Morgunblaðið - 11.06.1985, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚNÍ 1985
Klausturlíf
á miðöldum
Nú er verið að gera framhald Ævintýrasteinsins í Nflardalnum, með
þessum ágaetu leikurum, Michael Douglas og Kathleen Turner. Von-
andi gefst okkur fsri í að sjá hana fyrr á tjaldinu en skjánum.
Rómantík
á refilstigum
Kvikmyndir
Sæbjöm Valdimarsson
Nýja bíó: Ævintýrasteinninn
(Romancing the Stone) ★★★
Leikstjóri: Robert Zemeckis.
Framleiðandi: Michael Douglas.
Handrit: Diane Thomas. Tónlist:
Alan Silvestri. Myndataka: Dean
Cundey. Aðalhlutverk: Michael
Douglas, Kathleen Turner, Danny
DeVito, Zack Norman. Alfonso
Arau, Manuel Ojeda. Bandarísk,
frá 20th Century Fox. Frumsýnd
1984. 105 mín.
Joan Wilder er feikivinsæll
rithöfundur í New York, sem
skrifar rómantískar spennusög-
ur um Angelínu og hetjuna
Jesse, sem jafnan kemur henni
til hjálpar þegar mest ríður á.
En skyndilega snýst skáldskap-
urinn í blákaldan raunveruleik-
ann. Systir Joan er stödd í Kól-
ombiu þar sem hún er að grafa
upp ástaeðurnar fyrir morði
manns hennar, þegar henni er
rænt og hún krafin um fjár-
sjóðskort sem átti að vera í eigu
manns hennar, í lausnargjald.
Um svipað leyti dettur dularfullt
landakort inná gólf hjá Joan,
mannræningjarnir hafa sam-
band og skipa henni suður á bóg-
inn með kortið, til bjargar syst-
urinni.
Joan er ekki fyrr lent í Kól-
ombiu en hún kynnist svaða-
menninu Jack Colton, sem minn-
ir hana ekki lítið á Jesse. Og
fjársjóðsleitin, flótti undan yfir-
völdum og glæponum og alls
kyns ævintýri hefjast.
Ævintýrasteinninn er sannköll-
uð ævintýramynd, Hollywood-
afþreying einsog hún gerist best.
Söguþráðurinn er látlaus, hrað-
ur og fyndinn, tæpast dautt
augnablik út alla myndina. Rit-
höfundurinn stendur í ströngu
að upplifa þau ævintýri sem hún
skapaði í huganum. Ævintýra-
steinninn á einnig sínar mann-
legu, rómantísku hliðar sem
bjarga henni frá því að verða
innantóm iðnaðarvara í anda
Indiana Jones.
Leikstjórinn, Robert Zemeck-
is, er lítt kunnur, myndin örugg-
lega ein af hans fyrstu, þó það sé
engan veginn á henni að sjá.
Honum tekst að magna flest at-
riði spennu, láta tímann fljúga
áfram. Þau Michael Douglas þó
ennfrekar Kathleen Turner gera
sér góðan mat úr léttvægum
hlutverkunum, reyndar er Turn-
er orðin ein eftirsóttasta leik-
konan vestan hafs eftir frammi-
stöðu sína hér. Leikarar í minni
hlutverkum, sem öll eru skúrka
og skítmenna, láta talsvert að
sér kveða, eru valdir af kost-
gæfni og standa sig með ágæt-
um, einkum þó Danny DeVito.
Ævintýrasteinninn er ein af
fáum skemmtimyndum sem
veita öllum aldurshópum
óblandna ánægju, þetta er allt-
saman ómengað, bráðvelgert
gaman. í takt við tímann, þá er
Ævintýrasteinninn langvinsæl-
asta efnið á myndbandamarkað-
inum um þessar mundir. Sýning
hennar í kvikmyndahúsi, með
Dolby og tilheyrandi, ætti því að
verða mörgum gleðiefni, því hún
er ein þeirra mynda sem hvað
verst verða úti á skjánum í sam-
anburði við tjaldið.
Listmálarafélagið
Myndlist
Valtýr Pétursson
Þetta er þriðja sýning hjá
Listmálarafélaginu, sem nú
stendur í vestursal Kjarvals-
staða. Félagið var stofnað fyrir
fjórum árum og verður því ekki
annað sagt en það hafi verið
nokkuð iðið við kolann. Það eru
18 félagsmenn, sem sýna í þetta
sinn, og af þeim eru þrír félagar
er gengu í samtökin á þessu ári:
Gunnlaugur St. Gfslason, Bene-
dikt Gunnarsson og Pétur Már
Pétursson. Alls eru á þessari
sýningu 60 verk, flest olíumál-
verk, en einnig nokkrar vatns-
litamyndir og akrýl.
Það er nokkuð hefðbundinn
svipur á þessari sýningu og
munu menn kannast við hand-
bragð sumra. Ekki treysti ég
mér til að kveða upp um hvort
þessi sýning er betri eða lakari
en hinar tvær sýningarnar, sem
félagið hefur haldið, en auðvitað
eru slíkar samsýningar mismun-
andi frá ári til árs. Hér eru
menn yfirleitt fastmótaðir og vel
sjóaðir í fræðunum, svo að lítið
er um nýjabrumið. Ég held ég
geti fullyrt að þessi sýning er
vönduð og hefur akademískt yf-
irbragð, enda valinn maður í
hverju plássi, ef svo mætti að
orði kveða. Þátttaka er allt frá
einu verki eftir höfund upp í
átta. Þannig sýnir Gunnlaugur
St. Gíslason fjórar vatnslita-
myndir í naturalískum dúr. Ein-
ar Hákonarson á aðeins eitt
verk, konumynd með formrænu
ívafi, og hér lætur Elías Hall-
dórsson að sér kveða. Jóhannes
Jóhannesson á þarna nokkur úr-
valsverk í olíu. Jóhannes Geir er
sjálfum sér líkur og sýnir þrjú
verk. Einar Þorláksson kemur
sterkur út úr þessari sýningu, og
það gerir Guðmunda Andrés-
dóttir einnig, en hún er eina kon-
an er á verk á þessari sýningu.
Pétur Már Pétursson er nýliði,
sem vekur verðskuldaða eftir-
tekt með akrýl-myndum sínum.
Bragi Ásgeirsson á þarna heldur
lítil verk en snotur. Kristján
Davíðsson sýnir stórt málverk
sem hann hefur ekki sýnt áður.
Hafsteinn Austmann sýnir þrjú
verk og stendur sig með prýði.
Sigurður Sigurðsson er í góðu
formi og það er nestor hópsins
einnig, Svavar Guðnason. Stein-
þór Sigurðsson sýnir þrjú verk
og er nokkuð síðan hann hefur
sézt á veggjum Kjarvalsstaða.
Það má segja, að nokkur vandi
sé á ferðum að fjölyrða um þessa
sýningu hér í blaðinu. Báðir
gagnrýnendur blaðsins eiga
þarna verk og vart tilhlýðilegt
að segja mikið. Því verða þessar
línur látnar nægja að sinni, en
fólk getur sjálft myndað sér
skoðanir á sýningu Listmálara-
félagsins, sem stendur yfir til 17.
júní.
Veruleiki tottar skáld
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Sigfús Bjartmarsson:
HLÝJA SKUGGANNA.
Mál og menning 1985.
Ljóð Sigfúsar Bjartmarssonar
eru yfirleitt mælsk og frjálsleg, en
þó á hann til að orða hugsanir sín-
ar í fáeinum línum og ekki með
slakari árangri.
í ljóðum Sigfúsar er rabbtónn
áberandi, þau eru dálítið eins og
samræða, opin fyrir umhverfinu
og geta rúmað æði margt. Góð
dæmi um þessa aðferð höfundar-
ins eru ljóðin eitt vald gegn öðru,
sjálfstæð sýning í Queen’s street,
Schopenhauer hinn ungi mætir
manni í garðinum og eftirmáli.
Eitt vald gegn öðru hefst á þessu
erindi:
1
á fornlegu málverki
sá ég mynd af guði
af íhyglinni í svipnum
og ótvírætt illgjörnum
og þó mæddum dráttum í munnvikunum
fór mig að gruna að einmitt þarna
væri hann að gera það upp við sig
hvar hann ætti að bera niður
hvert hann ætti núna
að senda plágurnar sjö
f þessu ljóði eins og svo mörgum
öðrum í Hlýju skugganna er við-
leitni til að segja frá, yrkja frá-
sagnarljóð. Sigfús Bjartmarsson
hefur eftir ljóðunum að dæma
nægilega lífsreynslu til að eiga er-
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Colin Platt: The Abbeys and Priori-
es of Medieval England.
Secker & Warburg 1984.
Höfundurinn er háskólakennari
í miðaldasögu og hefur sett saman
nokkrar bækur um miðaldasögu
og fornleifarannsóknir.
f þessari bók leitast Colin Platt
við að draga upp mynd þessa
horfna miðaldasamfélags í texta
með fjölmörgum myndum. Sam-
félag þessara tíma var mótað af
kirkjunni og styrkasta stoð
kirkjuvaldsins voru klaustrin, öll
menning miðalda var þaðan
sprottin, listir og bókmenntir.
Klaustrin höfðu forustu í búskap
og garðrækt, lækningum og bygg-
ingarlist. Þetta voru miklar stofn-
anir, stórjarðeigendur, sem áttu
mikinn hluta jarðeigna sumra
héraða á Englandi. Þessi mikla
eignasöfnun var grundvöllurinn
indi við lesendur. Hann er ekki
beinlínis fyrir að boða, en ljóð
hans vitna flest um ákveðna af-
stöðu.
Þessi afstaða getur komið fram
í sígildri setningu eins og „maður-
inn einn er höfundur dauðans" og
í tali um „innistæðulausa ham-
ingju". En stutt Ijóð, hangið utan í
lífi, segir líka töluvert um skáldið
og þar með manninn:
ég fæ mér sígarettu
og tek ákvörðun
ég fæ mér sígarettu
og hætti við
svona totta ég veruleikann
og hann mig
Sé allt með felldu tottar veru-
leikinn náttúrlega skáldið.
Hlýja skugganna er ein þeirra
að menningarstarfi kirkju og
klaustra. Kirkjan var betur sett
en aðrir jarðeigendur að því leyti
að þar þurfti ekki að hafa áhyggj-
ur vegna arfaskipta, eignirnar
héldust óskertar í tímanna rás.
Merki horfinnar frægðar er
einkum að finna í glæstum hand-
ritum, skartmunum og bygging-
um. Öll þessi verk og allar athafn-
ir klaustrafólksins voru fyrst og
fremst gerð Guði til dýrðar. Því
var ekkert til sparað og tíminn var
nógur, kirkjan hugsaði í öldum.
Colin Platt fjallar einkum um
byggingarsöguna og þær breyt-
ingar sem urðu í byggingarlist allt
frá dögum Engil-saxa og fram á
16. öld, einnig rekur hann hagsög-
una, því allar framkvæmdir
byggðust á framleiðslunni og þeim
afrakstri sem af henni var að hafa
til framkvæmda.
Með siðskiptunum og athöfnum
þess „fremur illa gefna rudda, sem
jafnframt var haldinn sárasótt og
geðveilu" Hinriks VIII voru þessar
Sigfús Bjartmarsson
blómlegu menningarstofnanir
rústaðar, íbúarnir flæmdir burt,
byggingum breytt eða þær eyði-
lagðar, bókasöfn rifin niður og
brennd og skartmunir bræddir
upp í myntsláttu. Aðferðir siða-
skiptabarbaranna á Englandi er
ljót saga. Græðgin réð gerðum
þeirra, flestir þeirra sem fóru stel-
andi og ruplandi um eignir kirkju
og klaustra voru rustalýður hald-
inn djúpi vanmáttarkennd gagn-
vart menntum og listum, sem
mjög oft braust út í hatri og
vandalisma. „Pöpullinn hatar alla
menningu," segir góður höfundur
frá 18. öld og má bæta við — vill
hana feiga. Þetta einkenni kom
skýrt fram við aðför Hinriks VIII,
að kirkjunni. Þótt hann næði ekki
eins langt í morðum og manndráp-
um og afreksmenn í þeim greinum
meðal einræðisherra á 20. öld, var
hann nokkuð drjúgur í þeim
starfa.
Bók Platts er vel unnin og byggð
á traustum heimildum.
ljóðabóka sem hljóta að eignast
trúnað lesandans. Ljóðin eru inni-
leg, opinská og oft hnittin. Grall-
aralegur húmor er þáttur þeirra.
Kæruleysisleg tjáning leynir á sér
og býr yfir dýpri merkingu og
ákaflega mannlegu viðhorfi. Þetta
væri auðvitað gagnslaust ef skáld-
inu tækist ekki að gera því listræn
skil. Ljóðin eru að vísu misjöfn og
margt má að þeim finna, en nokk-
ur þeirra eru heilsteypt.
Stundum er skáldið með út-
lenskar slettur sem veikja fremur
ljóðin en styrkja. Það fer ekki allt-
af vel á því að nota orð eins og
prívat, spírall, banalt, fúndament
atvinnulóner, svo að dæmi séu
nefnd. Það er hægt að finna mun
betri íslensk orð í staðinn.
Hlýja skugganna er að mínu viti
meðal þeirra ljóðabóka sem benda
til aukinna landvinninga ungra
skálda.
Blær Ijóðanna er í senn ilmandi
og þrunginn rotnun svo að minnt
sé á eftirmála, lokaljóð, bókarinn-
ar.