Morgunblaðið - 08.05.1993, Blaðsíða 1

MENNING
USTIR
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1993 BLAÐ
Steina Vasulka
Finnbogi Pétursson
Finn Naur Petersen
ORKfl 06 VIBDIR í SÝHIHGUNHi BORERLIS 6 I LISTflSflFNI ISLftHDS
FRUMKRAFTAR
Náttúran í öllu. Innri og ytri, sýnileg og ósýnileg,
kyrrlát og ofstopafull. Huglæg og hlutlæg, við-
kvæm og óhagganleg, nú og alltaf. Hreyfing, kyrr-
staða og spenna. Ur þessum efnivið hafa átta Iista-
menn frá Norðurlöndum, Ítalíu og Sviss unnið
ólík verk fyrir Listasafn Islands. Þar opnar í dag
sýningin Borealis 6, norrænn tvíæringur sem að
þessu sinni hefur einkunnarorðin Orka og víddir.
Listaverk hvers höfundar er samofið safninu og
umhverfi þess, saman mynda þau heild sem ólgar
af innri andstæðum og ber grósku í umhverfislist
samtímans glöggt vitni.
ekktastur þeirra sem
nú sýna á Borealis er
efalaust ítalinn Gio-
vanni Anselmo. Hann
er í hópi brautryðjenda
ítalskrar listar eftir
stríð og verk hans prýða helstu
nútímalistasöfn veraldar. Hann er
fæddur í Piedmont á Ítalíu 1934
og nú búsettur í Torínó.
Þegar á fyrstu einkasýningu
sinni, í Mílanó 1968, hafði hann
horfið frá hefðbundnum myndfleti
og leitað beinni tengsla við sýnileg-
an og ósýnilegan veruleika. Hann
fæst við grundvallaratriði í um-
hverfi manna eins og þyngdarafl
og hreyfingu, áttir og segulsvið
jarðar, smæð og ijarlægð. Verk
Anselmos eru brot af því sem aug-
að greinir ekki og tekur engan endi.
Steinn eða steinar heldur verkum
Anselmos við jörðina. Hann segist
í aldarijórðung hafa notað áttavita
í þeim og myndvarpi er annað tæki
sem hann hefur dálæti á. „Ég vinn
úr orku,“ segir hann. „Hún er alls
staðar og ekki alltaf sýnileg, í jörð-
inni og loftinu, inni við og fyrir
utan. Ofl draga hvort annað að sér
og varpa frá sér. Við erum einung-
is brot eins og það sem við skynj-
um, endimörkin eru ef til vill hvergi
og að minnsta kosti langt utan seil-
ingar okkar.“
Einungis brot
Ljósgeisli skín úr lítilli vél uppá
vegg í sal Anselmos í listasafninu.
Á gólfinu, frá suðri til norðurs,
stendur basaltsteinn sem áttaviti
er greyptur í og á veggjunum eru
fjórir sterkbláir fletir. Anselmo seg-
ir að þetta séu brot eða smáatriði.
„Blái liturinn liggur yfir í önnur
lönd,“ útskýrir Anselmo, „heiti
hans, oltremare, þýðir líka handan
hafsins." Sennilega þykir sýningar-
gesti þessi litur djúpur og sterkur
og hafa í sér ijarlægð. Ef til vill
kemur gesturinn jafnframt auga á
hvað felst í ljósgeisla Anselmos og
vel má vera að hann skynji í þessum
sal hvað stærð og nánd er afstæð.
Augnablik fangað
Finnbogi Pétursson hefur þá
sérstöðu á sýningunni að tefla fram
hljóðskúlptúr. Þrír stórir pendúlar
hanga í lofti listasafnsins og sveifl-
ast stöðugt fram og til baka, úr
takti hver við annan. Hljóðnemi i
gólfinu undir hverjum þeirra grípur
augnablikið þegar pendúllinn er
fullkomlega lóðréttur og gefur frá
sér tón. Finnbogi segir að þetta sé
óður til tímans, um augnablik og
óendanleik í ljölbreytni og framrás.
Hvert hljóð er endurvarp frá magn-
ara úti í horni, eins konar spegil-
mynd andartaks, og ósýnilegur
kraftur, aðdráttaraflið, veldur sí-
byljunni. Þannig virðist hið ómögu-
lega hafa gerst með einfaldri að-
ferð; tíminn fangaður og augnablik
einangrað.
Eldsófi Svíans Ulf Rollof, smíðaður í Mexíkó 1992.
Finnbogi er fæddur í Reykjavík
1954 og starfar þar. Hann segist
til skamms tíma hafa þurft að vinna
fyrir sér með öðru en eigin list, en
hefur nú listamannalaun. Hann
vann áður mikið að vídeóverkum,
en hefur um skeið einbeitt sér að
hljóðskúlptúr. Höggmyndir hans
hafa vakið mikla athygli á fjölmörg-
um alþjóðlegum listsýningum.
Háspenna lífshætta
Pendúlar Finnboga sveiflast í
sleitulausum takti en hinum megin
í sama sal ríkir alger kyrrstaða.
Raunar svo mikil að ljóst er að
hvenær sem er getur myndverkið
sprungið. Þetta er einmitt einkenni
verka Svisslendingsins Romans
Signer. Hann skapar aðstæður sem
búa yfir spennu, hættan vofir yfir
verkum hans. Háskinn felst í
frumkröftum náttúrunnar og þekk-
ingu manna á aðferðum til að eyða
henni og sjálfum sér.
Signer er fæddur 1938 og starfar
í heimalandi sínu. Hann er óvenju-
legur listamaður og áræðinn, fjallar
með ýmsu móti um orku sem þá
og þegar gæti losnað úr læðingi
með ófyrirsjánlegum afleiðingum.
Náttúran er yfirleitt bakgrunnur
verka hans og Signer notar sprengi-
efni í auknum mæli til að kalla fram
tilætluð áhrif. Þannig verða verk
hans til með nákvæmum undirbún-
ingi og uppstillingu, standa uns
hann kýs að grípa inn í, og enda í
niðurstöðu sem er utan valdsviðs
listamannsins.
-Á Borealis 6 tengir grannur þráð-
ur íjórar olíutunnur. Þær eru
bundnar efst á hallandi bretti, hver
í sínu horni fernings, og við blasir
árekstur ef kveikt er á rafgeymi í
salnum.
Orka og tími í vatnsiðu
Niður berst úr myrku herbergi í
kjallara listasafnsins. Þar hefur
Steina Vasulka komið fyrir fjórum
tjöldum úti á gólfi og á þeim ólgar
og skellur vatn og straumar. Steina
er fædd á íslandi 1940 en hefur
lengst af búið í Bandaríkjunum.
Hún hefur undanfarna áratugi ver-
ið í fremstu röð vídeólistamanna í
heiminum og gefur nú eigin mynd
af íslenskri náttúru.
Steina myndaði vatnselg í Krísu'-
vík, Hverfísá, Kolgrímu og við Dyr-
hólaey. Myndirnar eru fallegar og
Sjá bls. 2