Morgunblaðið - 18.02.1990, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1990
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR1990

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Við höfiim lifað
um efiii fi*am
Aukning á landsframleiðslu okk-
ar íslendinga á síðasta áratug
stenzt vel samanburð við fram-
leiðsluaukningu annarra þjóða.
Samkvæmt yfirliti, sem fram kom
í fréttaskýringu í Morgunblaðinu í
gær var aukning á landsframleiðslu
okkar á árabilinu 1980-1987 24,1%
á sama tíma og hún var 29,4% hjá
Japönum, en þeir eru nú á góðri
leið með að verða ríkasta þjóð
heims. Þessi aukning hjá okkur er
mjög svipuð því, sem var hjá Norð-
mönnum en mun meiri en hjá Svíum
og Dönum. Það er því ljóst, að
vandamál í efnahags- og atvinnulífi
okkar á þessu árabili stafa ekki af
því, að við höfum ekki framleitt
nógu mikið.
Hins vegar kemur í ljós, að einka-
neyzla okkar og samneyzla hefur
aukizt mun meira á þessu tímabili
en t.d. hjá Japönum og Norður-
landaþjóðunum. Japanir juku einka-
neyzlu sína og samneyzlu töluvert
minna en nam aukningu lands-
framleiðslu en við jukum einka-
neyzlu og samneyzlu margfalt
meira. Bæði Svíar og Danir fylgdu
sömu meginlínu og Japanir í þess-
um efnum en Norðmenn voru hins
vegar nær okkar háttalagi að því
er varðar aukningu samneyzlu,
enda hafa þeir átt við að etja áþekk
vandamál og við.
Á mæltu máli þýðir þetta, að við
höfum lifað langt um efni fram og
fjármagnað þá lífshætti með lántök-
um. Af þeim lánum borgum við nú
svo háa vexti, að vaxtagjöld ríkis-
sjóðs hafa u.þ.b. tvöfaldast á einum
áratug. Á þessu ári fara um 10%
af tekjum ríkissjóðs til þess að
borga vexti, sem jafngildir því, að
hver íslendingur borgi um 40 þús-
und krónur á ári í vexti af lánum
ríkissjóðs.
Þrátt fyrir þessar ógnvænlegu
THOREAU
• vissi einnig að
náttúran hefur alltaf
rétt fyrir sér, jafnvel
þegar hún eyðir borg-
um einsog Lissabon.
Það var 1755. Þá
skrifaði Voltaire eins konar opið
bréf til guðs þarsem hann gagn-
rýndi almættið og gremja hans fékk
útrás. En mér vitanlega hefur aldr-
ei borizt neitt svar.
Það er kannski á leiðinni.
Enginn hefur lýst náttúrunni
betur en Herman Melville í Mobý
Dick, þessari einstöku skáldsögu
sem var langt á undan sínum tíma,
enda höfundurinn týndur og tröllum
gefinn þegar hann dó tveimur ára-
tugum eftir útgáfuna. Þannig er
einnig líf mannsins á jörðinni; mis-
kunnarlaust. Og brautryðjandinn
uppsker ekki það sem til er sáð;
aðminnstakosti ekki fyrren hvalur-
inn hvíti hefur tekið hann með sér
inní þögn tímans; inní óguðlega
þögn guðanna; þessa nístandi þögn
undirdjúpanna sem fara sínu fram
á hveiju sem gengur.
Mobý Dick fjallar um jobsglímu
mannsins við hvítan guð náttúrunn-
ar; hvítan, segi ég því það skiptir
máli og heill kafli bókarinnar er um
þennan dularfulla lit „sem vekur
hjá oss hugmynd um miskunnar-
lausan tómleika og feikn alheims-
ins“ og stígur uppaf öskrandi brimi
í tröllskap hins mikla skáldkonungs
sem lætur aldrei að sér hæða, nátt-
úrunnar sjálfrar, eins og Melville
kemst að orði. í þessu mikla riti
hans ægir öllu saman einsog í síðari
tíma heimildasögum; uppspuna og
gallhörðum staðreyndum, vísindum
(þóað hann segist ekki ætla að
skrifa vísindarit) og umhverfíslýs-
ingum þar sem maðurinn er ávallt
í fyrirrúmi og miðþyngdarstað. En
þó einkum staðreyndum. Án þeirra
enginn skáldskapur; þjóðsagnir
jafnmikilvægar og veruleiki. Sjálfur
gleymdist höfundurinn inní eitt slíkt
ævintýri; dauðann,
þarsem hann varð
eilífur; einsog hvalur-
inn hvíti í undirdjúp-
unum, þessi ógnlega
skepna undir fölu
líkklæði tímans. Og
„æðið bandóða“, skipstjórinn ein-
fætti, Akab, í glímunni miklu við
finngálknið sem syndir um öll höf
jarðarkringlunnar „eins og gullfisk-
urinn litli í glerhnetti sínum“.
Hvílík ósköp(!)
Og sól nýsigin til viðar þarsem
„gullna ennið lóðar heiðblámann“.
Og milt ljósið deyjandi í hvítu kjöl-
fari og háleitt viðburðarleysi ferðin
•inní dauðann.
Náttúran þekkir ekki umbun,
sem er einskonar samkomulag; eða
meðalmennska. Listin er ekki slíkt
samkomulag; og raunar sízt af öllu.
Þannig er ekki heldur neitt sam-
komulag í náttúrunni, heldur átök
miskunnarlausra andstæðna. Nið-
urstaðan stríðandi sambúð í háska-
legu umhverfi. Já, þannig er náttúr-
an. Og líf okkar. Þannig er einnig
eðli góðrar listar þótt hún leiti jafn-
vægis einsog lögmálin í náttúrunni.
Umbunarlaus vissi Melville um
mikilvægi verks síns, það kemur
fram í frásögninni oftar en einu
sinni. Mætti jafnvel teljast mikil-
læti; eða ofdramb. Grikkir trúðu
því guðimir refsuðu fyrir slíkt yfir-
læti en Melville hlotnaðist þvert á
móti ódauðleiki fyrir oflæti sitt.
Þannig sigrast listin jafnvel á guð-
unum; einsog náttúran.
Og hvitleikinn stígur uppaf öf-
undsjúkum öldum úthafsins.
Skáldið sættir sig við þetta
stríðandi umhverfi listarinnar á
sama hátt og við lögum okkur að
náttúrulögmálum. Eigum ekki ann-
ars kost þarsem andstæðurnar,
átökin og stríðandi umhverfið em
með þeim hætti sem höfundur Mobý
Dicks lýsir sjálfur svo eftinninni-
lega í vandaðri og skáldlegri þýð-
ingu Júlíusar Havsteens sýslu-
HELGI
spjall
staðreyndir halda alþingismenn
áfram að taka ákvarðanir, sem þýða
stöðugan hallarekstur ríkissjóðs og
tilraunir til þess að skera niður
opinber útgjöld mæta yfirleitt
harðri andstöðu þeirra, sem niður-
skurður snertir hveiju sinni.
Á síðustu misserum hefur lands-
framleiðsla minnkað eða staðið í
stað en jafnvel þótt við náurrí því
marki að auka hana á ný er ljóst,
að þessi vandi verður ekki leystur
með því einu. Þau lífskjör, sem við
bjuggum við fyrir nokkrum árum
voru augljóslega fölsk, eins og þess-
ar tölur sýna og sú kjaraskerðing,
sem orðið hefur á undanförnum
árum er því fremur aðlögun að
raunveruleikanum í efnahagslífi
okkar. Slík aðlögun hefur hins veg-
ar ekki orðið hjá hinu opinbera. Það
eru stjórnmálamennirnir, ráðherrar
og alþingismenn, sem bera ábyrgð
á því. Þeir hafa leitað eftir því að
stjórna landinu en þeir hafa enn
ekki sýnt í verki þá hæfni, sem til
þess þarf.
Hér þarf að verða hugarfars-
breyting. Hún þarf að verða bæði
hjá alþingismönnum og kjósendum.
Ef alþingismenn eru sannfærðir
um, að endurkjör þeirra byggist á
því, að þeir nái sem mestu fé út
úr ríkissjóði og opinberum sjóðum
fyrir viðkomandi kjördæmi, halda
þeir fast við núverandi starfshætti.
Finni þeir hins vegar þá kröfu frá
kjósendum, að þeir leggi megin-
áherzlu á spamað í opinberum
rekstri, jafnvel þótt það þýði færri
krónur í hvert kjördæmi, snúa þeir
við blaðinu. Og þegar til lengri tíma
er litið er það bæði kjósendum,
byggðarlögum og þjóðinni allri til
farsældar.
Viðleitni Alþingis til þess að ná
tökum á fjármálastjórn fram-
kvæmdavaldsins er vissulega spor
í rétta átt. Það er auðvitað fráleitt,
að þingið samþykki heimildarlausar
ákvarðanir ráðherra um fjárveiting-
ar eftir á. Þvert á móti eiga ráð-
herrar ekki að geta ráðstafað einni
krónu án þess að heimild sé til þess
frá Alþingi. Og því ber að fagna,
að þróun mála á Alþingi stefnir í
þá átt.
manns: „En sjórinn er ekki ein-
göngu óvinur mannsins, sem er
honum vandalaus, heldur líka af-
kvæmis síns. Hann er verri en
persneski gestgjafinn, sem myrti
gestina sína, því hann hlífir ekki
skepnunum, sem hann sjálfur hefur
út klakið. Eins og tryllt ljónynja,
sem hrekst í frumskógunum og
leggst á sína eigin hvolpa, þannig
slöngvar særinn jafnvel stærstu
hvölunum upp í klettana og skilur
þar við þá innan um brakið úr brotn-
um skipum. Engin miskunn, enginn
máttur, nema eigin þróttur, stjórnar
honum, frýsandi og fnæsandi eins
og vígafákur, sem misst hefur ridd-
ara sinn, æðir útsærinn stjórnlausi
yfir hnöttinn okkar.
Athugaðu slægð hafsins, hvernig
hræðilegustu skepnur líða áfram
undir yfirborðinu, oftast ósýnilegar
og lymskulegar, faldar undir feg-
ursta blæ bláa litarins. Taktu líka
eftir Ijómanum djöfullega og feg-
urðinni á mörgum miskunnarlaus-
ustu dýraflokkunum, svo sem un-
aðslega fögru vaxtarlagi margra
tegunda af hákörlum. Loks skaltu
íhuga allsheijarmannátið, sem á sér
stað í sjónum: allar skepnur hans
taka hver aðra sem bráð og eru í
eilífu stríði, allt frá sköpun heims.
Já, um þetta allt skaltu hugsa, og
líttu svo á jörðina grænu, vinalegu
og auðsveipu. Gerðu á þeim saman-
burð, og finnur þú þá ekki til ein-
kennilegrar hliðstæðu hjá þér sjálf-
um? Því eins og þessi hræðilegi
útsær lykur um meginlandið græna,
þannig geymist í sálu mannsins eins
konar eyland, einhver Tahiti, full
friðar og gleði, en allt í kring
umlukt af skelfingum lífsins, sem
þekkjast aðeins að hálfu leyti. Guð
varðveiti þig! Legg ekki út frá þess-
ari eyju í fari þínu, því að þú getur
aldrei snúið aftur.“
M.
(meira næsta sunnudag)
4-
23
KOMA vaclavs hav-
els, forseta Tékkóslóv-
akíu, hingað til lands
er eftirminnilegur við-
burður, bæði vegna
baráttu þessa manns
fyrir frelsi og gegn
kúgun og ofbeldi í heimalandi sínu svo og
vegna þeirra átakanlegu atburða, sem orð-
ið hafa í Tékkóslóvakíu hvað eftir annað
á síðustu hálfri öld. Ekki er úr vegi að
rifja upp af þessu tilefni lítillega þær
umræður, sem fram fóru hér á landi vegna
valdaráns kommúnista í Tékkóslóvakíu
1948. Þær umræður sýna líka, hvers vegna
krafan um uppgjör íslenzkra sósíalista við
fortíðina er svo sterk og hvers vegna alls
ekki hefur dregið úr henni eftir kattar-
þvott á miðstjórnarfundi Alþýðubanda-
lagsins á dögunum.
Fyrir 42 árum birtist í blaði Vökumanna
í háskólanum grein eftir Ásgeir Pétursson,
þáverandi laganemi og núverandi bæjar-
fógeta í Kópavogi. Grein þessi gefur
nokkra hugmynd um þær umræður, sem
fram fóru þá um atburðina í Austur-
Evrópu, eins og eftirfarandi tilvitnanir í
greinina sýna. Ásgeir Pétursson sagði þá
m.a.:
„Þegar er kommúnistar í Tékkóslóvakíu,
sem eru í miklum minnihluta meðal þjóðar-
innar, höfðu brotizt til valda í landinu,
hófust þeir handa um að binda þjóð sína
á klafann. Þeir komu á ritskoðun, heftu
málfrelsi manna, fótum tróðu yfirhöfuð
öll sjálfsögð mannréttindi, eins og þeirra
er vandi alls staðar þar sem þeir ná völd-
um. Þegar svo tékkneskir stúdentar og
aðrir lýðræðissinnaðir menn ætluðu að
sýna andúð sína á þessum aðgerðum og
fóru í kröfugöngu, var lögregla kommún-
ista látin sundra hópunum með vopna-
valdi. Stúdentar og kennarar, sem ekki
voru „trúaðir", voru miskunnarlaust rekn-
ir frá háskólunum, sumir fangelsaðir, en
aðrir reknir í nauðungarvinnu.
Þegar svo þessi illu tíðindi spurðust til
Norðurlandanna, höfðu stúdentar í þeim
löndum forgöngu um að mótmæla ofbeld-
inu og sendu jafnframt tékkneskum stúd-
entum samúðarkveðjur sínar.
íslenzkir stúdentar héldu tvo fundi, þar
sem atburðimir í Tékkóslóvakíu voru
ræddir, og voru þar bornar upp tillögur,
sem gengu í þá átt, sem fyrr ræðir um,
þ.e. að lýsa viðbjóði sínum á ofbeldisað-
gerðum kommúnista og jafnframt lýst
samúð með tékkneskum stúdentum og
öðrum Tékkum vegna þrenginga þeirra.
Þessar tillögur voru samþykktar með mikl-
um meiri hluta atkvæða, en því miður eigi
mótatkvæðalaust. íslenzkir kommúnistar
sáu fyrir því. Þeir mættu á þessum fundum
og héldu uppi einhveiju einstæðasta mál-
þófi, sem um getur. Það skyldi maður
ætla, að enginn vafi hafi verið á því, hvað
til umræðu var á þessum fundum, það
voru Tékkóslóvakíumálin fyrst og fremst,
og það vissu kommúnistar auðvitað mæta
vel. En samt fór það nú svo á þessum
fundum, að kommúnistar minntust varla
á Tékkóslóvakíu, nema þá helzt til þess
að segja allar fregnir þaðan lognar. Þeir
þvældu sem sé um allt milli himins og
jarðar annað en það, sem til umræðu var,
valdaránið í Tékkóslóvakíu.
Skulu hér til fróðleiks rakin nokkur
helztu atriðin úr ræðum þeirra kommún-
ista (þeir héldu yfirleitt sömu ræðuna,
aðeins með smávegis orðalagsbreyting-
um).
„Allar fregnir, sem berast frá Tékkó-
slóvakíu, eru lognar, nema þær sem við
fáum, og samkvæmt þeim er allt í góðu
lagi í Tékkóslóvakíu. Það hafa verið gerð-
ar smá-breytingar á stjóminni til þess að
styrkja lýðræðið í landinu. íslenzkir stúd-
entar ættu að sjá sóma sinn í því, að óska
Tékkum til hamingju með breytinguna.“
Þetta var nú meining kommúnista um
fréttahlið þessa máls. Hvílík blygðunarlaus
lítilsvirðing á dómgréind manna! Skyldu
þessir herrar halda, að ef þeim passar
ekki vel tiltekin frétt, þá geti þeir kveðið
hana niður með því einu að lýsa hana
logna? Ónei, það er ekki nóg að æpa,
i
meðan þeir geta ekki leitt einhver skýr rök
máli sínu til stuðnings, tekur að vonum
enginn heilvita maður mark á þeim.
„32 íslenzkir alþingismenn gerðust
þjóðníðingar og seldu Bandaríkjamönnum
landið, með því að samþykkja Keflavíkur-
samninginn.“
Þetta var annað aðalatriðið hjá komm-
únistum í umræðunum um ástandið í
Tékkóslóvakíu! Nú, þá það, en úr því að
kommúnistar nefna íslenzka alþingismenn
þjóðníðinga fyrir að gera venjulegan
milliríkjasamning um lendingarrétt fyrir
flugvélar vinveittrar lýðræðisþjóðar, hvað
á þá að kalla þá menn í Tékkóslóvakíu,
sem hafa svikið frelsið og helgustu mann-
réttindi af þjóð sinni, og sálufélaga þeirra
hérlendis, sem réttlæta þessar aðgerðir?
Samanburðurinn skapar tvímælalaust
nokkra örðugleika við nafnagiftina, eða
hvað finnst mönnum?
„Bandaríkjamenn ætla að nota Marsh-
all-áætlunina til þess að kúga undir sig
Norðurálfuna.“
Þá var þetta enn eitt aðalatriðið í mál-
flutningi kommúnista á fundum, þar sem
rætt var um tillögur til samþykktar um
að lýsa yfir samúð með tékkneskum stúd-
entum í þrengingum þeirra. Það er sannar-
lega ömurlegt hlutskipti kommúnista, ann-
ars vegar að hlakka yfir því, að Tékkar
skuli hafa verið sviptir frelsi sínu og full-
veldi, en hins vegar að bölsótast yfir því,
að Marshall-áætlunin virðist ætla að ná
fram að ganga og þar með bjarga milljón-
um manna frá hungri og skelfilegri neyð.“
Síðar í þessari grein, sem birt var í
apríl 1948, sagði Ásgeir Pétursson: „Það
er staðreynd, að kommúnistiskur minni-
hlutaflokkur hefir sölsað undir sig völdin
í Tékkóslóvakíu. Það er einnig staðreynd,
að þessi sami flokkur fótum treður lýð-
ræði og mannréttindi í landinu. Ennfremur
er það staðreynd, að þessar aðgerðir hafa
íslenzkir kommúnistar reynt að veija. Af
þeirri afstöðu íslenzkra kommúnista verður
auðvitað eigi dregin önnur ályktun en sú,
að úr því að þeim finnst ofbeldið réttlætan-
legt í Tékkóslóvakíu, þá mun þeim einnig
finnast svo vera hér á okkar landi. Og
þetta er einmitt kjami málsins. Hinir trú-
uðu kommúnistar vilja umfram allt koma
íslandi undir alheimsstjórn kommúnism-
ans, og þá skiptir ekki máli í þeirra aug-
um, hvaða aðferð er notuð til þess að svo
megi verða.
Það skyldi því enginn ætla, að það, sem
gerzt hefir í Tékkóslóvakíu, geti ekki skeð
á íslandi. Ef ekki er staðið vel á verðinum,
getur farið á sama veg hér og í svo mörg-
um löndum, sem í dag lúta einræðisstjórn
kommúnista. Það stendur því nær, lýðræð-
issinnaðir stúdentar, hvar sem við erum í
flokki, að við leggðum á hilluna allt lítilfjör-
legt dægurþras og tökum höndum saman
um að halda áfram þeirri baráttu, sem
félagar okkar í Tékkóslóvakíu hafa svo
drengilega af stað komið, baráttunni gegn
einræði og kommúnisma.“
Á MIÐSTJÓRNAR-
fundi Alþýðu-
bandalagsins, sem
haldinn var um síðustu helgi og ítarlega
hefur verið skýrt frá í Morgunblaðinu,
fóru fram miklar umræður um það, hvort
gera ætti upp við fortíðina. Kjárni um-
ræðnanna var ekki uppgjör við fortíðina,
heldur hvort slíkt uppgjör ætti að fara
fram. Niðurstaðan varð sú, að það skyldi
ekki fara fram. Hið eina, sem Alþýðu-
bandalagsmenn gerðu til þess að sýna ein-
hveija viðleitni í þessa átt var einfaldlega
að gera grein fyrir samskiptum Alþýðu-
bandalagsins við kommúnistaflokkana í
A-Evrópu eftir að Alþýðubandalagið var
gert að formlegum stjómmálaflokki í byij-
un nóvember 1968. Ög það er út af fyrir
sig virðingarvert, að upplýst hefur verið,
að frá þeim tíma hafi Álþýðubandalagið
einungis haldið uppi samskiptum við þau
ríki í Austur-Evrópu, sem ekki tóku þátt
í innrásinni í Prag 1968. Það a.m.k. skýr-
ir að hluta hvers vegna fyrsti formaður
Alþýðubandalagsins, Ragnar Arnalds, sá
hinn sami og hafði forystu um samþykkt
miðstjórnarinnar að gera ekki upp við for-
Fortíðin
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 17. febrúar
tíðina fyrir 1968, var á sífelldum ferðalög-
um í Rúmeníu á fyrstu formannsárum
sínum!
Eftir fundinn birtust viðtöl í Þjóðviljan-
um við þá Ólaf Ragnar Grímsson, formann
flokksins, og Steingrím J. Sigfússon, vara-
formann flokksins, þar sem þeir gerðu upp
við fortíðina, en það var einungis fortíðin
frá 1968! Þetta er náttúrlega svo hlægi-
legt, að varla er hægt að fara um þetta
nokkrum orðum. Fortíðin, sem þessir menn
þurfa að gera upp er' fortíð Sósíalista-
flokksins og Kommúnistaflokksins. Og
hvers vegna skyldu þessir menn ekki gera
það? Væntanlega hefur Ólafur Ragnar
Grímsson ekkert að fela í þessum efnum.
Hann var í Framsóknarflokknum á þessum
árum.
Tilvitnanir í grein Ásgeirs Péturssonar
fyrir 42 árum gefa yngra fólki nokkra
hugmynd um það, hvers vegna krafan um
uppgjör þessara manna við fortíðina er svo
sterk. En fleira er hægt að tína til. Árið
1948 vildu kommúnistar á íslandi ekki
standa að samþykktum til stuðnings Tékk-
um og Slóvökum, sem þá voru kúgaðir
af kommúnistum. Tæpum einum og hálf-
um áratug seinna var hér á ferð fámennur
hópur flóttamanna frá A-Þýzkalandi.
Þetta fólk kom fram á fundi i' Reykjavík.
Hatrið í röðum sósíalista á íslandi á því
fólki, sem dirfðist að kjósa frelsið í vestri,
var svo mikið á þessum árum, að kvöldið,
sem fundurinn var haldinn, hafði Æsku-
lýðsfylkingin, sem þá var hluti af Sósíal-
istaflokknum, safnað liði í Tjamargötu 20,
höfuðstöðvum flokksins, til þess að hleypa
upp fundi þessara austur-þýzku flótta-
manna! Á síðustu stundu komu boð frá
æðstu stjórn Sósíalistaflokksins, þar sem
innrás þessa liðs á fundinn var bönnuð.
Á þessum árum var Þjóðviljinn að und-
irbúa kaup á nýrri prentvél. Til þess að
standa straum af þeim kostnaði var efnt
til fjársöfnunar með happdrætti o.fl. En á
fundi í Sósíalistafélagi Reykjavíkur á þess-
um tíma skýrði einn helzti ijáröflunarmað-
ur flokksins frá því, að ekkert af þessu
fé færi til þess að borga kaupverð hinnar
nýju prentvélar: „Við eigum megnið af
þessu fé í gjaldeyri og viðbótina fáum við
lánaða,“ sagði þessi slyngi fjármálamaður
Sósíalistaflokksins. Hvaðan kom þessi
gjaldeyrir og hvaðan komiánið?
Á þessum sama fundi var upplýst, að
hin nýja prentvél yrði keypt frá Svíþjóð
en þá spurði einn fundarmanna: Hvað
verður þá um dönsku pressuna? Þá kom
sem sé í ljós, að sósíalistar á íslandi voru
svo fjárhagslega öflugir úti í heimi, að
þeir áttu um skeið tvær prentvélar í útlönd-
um! Hvaðan ætli þessi fjárhagslegi styrk-
leiki þeirra hafi komið?!
Sósíalistafélagi Reykjavíkur var skipt
niður í deildir - sellur - og voru regluleg-
ir fundir haldnir í þessum deildum, þar sem
áróðurslínu flokksins var komið á fram-
færi við flokksmenn, sem síðan áttu að
breiða boðskapinn út. Á fundi í einni þess-
ara deilda Sósíalistafélags Reykjavíkur
snemma á sjöunda áratugnum var mættur
einn þeirra íslendinga, sem þá stundaði
nám í Austur-Þýzkalandi. Hann spurði
fyrst, hvort óhætt væri að tala opið á fund-
inum og fékk þau svör að svo væri. Þá
upplýsti þessi ungi íslenzki námsmaður,
að árið áður hefði skort fé til þess að
standa straum af dvalarkostnaði þeirra
fjölmörgu íslendinga, sem þá voru við nám
í Austur-Þyzkalandi. Þess vegna hefði
sérstakt fjárframlag verið tékið inn á fjár-
lög austur-þýzka ríkisins að upphæð 180
þúsund austur-þýzk mörk, sem að vísu
væri ekki auðkennt sem slíkt, til þess að
standa undir kostnaði við starfsemi Sósíal-
istaflokksins íslenzka í Austur-Þýzkalandi,
þ.e. við dvalarkostnað þeirra ungu íslend-
inga, sem Sósíalistaflokkurinn hafði valið
til þess að stunda nám þar. Raunar skýrði
þessi íslendingur frá því á fundinum, að
hann legði stund á ýmislegt fleira en hið
formlega nám sitt.
Hann upplýsti jafnframt á þessum fundi
í einni deild Sósíalistafélags Reykjavíkur,
að þeir forystumenn sósíalista á íslandi,
sem væru í mestum metum meðal ráða-
Morgunblaðið/Bjami
manna í Austur-Þýzkalandi, væru Einar
Olgeirsson, Magnús Kjartansson og Ingi
R. Helgason.
Hér hafa verið nefnd nokkur dæmi um
samskipti Sósíalistaflokksins, forvera Al-
þýðubandalagsins, við kommúnistaflokk-
ana í Austur-Evrópu, sem eru þess eðlis,
að það er óhjákvæmilegt, að núverandi
forystumenn Álþýðubandalagsins upplýsi
hvað þarna var að gerast. Að hve miklu
leyti var starfsemi sósíalista hér fjármögn-
uð með beinum og óbeinum fjárframlögum
frá kommúnistaflokkunum í Austur-Evr-
ópu? Hvemig var persónulegum tengslum
forystumanna flokksins hér háttað við for-
ystu flokkanna fyrir austan járntjald.
Hvaða umræður fóru fram á milli þessara
manna um íslenzk málefni? Uppgjör við
fortíðina frá 1968 er ekki nóg! Uppgjör
við fortíðina fyrir 1968 þarf að fara fram,
opið og hreinskilið. Undan þessu geta for-
ystumenn Alþýðubandalagsins ekki vikizt.
Þeir verða að gera hreint fyrir sínum dyr-
um.
Það ætti að verða þeim nokkur hvatning
til þess að gera það, að þess verður áreið-
anlega ekki langt að bíða, að skjalasöfn
kommúnistaflokkanna í þessum löndum
verða aðgengileg fyrir sagnfræðinga. Þá
verður áreiðanlega ýmislegt fróðlegt, sem
kemur fram í dagsljósið um tengsl komm-
únista hér við kommúnista þar. Vilja Al-
þýðubandalagsmenn bíða eftir því?
ÞAÐ ER EKKINÓG
með, að ályktun
miðstjómarfundar
Alþýðubandalags-
ins hafí verið sann-
kallaður * kattar-
þvottur, heldur
héldu formaður og
varaformaður Alþýðubandalagsins þeim
kattarþvotti áfram í Þjóðviljanum fyrir.
nokkrum dögum. Þannig sagði Ólafur
Ragnar Grímsson í viðtali við Þjóðviljann
sl. miðvikudag: „Alþýðubandalagið hefur
aldrei í sögu sinni sem formlegur stjóm-
málaflokkur síðan 1968 haft nein sam-
skipti við kommúnistaflokka þeirra landa,
sem réðust inn í Tékkóslóvakíu og út-
iýmdu lýðræðisbyltingunni, sem kennd var
við vorið í Prag. Frá 1968-1975 hafði
flokkurinn mjög takmörkuð .samskipti við
nokkra jafnaðarmannaflokka og sósíalista-
flokka í Vestur-Evrópu auk fáeinna til-
vika, þegar samskipti vom við kommún-
istaflokkana í Rúmeníu og Júgóslavíu og
ítalska kommúnistaflokkinn ... Það er
ekki nema mjög lítill hluti þess fólks, sem
starfar í Alþýðubandalaginu eða kýs flokk-
inn, sem var þátttakandi í störfum Sósíal-
istaflokksins eða Kommúnistaflokksins,
sem var við lýði fyrir hálfri öld.“
Þessi tilraun Ólafs Ragnars til þess að
gera upp við fortíð flokks síns er náttúr-
lega hreinn aumingjaskapur. Hún er áþekk
því, ef kommúnistaflokkarnir í Austur-
Évrópu, sem hafa nýlega skipt um nafn,
tækju upp á því að segja, að þeir bæru
enga ábyrgð á fortíðinni! Og ef þetta er
svona einfalt mál innan Alþýðubandalags-
ins, hvers vegna þær hatrömmu deilur um
ályktun miðstjómarfundarins sem urðu um
sl. helgi?
Hitt er svo annað mál að það er sjálf-
sagt að taka Ólaf Ragnar á orðinu og
óska eftir frekari upplýsingum um Rúm-
eníutengsl Alþýðubandalagsins eftir 1968.
Hvað fóru forystumenn Alþýðubandalags-
ins margar ferðir til Rúmeníu? Hveijir og
hvenær? Hverra erinda? Hveijir þeirra
sóttu flokksþing rúmenska kommúnista-
flokksins? Hversu margir þeirra sóttu sum-
ardvalarstaði hinnar kommúnísku yfír-
stéttar í Rúmeníu og hvenær og í boði
hverra? Það væri ágæt byijun að fá svar
við þessum spurningum.
Steingrímur J. Sigfússon víkur að tillögu
Birtingarmanna í Þjóðviljanum sama dag
og segir: „Fjórmenningamir gáfu í skyn,
að Alþýðubandalagið hefði eitthvað að fela
í sambandi við kerfið fyrir austan og það
er sögufölsun, sem ég vil alls ekki taka
þátt í.“ í tilefni af þessum orðum varafor-
manns Alþýðubandalagsins skal enn spurt:
Hafí Alþýðubandalagið ekkert að fela,
hvers vegna þá þessar deilur á miðstjórnar-
fundinum? Hvers vegna eru upplýsingarn-
ar ekki lagðar á borðið? Hvers vegna upp-
lýsa Ólafur Ragnar og Steingrímur J. Sig-
fússon þjóðina ekki um tengsl Sósíalista-
flokksins, forvera Alþýðubandalagsins, við
Austur-Evrópu?
Það er svo rétt að taka undir það með
Steingrími J. Sigfússyni, að fleiri íslenzkir
stjómmálaflokkar þurfa að gera hreint
íýnir sínum dyram varðandi tengslin við
Áustur-Evrópu. Hann sagði m.a.: „Fram-
sóknarflokkurinn hefur til skamms tíma
haft samband við svonefnda mið- og
bændaflokka í Austur-Evrópu m.a. í Rúm-
eníu...“ Þetta er rétt og nú er kominn
tími til að Framsóknarflokkurinn leggi
spilin á borðið varðandi samskiptin við
Rúmeníu, Búlgaríu og raunar Austur-
Þýzkaland einnig hér fyrr á áram.
Kattarþvott-
ur Ólafs
Ragnars og
Steingríms
„Þá upplýsti þessi
ungi íslenzki
námsmaður, að
árið áður hefði
skort fé til þess
að standa straum
af dvalarkostnaði
þeirra fjölmörgu
Islendinga, sem
þá voru við nám í
Austur-Þyzka-
landi. Þess vegna
hefði sérstakt
fjárframlag verið
tekið inn á fjárlög
austur-þýzka
ríkisins að upp-
hæð 180 þúsund
austur-þýzk
mörk, sem að vísu
væri ekki auð-
kennt sem slíkt,
til þess að standa
undir kostnaði við
starfsemi Sósíal-
istaflokksins
íslenzka í Aust-
ur-Þýzkalandi,
þ.e. við dvalar-
kostnað þeirra
ungu Islendinga,
sem Sósíalista-
flokkurinn hafði
valið til þess að
stunda nám þar.“