Morgunblaðið - 11.09.1991, Blaðsíða 1

56 SIÐUR B/C
STOFNAÐ 1913
205. tbl. 79. árg.
MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Norski verkamannaflokkurinn:
Lagt að Brundt-
land að segja af sér
Hún segir að enginn geti tekið við af sér
Ósló. Frá Jan Gunnar Furuly, frétteritara Morgunblaðsins.
ÞAÐ VAR sem pólitískur jarðskjálfti hefði riðið yfir Noreg í gær þeg-
ar úrslitin úr sveitar- og fylkisþingskosningunum í fyrradag voru ljós.
Miðflokkurinn og Sósíalíski vinstriflokkurinn (SV), sem eru á móti
aðild Noregs að Efnahagsbandalaginu (EB) og samningi um Evrópskt
efnahagssvæði (EES), urðu sigurvegarar kosninganna, en Verkamanna-
flokkurinn fékk verstu útreið í kosningum síðan á þriðja áratugnum.
Leiðtogar Verkamannaflokksins í fylkjunum Rogalandi og Nordlandi
tilkynntu í gær að þeir vildu að stjómin segði af sér og Hægriflokkur-
inn tæki við stjórnartaumunum.
Miðflokkurinn og SV hlutu 12,1%
fylgi hvor, en Verkamannaflolíkurinn
hlaut aðeins 30,4% atkvæða, sem er
5,5 prósentustigum minna en í síð-
ustu kosningum. Hægriflokkurinn
fékk 21,8% atkvæða og tapaði lítil-
lega fylgi, Fra'mfaraflokkurinn fékk
7,0% og tapaði næstum helmingi
þess fylgis sem hann hlaut síðast.
Kristilegi þjóðarflokkurinn stóð í
stað, fékk um 8% atkvæða.
maður Miðflokksins.
„Sigur okkar er því að þakka að
fólkið hefur tekið afstöðu gegn sér-
hyggjunni og vill að samstaðan verði
aftur sett í öndvegi," sagði formaður
SV, Erik Solheim. „Við munum setja
þrýsting á Verkamannaflokkinn og
krefjast þess að stjórnmálaumræ^a
færist meira til vinstri og lögð verði
aukin áhersla á umhverfismál, at-
vinnumál og hreppapólitík."
Reuter
Frá mannréttindaráðstefnu Ráðstefnunnar um öryggi og samvinnu í Evrópu (ROSE). Myndin var tekin
við setningarathöfn ráðstefnunnar í Moskvu i gær, en Mikhail Gorbatsjov Sovétforseti setti hana.
• •
Mannréttindaráðstefna ROSE í Moskvu:
Gorbatsjov falast eftir efna-
hagsaðstoð vesturveldanna
Eystrasaltsríkin fá aðild að RÖSE
Moskvu. Reuter.
EISTLAND, Lettland og Litháen fengu í gær aðild að Ráðstefnunni
u öryggi og samvinnu í Evrópu (RÖSE). Var það samþykkt á sérstök-
u fundi utanríkisráðherra aðildarríkja RÖSE sem haldinn var fyrir
se íingu mannréttindaráðstefnu stofnunarinnar, samkvæmt upplýsing-
u Borís Pankíns, utanríkisráðherra Sovétrikjanna. I setningarræðu
f llaði Míkhaíl Gorbatsjov Sovétforseti vesturveldin og bað þau að
\ \ lýðveldunum og ríkjasambandinu efnahagsaðstoð til þess að greiða
f ir umbótum og tryggja lýðræði í sessi.
Enn á ný voru það deilur um EB
sem skóku Noreg - næstum 20 árum
eftir að Norðmenn höfnuðu EB-aðiId
í kosningum 1972. Eftir ósigurinn
viðurkenndi Gro Harlem Brundtland,
forsætisráðherra og formaður Verk-
amannaflokksins, að það yrði ekki
auðvelt að stjórna Noregi nú. Sam-
kvæmt Dagbladet mun ríkisstjómin
fara fram á stuðningsyfirlýsingu
þegar Stórþingið kemur saman í
október. Forsætisráðherrann mun þá
krefjast fullvissu um að a.m.k. þrír
af hveijum fjórum þingmönnum
styðji stefnu stjórnarinnar um EES,
en ljóst er að stjórnin mun ekki
breyta þeirri stefnu sinni fyrir næstu
samningalotu sem hefst í Brussel
23. september.
„Eina ástæðan fyrir því að ég legg
ekki niður völd nú, er að enginn
getur tekið við af mér,“ sagði Brund-
tland við fréttamenn aðfaranótt gær-
dagsins þegar ljóst var hvert afhroð
Verkamannaflokkurinn hafði goldið.
Hún taldi sig greinilega hafa beðið
mikinn persónulegan ósigur.
„Þetta voru kosningar um EB og
við unnum fyrstu lotu. Við munum
nýta valdið sem okkur hlotnaðist,"
sagði Anne Enger Lahnstein, for-
Við þörfnumst hjálgar og reiðum
xur á vesturveldin. Ég vona inni-
ga að þau taki það, sem ég hef svo
t beðið um, til nánari athugunar
nú,“ sagði Gorbatsjov. Hann sagði
misheppnað valdarán í síðasta mán-
uði hafa sprengt umbótum nýjan
farveg og nú væri jarðvegur fijór
fyrir vesturveldin að auka efnahags-
aðstoð sína og hjálpa til við að koma
á markaðsbúskap í Sovétríkjunum.
Vestrænir stjórnarerindrekar
sögðu í gær að þrátt fyrir andstöðu
Bandaríkjamanna og Japana hefðu
líkur aukist á því að vesturveldin
kæmu Sovétmönnum senn til hjálpar
með meiriháttar efnahagsaðstoð.
James Bakers, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sagði í gær að
Bandaríkin væru reiðubúin að veita
Sovétríkjunum efnahagsaðstoð ef
stjórnvöld þar sýndu vilja til umbóta
og til að rétta við efnahag landsins.
„Þeir verða ekki að sýna það í fram-
kvæmd, heldur sýna vilja til slíkra
framkvæmda," sagði Baker. Þetta
bendir til breyttrar afstöðu Banda-
ríkjamanna til efnahagsaðstoðar.
I ávarpi sínu fjallaði Gorbatsjov
um valdaránið og aðdraganda þess.
Sagðist hann bera hluta ábyrgðar-
innar þar sem vissar gerðir sínar
hefðu stuðlað að því. „Sá lærdómur
sem við drögum af þessu atviki er
að við hefðum átt að fara okkur mun
hraðar í lýðræðisumbótum og við að
koma á markaðsbúskap," sagði for-
setinn.
Gorbatsjov sagði ennfremur að
ósigur valdaránsmanna væri sigur
fyrir þau gildi sem sett hefðu verið
fram í lokaskjali Helsinkifundarins
1975. Sá fundur héfði markað upp-
haf þess að draga tók úr vantrausti
milli austurs og vesturs og framför
hefði orðið í mannréttindamálum.
Það væri að þakka þeirri hugarfars-
breytingu sem orðið hefði í kjölfar
fundarins að Sovétríkin væru ekki
lengur talin fjandsamleg.
Hans-Dietrich Genscher, utanrík-
isráðherra Þýskalands, sagði að Evr-
ópuríkin þyrftu að efla efnahagsleg
og pólitísk völd sín til þess að geta
afstýrt hugsanlegri einræðisþróun.
Marin lagði áherslu á að endur-
skoðun fiskveiðistefnunnar sem fer
fram á þessu ári fæli m.a. í sér
breyttar áherslur í samskiptum við
ríki utan EB. Þorsteinn Pálsson, sjáv-
arútvegsráðherra, sat fundinu auk
Árna Kolbeinssonar, ráðuneytis-
stjóra.
Marin sagði að unnið væri að
skýrslu um endurskoðunina innan
framkvæmdastjórnarinnar. Ljóst
væri að verndun og uppbygging fisk-
stofna innan lögsögu EB yrði mikil-
vægasti þátturinn í nýrri fiskveiði-
stefnu. Nauðsynlegt væri að aðlaga
fískveiðiflota EB breyttum aðstæð-
um og aðstoða byggðariög við að
mæta þeim. Jafnhliða niðurskurði á
fiskiskipaflotanum yrði að taka fullt
tillit til hagsmuna þeirra byggðar-
laga sem byggðu afkomu sína á sjáv-
Tilraunin' til að ræna Gorbatsjov
völdum í síðasta mánuði hefði sýnt
fram á að efla þyrfti lýðræði og koma
ríkjum til hjálpar sem byggju við
veikburða efnahag.
Genscher hvatti ennfremur til þess
að utanríkisráðherrar RÖSE gerðu
ráðstafanir til þess að hægt yrði að
senda eftirlitssveitir til ríkja sem
grunuð væru um mannréttindabrot,
jafnvel þótt stjórnir þeirra væru
mótfallnar því.
arútvegi. Ná yrði samstöðu innan
bandalagsins um fyrirkomulag sölu
og markaðssetningar sjávarafurða
þannig að hagsmunir vinnslu innan
EB yrðu sem best tryggðir. Að sama
skapi væri brýnt að ná samningum
við ríki utan EB um veiðiheimildir
til þess að draga úr sívaxandi við-
skiptahalla EB við ríki utan þess í
viðskiptum með sjávarafurðir, en
hann hefur vaxið að jafnaði um 20%
á ári síðustu ár. Marin taldi að ný
gerð samninga við ríki utan EB yrði
að vera sveigjanlegri en til þessa,
t.d. með því að tengja þá efnahags-
þróuninni í viðkomandi ríkjum. Auk
þess að endurskoða stefnu EB í
samningum við ríki utan bandalags-
ins yrði að huga að tollastefnu
bandalagsins.
Reuter
Olæti í Englandi
Til átaka kom í bænum North Shields í norðausturhluta Englands í gær
á milli lögreglu og ungmenna sem vopnuð voru bensínsprengjum og
gijóti. Ungmennin kveiktu í húsum, fóru ránshendi um verslanir og hentu
gijóti og bensínsprengjum að lögreglu. p:''ífrur þeirra voru handtekin og
nokkrir menn urðu sárir í látunum. Sei-. ^ðingar í afbrotamálum telja
að atvinnuleysi, tortryggni í garð lögreg' og heitt veðurfar séu orsakir
ólátanna. Á myndinni sjást slökkviliðsmi nn beijast við eld í húsi sem
ungmennin kveiktu í.
Sjávarútvegsstefna EB:
Skynsamleg nýting fisk-
stofna forgangsverkefni
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunbladsins.
MANUEL Marin, sem fer með sjávarútvegsmál innan framkvæmda-
stjórnar Evrópubandalagsins (EB), sagði í erindi sem hann flutti á
fundi 40 sjávarútvegsráðherra á Spáni, að uppbygging og skynsamleg
nýting fiskstofna væri forgangsverkefni nýrrar fiskveiðistefnu EB.