Morgunblaðið - 22.06.1986, Blaðsíða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22.JÚNÍ1986
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Hinn 16. maí lauk sýn-
ingu á verkum Jóhann-
esar S. Kjarval í
Kunstforeningen í
Kaupmannahöfn. Sýn-
ingin var á vegum Norræna lista-
bandalagsins og er í formi farand-
sýningar, sem mun ganga um ölll
Norðurlönd. Sýningamefndin, sem
sá um val mynda og ritmál, er öll
íslenzk og skipa hana þeir Einar
Hákonarson, Indriði G. Þorsteins-
son og Jóhannes Jóhannesson. Rit-
ari sýningarinnar er hins vegar
Maaretta Jaukkurri frá Norræna
listabandalaginu. Að sjálfsögðu er
sýningin sett upp í tilefni 100 ára
ártíðar Kjarvals og er þannig nokk-
urs konar framhald á listaveislu
þeirri, sem íslendingum sjálfum
gafst kostur á að upplifa á sl. ári.
Því miður auðnaðist mér ekki að
sjá þessa sýningu í Kaupmanna-
höfti, en vona, að ég eigi eftir að
hitta á hana í einhverri annarri
höfuðborg Norðurlanda og geta
fjallað um hana af sjón og raun.
Hins vegar hef ég verið beðinn um
að fara yfir umsagnir um sýninguna
og form hennar allt. Ljóst má vera,
að gífurlega mikilvægt var hér að
vel tækist, því að Kjarval er á
hveijum stað auglýstur sem mesti
og snjallasti myndlistarmaður, sem
við höfum átt á 20. öld, ókrýndur
konungur íslenzkrar málaralistar,
og hlýtur því öll íslenzk myndlist
að standa og falla með framtakinu.
Ýmsar sögur fara af sýningunni
og er ljóst, að allir eru hér ekki
nægilega ánægðir með hana, sumir
kenna þar vali mynda, aðrir slakri
uppsetningu og enn aðrir sjálfu
húsnæðinu.
Um hið fyrsta er erfitt að dæma
nema á staðnum sjálfum, jafnvel
þótt maður þekki myndirnar, því
að hér skiptir meginmáli, að útkom-
an verði að sterkri heild. Um upp-
setningu getur sá einn dæmt, sem
séð hefur. En húsnæðið sjálft þekki
ég mjög vel eftir ótal heimsóknir
og get staðfest, að ekki fara allar
sýningar vel í því.
Persónulega skil ég illa, hví rúm-
betra húsnæði skyldi ekki verða
fyrir valinu. Það er fyrst og fremst
mjög mikill og eftirsóttur heiður
að sýna á þessum stað og þangað
rata víst fæstir, nema þeim sé sér-
staklega boðið. En sjálft húsnæðið
er umdeilt, þótt það henti prýðilega
í flestum tilvikum.
Þetta er nefnilega ekki venjulegt
sýningarhúsnæði, heldur einnig ein
virtasta listastofnun Kaupmanna-
hafnar, sem byggir starfsemi sína
á kynningum á list þeirra, sem
þegar hafa áunnið sér nafti.
Virðuleikinn er ekki allt þegar
settar eru upp mikilvægar sýningar,
og ég held, að allir salir Den Frie
hefðu t.d. verið öllu heppilegri, að
ég tali nú ekki um Charlottenborg
og Ríkislistasafnið. Það er undar-
legt að íslendingar skuli vera eina
norræna þjóðin, sem ekki hefur átt
sýningu, að ég best veit, í hinum
glæsilegu sölum hins nýuppgerða
Ríkislistasafns. Óskastaðurinn
hefði þó máski verði Lousiana-
safnið í Humlebæk, og hví skyldu
þeir ágætu menn þar ekki einnig
geta kynnt list eins okkar mesta
myndlistarmanns svo sem lista-
menn annarra þjóða?
mjög persónulegar skoðanir list-
sagnfræðingsins og ber að meta og
virða sem slíkar, en koma sýningu
á list Kjarvals ekki par við...
Ætti fremur heima í framúrstefnu-
tímariti en virðulegri sýningarskrá,
er kynnir ástmög þjóðarinnar á
myndiistarsviðinu.
Þá hefur prófarkalestur sannast
ekki verið nógu nákvæmur. Á ein-
um stað hefur nafn á málverki af
lítilli stúlku í fallegum kjól, og sem
ber nafnið Sirts og skírskotar til
kjólefnisins, brenglast. (Hér er um
að ræða málverk af Völu Ásgeirs-
dóttur á Þingvöllum, sennilega árið
1933.1
í skránni verður heitið að SÍS
og til að bæta um betur í vitleysunni
er áréttað, að hér sé um samvinnu-
félag að ræða (andelsforetagende)!
Ég hélt, að slíkt gæti ekki skeð
með tilliti til rúms undirbúnings og
er þó mörgu vanur frá prentvillu-
púkanum um ævina. Að öðru Ieyti
er sýningarskráin prýðilega úr garði
gerð, prentunin ágæt svo og niður-
röðun efnis og val mynda. Vona ég
þó að myndimar í skránni séu með
á sýningunni!
Æskilegt hefði verið að miklu
minna og samræmdara lesmál hefði
verið í skránni, en öllu fleiri myndir
— það hefði haft margföld áhrif.
Af framanskráðu má vera ljóst,
að eitthvað hefur farið úrskeiðis um
markvissan og metnaðarfullan
undirbúning og ber að leiðrétta það
Forsíða sýningarskrár.
Ég tel að við hefðum alls ekki
átt að sleppa Kjarvalssýningunni úr
landi nema að vera fullkomlega
ánægðir með sýningarhúsnæðið,
ásamt því að umsjónarmaður frá
okkur hefði átt að fylgja sýningunni
úr stað og setja hana upp eftir
fyrirfram skipulagðri hönnun, sem
að sjálfsögðu hefði mátt breyta að
einhverju marki með tilliti til að-
stæðna á hveijum stað. En þetta,
að láta einhveija starfsmenn við-
komandi listastofnana á hveijum
stað vera hér ábyrga, er mikið
hættuspil, svo sem reynslan sýnir.
Það er misráðið að senda frá sér
mikilvægar sýningar upp á það að
leggja sóma þjóðar sinnar í óþekkt-
ar hendur.
Við höfum nærtæka reynslu af
þessu varðandi mikilvægar sýning-
ar, sem hingað hafa ratað frá út-
löndum, því að ávallt koma sérstak-
ir fagmenn með þeim varðandi
uppsetningu og framkvæmd alla.
Lítum svo á sýningarskrána, sem
hlýtur að vera þýðingarmikil kynn-
ing á list Kjarvals, en á fyrst og
fremst að markast af sjálfri sýning-
unni og engin önnur sjónarmið eiga
að komast að. Skráin er í stóru
broti, forsíðan mjög myndræn, en
nokkuð þung og ekki í samræmi
við hinn mikla „artista" og meistara
léttra strika, sem verið er að kynna.
Mikið ritmál er í skránni — óþarf-
lega mikið, og birtist það í almennri
kynningu á list Kjarvals í gegnum
tíðina eftir Guðbjörgu Kristinsdótt-
ur, en greinin mun tekin úr sýning-
arskrá sýningarinnar stóru að
Kjarvalsstöðum, og er því ekki í
nægilega beinu sambandi við það,
sem verið er að sýna. Þannig er
vitnað í allmargar myndir á þróun-
arferli Kjarvals, sem ekki eru á
sýningunni og Danir vita hvorki
haus né sporð á!
Sjálf greinin er ágæt úttekt ,á
list Kjarvals, en um hana er ekki
verið að Qalla hér.
Það sem ég ekki skil, er stutt
ágrip af íslenzkri listasögu eftir
hinn unga listsagnfræðing, Gunnar
Kvaran, er einnig prýðir skrána,
og botna lítið í þvi, hvað hún kemur
sýningunni við. Er hér um minni-
máttarkennd útkjálkaþjóðfélagsins
að ræða? Hér er að mínu viti á ferð
vafasöm samantekt, sem kynnir
sem hægt er og færa til betri vegar,
áður en sýningin verður sett upp á
næsta stað.
Umsagnir Kaupmannahafnar-
blaða einkennast af þeirri menning-
arlegu kurteisi, sem fyrri opinberar
sýningar héðan hafa hlotið í þeirri
borg og víðast hvar erlendis og er
naumast marktæk listrýni. Viðkom-
andi gagnrýnendur leitast við að
forma málflutning sinn sem best,
en skrif þeirra eru hvorki átakamik-
il né bera vott um einlæga og sjálf-
sprottna hrifningu.
Að miklu leyti eru skrifin öðru
fremur í kynningarformi og falla
þannig vel undir hugtakið„ An-
meldelse“, sem í sjálfu sér er stór
þáttur í listrýni, en þó ekki allt.
Þannig er stöðugt verið að lýsa