hefur unnist siöan fyrst var farið að píra ögn í skáld- in með framlögum frá Alþingi fyrir nálega hundrað árum. Ætli Matthías Jochumsson hafi ekki fyrstur hlotið slíka smáumbun þjóðarsamkomunnar, með hæfi- legum eftirtölum; og beisklega víkur Þorsteinn Erlingsson að þvi nöldri sem varð um skáldalaun honum til handa: Oft skaust ég í rökkrunum skemmtun að fá, og skáldin þó tíðast að heyra, segir hann í Eden. Ég sagði við Jónas: þig fala ég fyrst, því Frón er þín grátandi að ieita, og náðugrí ritstjórn, því næst sem i vist, í nafni þíns lands má ég heita, og sex hundruð krónum svo leikandi list mun landssjóður tæplega neita. Drengilega tók Guðmundur á Sandi svari þeirra Þorsteins Erl- ingssonar og Jóns ólafssonar þeg- ar blöðin fluttu ákúrur til þingsins fyrir að veita þeim lítils háttar fjárstyrk. í viturlegri grein sem Guðmundur birti í íslandi árið 1898 segir hann meðal annars: „Það er sorglegt að þeir menn sem hugsa og rita um landsins gagn og nauðsynjar, skuli hafa svo þröngan sjóndeildarhring að þeir telja öllu því fé kastað á glæ sem varið er til bókmennta þjóðarinn- ar. Það er auðvitað mál að lands- sjóðurinn verður fyrst og fremst að styrkja atvinnuvegi landsins. — En þó að þeir menn kunni að vera til, sem álíta að hann eigi ekki að styrkja aðrar andlegar framkvæmdir en þær sem heyra undir kirkju- og kennslumál, þá er ég sannfærður um að hann verður líka að hlúa að bókmenntum þjóð- ar vorrar, ef þær eiga að blómgast Heiðrekur Guðmundsson. og þrífast, og sá tími mun koma að hann gerir það. Það þarf ekki minnstu tegund spásagnargáfu til þess að fullyrða þetta og staðhæfa, — ekki nema agnarögn af skynsemi og þekk- ingu. Það er sem sé aðeins um tvo vegi að ræða hér hjá oss, annað- hvort svo sem engar bókmenntir eða þá styrktar af landsfé. Orsökin er þessi: Sökum kaup- endafæðar geta svo sem engar bókmenntir þrifist hér eða staðist af eigin rammleik. Það er svo gott að vita að framleiðendur bók- menntanna eru menn sem þurfa að lifa, þurfa að eta og drekka, klæöast og hafa húsaskjól. Og þeir þurfa meira: Innri maður þeirra eða sálin þarf líka sinn skerf. Ofninn verður aö hafa eldsneyti ef hann á að hita út frá sér. Eins er um rithöfundinn. Hann þarf að Ennþá er eitt ótalið sem hefur mikla þýðingu í þessu máli: þáttur sá sem bókmenntir þjóðanna hafa átt og eiga í þvi að hefja menning- una, sjálfa atvinnuvegina. Góðir atvinnuvegir og velmegun hefja bókmenntirnar, og bókmenntirnar hefja þau. Reynsla annarra þjóða sýnir þetta áþreifanlega, og er það við- urkennt hvarvetna um siðuð lönd nema hér á landi. Falleg kvæði lyfta huganum og létta hann. Heilbrigðin er föru- nautur gleðinnar, og framkvæmd- irnar eru dætur heilbrigðinnar. — Góðar sögur sýna lesti og kosti manna og þjóða, kenna að varast brestina, en keppast eftir góða hlutskiptinu. Leikritin sýna dag- legt líf með ljósum litum — sýna atburðina með holdi og blóði. Þannig vinna bókmenntirnar að menningu og framför, líkamlegri og andlegri. Þær bæta þennan heim sem séður verður og hægt er að þreifa á; og þær opna fyrir hug- sjónunum þá veröld sem ekki verður séð á landabréfum eða lögð í lófann. „Verður er verkamaðurinn launa sinna." Hér á landi geta all- ir vinnufærir menn unnið fyrir kaupi. En rithöfundarnir eru ekki matvinnungar. Og þó munu ekki aðrir ganga Ragnhildur Helgadóttir mennUmálaráðherra vakti athygli á því á gamlársdag að þetU væri í síðasU sinn sem Andrés Björnsson væri sem útvarpsstjóri viðsUddur afhendingu rithöfundaverðiaunanna, sem hefðu með árunum orðið rithöfundum hvatning og bað menn lyfU glasi og skála við Andrés Björnsson af því tilefni.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.