Morgunblaðið - 17.03.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MARZ 1988
Varnarmálaráð-
herrarræðast við
Varaaraiálaráðherrar risaveld-
anna, þeir Dmítríj Jazov og
Frank Carlucci, hófu viðrœður
sínar í Bern í gær. Stóð fyrsti
fundur þeirra í fjórar klukku-
stundir og einkenndist hann að
sögn embættismanna af ,já-
kvæðni, samvinnu og opinskáum
viðræðum". Sögðu þeir enn-
fremur að þeim Jazov og Carluc-
ci virtist koma vel saman og
hófu þeir fundinn á gamanyrð-
um. Fundum ráðherranna lýkur
í dag, en þetta eru fyrstu skipu-
legu viðræður varaarmálaráð-
herra risaveldanna. Einkum
munu ráðherramir hafa rætt
leiðir til þess að forðaát árekstra
milli heija sinna.
Keuter
Mótmælin í Ungveijalandi:
Atta leiðtogum
andófsmanna
sleppt úr haldi
Búdapest. Reuter.
ATTA leiðtogar ungverskra and-
ófsmanna voru látnir lausir úr
fangelsi í gær. Þeir höfðu verið
teknir fastir til þess að þeir gætu
ekki tekið þátt í mótmælagöngu i
Búdapest, höfuðborg Ungverja-
lands, í fyrradag.
Rúmlega 10.000 manns fóru í.
kröfugöngu á götum Búdapest í
fyrradag og kröfðust sjálfstæðis, lýð-
ræðis og frelsis, og þjóðfélagslegra
Forkosningar 1 Bandaríkjunum:
Bush óstöðvandi, en ráð
villa demókrata eykst
umbóta. Eru þetta fjölmennustu
mótmæli í Ungveijalandi frá 1956,
er landsmenn risu gegn innrás
sovézka hersins.
Að sögn lögreglunnar voru andófs-
mennimir átta handteknir vegna
gmnsemda um að þeir hefðu í undir-
búningi að æsa til ófriðar í sambandi
við gönguna. Voru þeir, að sögn lög-
reglu, áminntir um góða hegðun og
virðingu fyrir lögunum er þeir vom
látnir lausir í gær.
Stjómarandstæðingar og andófs-
menn, sem skipulögðu hina fjöl-
mennu göngu í fyrradag, sögðu hana
hafa tekizt vonum framar. Lögreglu-
sveitir höfðu sig ekki í frammi með-
an á göngunni stóð að undanskildu
því að þær reyndu að tmfla ræðu-
menn.
Fjölmiðlar í Búdapest minntust
lítillega á mótmælagöngu stjórnar-
andstæðinga í gær.
Chicago, Reuter.
GEORGE Bush, varaforseti Bandaríkjanna, má nú heita öruggur um
útnefningu Repúblikanaflokksins til forsetaframboðs, en hann fékk
meira en helming atkvæða í forkosningum flokksins í Blinois á þriðju-
dag. í herbúðum demókrata eru menn hins vegar ráðvilltari en nokkru
sinni fyrr og kann Demókrataflokkurinn ekki að finna sér mótfram-
bjóðanda gegn Bush fyrr en á landsfundi flokksins um miðjan júlí.
í forkosningunum burstaði Bush
helsta keppinaut sinn, öldungadeild-
au-þingmanninn Robert Dole, sem
margsinnis hafði lýst því yfír að hann
myndi snúa vöm í sókn þegar leikur-
inn bærist til Illinois. Virðist nú ekk-
ert geta aftrað Bush frá forsetafram-
boði, því Dole þarf að afla sér um
90% þeirra fulltrúa, sem enn er óko-
sið um, til þess að fá meirihluta.
Slíkt er hins vegar óhugsandi nema
Bush lendi í þaðan af verra hneykslis-
máli og Dole hljóti gæðastimpil æðri
máttarvalda.
Framboðsmál demó-
krata í lausu lofti
Fram að þessu hafa framboðsmál
demókrata þótt hanga í lausu lofti
og þykir fréttaskýrendúm sem þau
hafi frekar fjarlægst jörðu en hitt
eftir úrslitin í Illinois. Sigurvegarinn
reyndist vera öldungadeildarþing-
maðurinn Paul Simon, en á eftir
honum kom negrinn Jesse Jackson.
Ríkisstjórinn Michael Dukakis fylgdi
í humátt á eftir þeim, en Álbert
Gore og Richard Gephardt ráku lest-
ina.
Demókratar virðast nú vera fjær
því en nokkru sinni fyrr að ná
víðtæku samkomulagi um forseta-
frambjóðanda. Telja æ fleiri að lands-
fundurinn, sem fram fer í Atlanta í
Georgíu, muni standa í járnum og
ekki verði um annað að ræða en að
velja frambjóðanda með baktjaldam-
akki, sem flestir leiðtogar flokksins
segja þó liðna tíð. Gárungamir hafa
það því á orði, að vitaskuld verði
málin ekki gerð upp í reykmettuðum
bakherbergjum líkt og áður, enda
hafí Demókrataflokkurinn breyst í
takt við tímann. Nú muni þungavigt-
armenn flokksins koma sér saman
um frambjóðanda í rækilega merktu
reyklausu bakherbergi.
Frambjóðendumir taka að vísu
ekki undir þetta álit, en fallast á að
landsfundurinn geti varla gengið
snurðulaust fyrir sér. Sagði Paul
Simon til að mynda augljóst að for-
setaframbjóðandi flokksins yrði ekki
válinn í fyrstu .umferð og öldunga-
deildarþingmaðurinn Albert Gore frá
Tennessee sagði að enn méiri óvissa
ríkti um úrslitin en nokkru sinni fyrr.
Paul Simon hefur ekki dregið dul á
þá skoðun sína að fínna þurfi mála-
miðlunarframbjóðanda í sumar og
telur sjálfan sig jafnlíklegan til þess
að hreppa það hnoss og hvem annan.
Næstu forkosningar demókrata,
sem einhveiju máli skipta, fara fram
f Michigan en þar er um 138 fulltrúa
að tefla. Sennilegt má telja að úrslit
þar verði í einhverri líkingu við úrslit-
in í Illinois, en ríkin liggja hvort að
öðru. Á morgun fara fram forkosn-
ingar demókrata í Kansas og kunna
úrslit þar einnig að hafa einhver
áhrif á forkosningamar í Michigan.
Dole reiðir sig á
vopnasöluhneykslið
Sigur Bush í Illinois kom fáum á
óvart. Dole játar að hann eigi litla
möguleika á að fella Bush úr þessu,
en segist þó ætla að halda áfram
kosningabaráttu sinni, að minnsta
kosti þar kosið verður í Wisconsin.
Kosningar þar fara fram hinn 5.
apríl.
Bush hefur nú tryggt sér meira
en 800 þeirra 1.139 fulltrúa, sem
hann þarf á landsfundinum til útn-
efningar og hefur margfalt fylgi á
Úrslit í lllinois
Paul Simon þykir frjálslyndastur
frambjóðanda demókrata, enda
telur hann sig endurspegla hug-
sjónir Franklin D. Roosevelts.
við Dole. Ein helsta ástæða þess að
Dole hefur ekki látið undan þrýstingi
margra leiðtoga Repúblikanaflokks-
ins og dregið sig í hlé, er sú að hann
telur að vopnasölumálið kunni að
reynast dragbítur á Bush. Sú hefur
að vísu ekki verið raunin í forkosn-
ingunum, en bent er á að þegar kosn-
ingabaráttan hefjist af alvöru í haust
kunni hinn almenni kjósandi og
demókratar að líta málið alvarlegri
augum.
Sjá ennfremur Vettvang bls. 26.
DEMÓKRATAR
( Atkvæöa- hlutfall
Slmon 43%
Jackson 31%
Dukakis 17%
Gore 5%
Gephardt (95% kjördæma) 2%
REPÚBLIKANAR
Atkvæfia- hlutfall
Bush 54%
Dole 36%
Robertson 7%
(95% kjördæma)
Báöir flokkar velja landsfundar- fulltrúa í sérstakri atkvæöa- greióslu. Fjöldi fulltrúa er ekki endanlega f hárréttu hlutfalli vió þessi úrslit. HEIMILD: Assodated Press
KRGN / Morgunblaðift / AM
Armenar í Banda-
ríkjunum:
Erkíbisk-
up fagnar
ummælum
Gorbatsjovs
New York, Reuter.
ERKIBISKUP kirkju Armena í
Bandarikjunum fagnaði á þriðju-
dag ummælum Míkhaíls Gor-
batsjovs, leiðtoga Sovétríkjanna.
Torkom Manoogian erkibiskup
sagði að ummæli Gorbatsjovs í
Belgrad á mánudag gæfu til kynná
að hann gerði sér grein fyrir að
krafan um sameiningu Armeníu og
Nagomo-Karabakh væri ekki sam-
bærileg við kröfur annarra þjóðemis-
sinna. „Aðrir tala í nafni sjálfstæðis-
baráttu og aðskilnaðar frá sovésku
stjóminni. Armenar hafa aldrei ætlað
sér að hefja uppreisn gegn stjórninni
í Moskvu."
Míkhaíl Gorbatsjov ávarpar júgóslavneska þingmenn:
Nýjar tillögnr um slökun
á spennu á Miðjarðarhafi
Pnlm<Q#( Pantai*
Belgrað. Reuter.
MÍKHAIL S. Gorbatsjov Sovétleiðtogi kynnti í gær nýjar tillögnr Sovét-
stjórnarinnar sem að sögn hans miða að þvl að draga úr spennu á
Miðjarðarhafi. Tillögur þessar komu fram í máli Sovétleiðtogans er
hann ávarpaði júgóslavneska þingmenn, fyrstur leiðtoga Sovétríkj-
anna, á þriðja degi opinberrar heimsóknar sinnar. Sakaði Gorbatsjov
ríki Atlantshafsbandalagsins um stórfellda vígvæðingu á þessum slóð-
um. Aðalritarinn kom víða við í ræðu sinni. Hann vék sérstaklega að
afvopnunarsáttmálanum sem þeir Ronald Reagan Bandarikjaforseti
undiirituðu I Washington í desember á síðasta ári og sagði hann hafa
hafa vakið vonir um að unnt yrði að útrýma öllum kjarnorkuvopnum
í heimi hér. Þá vottaði hann minningu Jósefs Títós, fyrrum leiðtoga
Júgóslaviu, virðingu sína og vék að erfiðleikum í samkiptum ríkjanna
á árum áður.
Gorbatsjov sagði greinilegt að ríki
NATO stefndu að stórfelldri vígvæð-
ingu á suðurvæng vamarsvæðis síns
og sakaði hann bandalagið um að
ætla sér með þessu móti að bæta
upp missi kjamorkuvopnanna, sem
Washington-sáttmálinn tæki til.
Sagði hann að nú um stundir væri
spenna óvíða meiri en á Miðjarðar-
hafssvæðinu og ekkert lát væri á
vígvæðingu þar. Kvaðst Sovétleið-
toginn af þessum sökum vilja kynna
þijár tillögur um leiðir til að draga
úr spennu á Miðjarðarhafi sem hann
sagði falla að þeim hugmyndurn um
slökun á spennu sem ráðamenn
eystra hefðu áður kynnt.
Herskipum fækkað
í fyrsta lagi lagði Gorbatsjov til
að fjöldi bandarískra og sovéskra
herskipa á Miðjarðarhafí yrði „fryst-
ur“ frá og með 1. júlí næstkomandi
og yrði síðan samið um leyfilegan
fjölda herskipa þar. Því næst myndu
Sovétmenn og Bandaríkjamenn
skuldbinda sig til að skýra fyrirfram
frá ferðum herskipa og fyrirhuguð-
um flotaæfíngum auk þess sem full-
trúum risaveldanna yrði heimilað að
fylgjast með slíkum æfingum. Loks
lagði hann til að Miðjarðarhafsríkin
og önnur þau ríki sem ættu hags-
muna að gæta þar gerðu með sér
sáttmála þar sem öryggi skipa, eink-
um þeirra sem væru á alþjóðlegri
siglingaleið, yrði tryggt.
Á síðasta ári kváðust Sovétmenn
vera reiðubúnir til að kalla heim
herskip sín á Miðjarðarhafi gerðu
Bandaríkjamenn slíkt hið sama.
Sagði Gorbatsjov að þetta tilboð
stæði enn þó svo ekki viðbrögð
Bandaríkjastjómar við því hefðu ver-
ið neikvæð. Hann sagði Miðjarðar-
hafið ekki vera fjarlægt hafsvæði í
huga Sovétmanna. Það væri þvert á
móti ákaflega mikilvæg siglingaleið
frá höfnum í suðurhluta Sovétríkj-
anna og því vildu ráðamenn vita-
skuld kosta kapps um að tryggja sem
minnsta spennu á þessum slóðum.
Mótsagnakennd stefna
NATO
Aðalritarinn vék því næst að stöðu
afvopnunarmála og sagði lokaálykt-
un leiðtogafundar NATO, sem hald-
inn var í Brussel í byijun mánaðar-
ins, „mótsagnakennda og jafnvel frá-
leita". Sagði hann NATO-ríkin hafa
samþykkt Washington-sáttmálann
með því fororði að efla þyrfti annars
konar vígbúnað einkum á suðurvæng
vamarsvæðisins. „Leiðtogamir
freista þess að tengja niðurskurð
hins hefðbundna herafla og jöfnuð á
því sviði við kennisetningar um fæl-
ingarmátt kjamorkuvopna," sagði
Gorbatsjov og bætti við að ákveðnir
leiðtogar ríkja NATO vildu á þennan
hátt tengja saman öldungis óskyld
mál. Veittist hann beint að stjóm-
völdum í Bandaríkjunum og á Bret-
landi og sagði þau hamra „á þeirri
lygi“ að Vesturlöndum stæði ógn af
Sovétríkjunum og Varsjárbandalag-
inu vegna þess að ríki þessi gætu
ekki hugsað sér að viðurkenna að
þau óttuðust frekari niðurskurð
kjamorkuheraflans.
Mistök Stalíns
í upphafi ávarpsins ræddi Gor-
batsjov samskipti ríkjanna tveggja á