Morgunblaðið - 20.06.1993, Blaðsíða 4

MORQljygi^AffilU.r.SlJNNjJPAi&ú'RpZð: | JÚNÍ; il:9P3fl óp»
S verðin þij ú
Á SLÓÐUM EGILSSÖGU í NOREGI
Sverðin þrjú, minnismerkið um orrustuna í Hafursfirði
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur
ÞRJÚ SVERÐ og þrjátíu og fimm
Isiendingar, Hafursfjörður him-
inblár og kyrr. Fyrir rúmum ell-
efu hundruð árum risu öldur þar
hærra, sverðin voru til muna
fleiri en að sama skapi voru þeir
færri sem könnuðust við Island.
Við Pálnatóknavinir erum komn-
ir til Noregs til þess að kanna
söguslóðir Egilssögu, konur og
karlar á ýmsum aldri í gallabux-
um og joggingfötum með sólgler-
augu og myndavélar, stöndum
andagtug og hlustum á andlegan
leiðtoga vorn, Jón Böðvarsson,
segja frá orrustunni á Hafurs-
firði. Þar var háð lokaorrustan
í stríði Haralds hárfagra er hann
lagði undir sig Noreg. Föður-
bróðir Egils Skalla-Grímssonar,
Þórólfur Kveld-Úlfsson, var með-
al stafnbúa í skipi Haraldar kon-
ungs. Orrustunni lauk með sigri
Haralds. „Þórólfr var sárr
mjök,“ segir í Eglu. Þótt Þórólfur
greri sára sinna í þetta sinn var
það skammgóður vermir. Kon-
ungi þótti hann ógna sér og veitti
honum aðför í Sandnes, þar sem
hann bjó. Þórólfur lagði í bar-
daganum sverði gegnum merkis-
bera konungs og mælti: „Nú
gekk ek þremr fótum til skammt.
Þá stóðu á honum bæði sverð og
spjót, en sjálfr konungr veitti
honum banasár, ok fell Þórólfr
fram á fætur konungi." Aðför
konungs að Þórólfi var undan-
fari mikillar átakasögu milli ætt-
menna þeirra beggja og rakin
er í Egilssögu sem talið er að
Snorri Sturluson hafi skráð.
Fall Þórólfs varð til þess að
Kveld-Úlfur faðir hans og Skalla-
Grímur bróðir hans sáu sig til-
neydda til að gerast landnemar
á Islandi. Kveld-Úlfur tók sótt í
hafi og andaðist. Skalla-Grímur
byggði bæ sinn þar sem kista
föður hans kom að landi og kall-
aði Borg, fjörðinn Borgarfjörð
og kenndi héraðið við fjörðinn.
Þar ólust upp synir hans Þórólf-
ur og Egill og var gæfu þeirra
misskipt í öfugu hlutfalli við fríð-
leik þeirra. Margir afdrifarík-
ustu atburðir Egilssögu gerast í
Noregi. Tortryggnir og þykkju-
þungir Noregskonungar áttu
þátt í falli hins fríða Þórólfs
Skalla-Grímssonar og lögðu Iítt
lið hinum úfna Agli bróður hans,
þegar hann kom þeirra erinda
að heimta arfshlut Ásgerðar
konu sinnar í Noregi. Atburðir
þesssir urðu flestir í námunda
við Bergen og áleiðis þangað
heldur hópurinn eftir næturdvöl
í Stavangri.
Kopervik
Meðan Kaj bílstjóri þræðir krók-
ótta vegi upp og niður snarbrattar
og skógivaxnar fjallshlíðar velti ég
vöngum yfir því hlutskipti forfeðra
vorra að flytjast búferlum til ís-
lands. Varla hefur þeim mönnum
verið létt í skapi sem neyddust til
þess að yfírgefa hið fagra og fijó-
sama norska land og legga út í
óvissunna. Ég horfí á glaðhlakkaleg
andlit samferðafólksins og reyni að
ímynda mér það rogast með bús-
hluti og húsdýr ofan í rammgerða
knerri og sleikja svo salt tára og
sjávar af kinnum sér á langri og
áhættusamri siglingu norður á bóg-
inn. Afkomendur þeirra sneru að
visu aftur, sumir hveijir til lengri
eða skemmri dvalar í gamla land-
inu, en fæstra beið þar eins glæst
framtíð og Þormóðar Torfasonar
(Thorfeusar) sem þann 10. júlí 1664
varð kamerarius í Stafangursstifti,
giftur ríkri ekkju setti hann bú á
Stangarlandi á eyjunni Körmt og
var árið 1682 kvaddur til þessa af
konungi að vera sagnaritari Nor-
egs. Hann gerðist sporgöngumaður
Snorra Sturlusonar og Sturlu Þórð-
arsonar. Þar sem þeir slepptu þræð-
inum tók hann við og ritaði sögu
Noregskonunga fram til 1400 að
Norðurlönd urðu eitt ríki eftir Kalm-
arsambandið. Til gamans má geta
þess að frá þorpinu Stangarland eða
Kopervik kom koparinn í káj>u frels-
isstyttunnar í New York. Ur kopar
er líka myndarleg stytta af Thorf-
eusi og eftir honum heitir líka aðal-
gata bæjarins. Þormóður þessi fékk
sálmaskáldið Hallgrím Pétursson til
þess að skrifa skýringar á vísum
Egils Skalla-Grímssonar, sem enn
eru til.
BERGEN - FENHRINGUR
Fjölmargar feijur tókum við á leið okkar til Bergen, langt um fleiri
voru þó jarðgöngin sem við fórum um á þessari leið. Ekki er fjarri
að álykta sem svo að allur olíuauður Norðmanna hafi farið í að bora
sundur fjöll, leggja vegi og brýr um þetta gósenland forfeðra okkar.
Árni Björn Jónasson verkfræðingur sagði enda í stuttu yfirliti um þessi
mál að nýliðinn væri áratugur jarðganganna en áratugur brúargerðar
genginn í garð. „Norðmenn ætla sér stóra hluti þar,“ sagði Árni og
nefndi sem dæmi stærstu skástagsbrú í heimi, Skarnssundsbrúna í Norð-
ur-Þrændalögum sem er 530 m. löng. Um Skamsund réri Haraldur kon-
ungur inn eftir firði er hann var á leið að Sandnesi til þess að drepa
Þórólf Kveld-Úlfsson. Önnur stór skástagsbrú er svo Helgulandsbrúin
við Sandsnesvatn, skammt þaðan sem Þórólfur mælti hin fleygu orð sem
fyrr var til vitnað: „Nú gekk ég þremr fótum til skammt."
„Haraldr konungr hafði löngum atsetu sína á Hörðalandi eða Roga-
landi at stórbúum þeim, er bann átti að Útsteini eða Ögvaldsnesi eða á
Fitjum, á Álreksstöðum eða á Lygru, á Sæheimi,“ segir í 36. kafla Egils-
sögu. Álareksstaðir eru Bergen. Þar í borg fengu vinir Pálnatóka inni á
Tomshóteli, 10. og 12. hæð. Ég lenti í herbergi með tveimur valkvend-
um, Vilborgu Harðardóttur og Hjördísi Björnsdóttur og drógum við um
hveijar okkar skyldu sofa samán í hjónarúminu. Við Vilborg drógum
okkur saman og vorum hverbergisfélagar eftir það. Eins og stelpur í
heimavistarskóla dútluðum við og stússuðum milli þess sem við lögðum
í ferðir á slóðir Egils Skalla-Grímssonar. Það var nú ekkert kerlingarlegt
dútl sem einkenndi framgöngu hans er hann kallaði eftir arfi fyrir konu
sína í Noregi. Við ókum fyrst út á Askey sem nefndist Fenhringur á Ask
í Egilssögu. Þar sat Atli hinn skammi. Egill hitti hann að máli og krafð-
ist arfs konu sinnar, eftir að hafa nokkru áður drepið Berg-Önund vegna
erfðamálanna. Þegar Atli tekur ólíklega í það mál segir Egill: „Vil ég
stefna þér til Gulaþings ok hafa jiar lagaórskurð um þetta mál.“ A Gula-
þingi skorar Egill Atla á hólm. I hólmgöngunni bitu sverð illa og skildir
ónýttust svo Egill sá sér þann kost vænstan að grípa Atla tveim hönd-
um. „Kenndi þá aflsmunar, ok fell Atli á bak aftr, en Egill greyfðist at
niðr og beit í sundr í honum barkann. Lét Atli þar líf sitt.“
SiStesSÍI