Morgunblaðið - 09.10.1993, Blaðsíða 6

6 C
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1993
Fyrsta óperukvöldið
í útvarpinu
STÓRSTJ ÖRNURN AR Luciano
Pavarotti og Placido Domingo
syngja fyrir hlustendur Rikisút-
varpsins, rásar eitt, í allt kvöld, frá
klukkan 19.35 til miðnættis. Send
verður út upptaka hátíðartónleika
sem haldnir voru 27. september í
Metrópólítan-óperunni í New York.
Þetta er fyrsta óperukvöld vetrarins
í útvarpinu en áfram verður haldið
öll laugardagskvöld á þessum tíma
að leika nýjar upptökur frá Metró-
pólitan, Scala í Mílanó og Bayreuth.
í kvöld verða sendirMt opnunar-
tónleikar Metrópólitan í vetur, sér-
stakir vegna söngvaranna, sem
komu þarna fram saman í þriðja
sinn, í tilefni þess áð aldarfjórðung-
ur er liðinn síðan hvor um sig „deb-
uteraði“ í þessu fræga húsi. Stjórn-
andi er James Levine. Tenóramir
syngja hlutverk sem þeir hafa ekki
farið með opinberlega fyrr en á
þessurp tónleikum. Þeir hefjast á
fyrsta þætti Valkyijunnar eftir
Wagner, þar sem Domingo syngur
Pavarotti, Levine og Domingo
gleðja unnendur óperu í útvarp-
inu í kvöld.
Siegmund, Waltaud Meier Sieglinde
og Hans Sotin Hunding. Því næst
kemur fyrsti þáttur Othellos eftir
Verdi. Pavarotti syngur titilhlut-
verkið og meðal annarra söngvara
eru Kallen Esperian, Sherrin Mil-
nes, Charles Anthony og Kim Jos-
ephson. Loks verður fluttur þriðji
þáttur Trúbadúra Verdis. Þar syng-
ur Domingo Manrico og með honum
þau Dolora Zajick, Vladimir
Chernov, Paul Plishka, Charles
Anthony og Kallen Esperian.
Listhúsið Laugardal
Sýning Guðbjöms
Gunnarssonar
GUÐBJÖRN Gunnarsson opnar
sýningu í Listhúsinu Laugar-
dal í dag kl. 15. Á sýningunni verða
10 skúlptúrverk, þar á meðal skúlpt-
úrinn Ris, en hann er gerður úr stáli
sem í er borað fyrir 14.300 stálnagla
sem soðnir eru fastir. Einnig eru á
sýningunni grafíkmyndir og „rann-
sóknarverk", en Guðbjöm vinnur
aðallega í gijót og tefli stundum
saman ólíkum efnum.
Guðbjörn Gunnarsson er fæddur
1948. Hann lærði við Myndlistaskól-
ann í Reykjavík og síðar húsgagna-
smíði við Iðnskólann og gerðist svo
mynd- og handmenntakennari við
Grunnskóla Fáskrúðsíjarðar. Þar
hélt hann fjórar málverkasýningar
árin 1970-74. Hann hefur unnið tals-
vert við smíðar og hönnun og árið
1984 hannaði
hann leikmynd í
Litlu hryllingsbúð-
inni. 1989fórhann
síðan í Myndlista-
og handíðaskólann
í módelteiknun. Þá
hélt hann utan til
Englands í frekara
listnám við Nott-
ingham Trent Uni-
versity og útskrif-
aðist þaðan á liðnu
sumri eftir þijú ár. Guðbjöm hefur
tekið þátt í nokkrum samsýningum,
sýnt umhverfis- og útiskúlptúra og
grafík. Sýningin í Listhúsinu í Laug-
ardal stendur til 23. október og verð-
ur opin aila daga kl. 10-18, nema
sunnudaga frá kl. 14-18.
Guðbjörn
Gunnarsson.
Seljakirkja
„Kirkjan og rómantíkin“
Tónleikar og málverkasýning
Kirkjan og rómantíkin" er yfir-
skrift tónleikanna sem haldnir
verða í Seljakirkju, annað kvöld, 10.
október, kl. 20.30. í anddyri kirkj-
unnar mun myndlistarkonan, Erla
Axelsdóttir halda málverkasýningu.
Flytjendur á tónleikunum verða;
söngvararnir Bergþór Pálsson, Egill
Ólafsson og Signý Sæmundsdóttir,
hljóðfæraleikararnir Jónas Dag-
bjartsson sem ieikur á fiðlu, Stefán
S. Stefánsson sem leikur á saxófón
og flautu og Gunnar Hrafnsson sem
leikur á kontrabassa en þeir sjá um
undirleik ásamt með Jónasi Þóri Þór-
issyni, sem er stjómandi tónleikanna
og ieikur á orgel og píanó.
Yfirskrift tónleikanna gefur ti!
kynna hvernig efnisvalið er, ýmis
konar tónlist þar sem slegið verður
á létta og ljúfa strengi. Tónlistin
verður samansafn þekktra sönglaga,
þar sem fjallað er um ástina og.syrpa
af jiekktum negrasálmum.
I anddyri kirkjunnar verður svo
málverkasýning Erlu Axelsdóttur.
Kvenfélag Seljakirkju á frumkvæði
að þessum listviðburði í kirkjunni.
Kvenfélagið hefur það fyrir fastan
iið í starfsemi sinni að standa að
tónleikum í kirkjunni og aliur ágóði
af tónleikunum rennur til styrktar
safnaðarstarfinu.
íslensk ljóð lesin erlendis
NORRÆN ljóðahátíð í New
York í októberlok er til
umfjöllunar hér í blaðinu, á síðu
B3. Á henni verða fulltrúar ís-
iands þau Hallberg Hallmunds-
son, Matthías Johannessen og
Steinunn Sigurðardóttir. Matthí-
as fer víðar og les í ferð sinni,
til Frakklands og Bretlands.
Honum hefur verið boðið að
flytja ljóð sín í Poetry Center í
London 16. nóvember, en þar las
hann líka fyrir nokkrum árum, í
Barbican listamiðstöðinni. Þá hef-
ur Matthíasi verið boðið að lesa
á vegum Durham háskóla 19.
nóvember. Einnig mánuði fyrr,
19. október, í París með Lindu
Vilhjálmsdóttur og Sigurði Páls-
syni og með Lindu og Sjón á lista-
hátíð í Colchester í Essex. Þar
flytur Matthías ljóð í ráðhúsinu
þann 17. nóvember og þá verður
jafnframt tónlistarflutningur
undir stjórn Hafliða Hallgríms-
sonar tónskálds.
Skaginn
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
IDanmörku er til staður sem er
sveipaður sérstökum töfraljóma
og er nyrst á tanganum á milli haf-
anna tveggja, Skagerak og Katte-
gat, og sem í daglegu máli nefnist
einfaldlega „Skagen" (Skaginn).
Landslagið er nakið og sérkenni-
legt og hér hefur sandskriðið unnið
verk hraunelfunnar, og sandhólar
með stijálum gróðri gegna hlutverki
hraunbreiðunnar með hæðum og
lægðum, ásum og hvilftum. Sjón-
hringurinn er víður og himinhvolfið
virtist hærra en annars staðar að
því að sagt var. Skaginn hefur ver-
ið nefndur Pompei Danmerkur, vís-
ast vegna þess að á honum miðjum
hefur risið upp'bær úr sandinum
líkt og fyrirburður úr forneskju, og
lágreist húsin virðast hvíslast á við
fortíðina. Menn nefndu tangann líka
Land hafsins og Sahara Jótlands.
Sennilega gegndi bærinn ennþá
svipuðu hlutverki og ótal afskekkt
smáþorp í Danmörku, þar sem menn
hafa öldum saman háð pataldur við
úthafið í leit að björg í bú, ef ekki
hefðu ungar listspírur í Kaup-
mannahöfn komist á snoðir um
þennan myndræna útskaga. Og eft-
ir nám í heimsborgum Evrópu komu
þeir með ferskar hugmyndir um
málverkið í farteskinu á þennan
stað, sem svo ríkur var af ljósbrigð-
um í himni hafi og hauðri.
Þetta var á áttunda, en einkum
níunda áratug fyrri aldar og hinir
ungu menn höfðu kynnst nýjum
straumum í málaralistinni í París,
þar sem fjölþætt ljósbrigði náttúr-
unnar gegndi sívaxandi hlutverki
og því magnaðra og skarpara ljós,
sem menn höfðu í umhverfinu þeim
mun betra.
Það var því raunhæft að þeir leit-
uðu til Skagans, en þá dreymdi vafa-
lítið ekki um afleiðingarnar, þótt
allir ættu þeir sér framtíðardrauma.
Þetta var glæsilegt fólk er byggði
á arfí gullaldarmálaranna svo-
nefndu í danskri list er komu fram
í byijun aldarinnar. Tímabil gullald-
armálaranna hófst með frumkvöðli
nýrrar danskrar málaralistar; C.W.
Eckersberg, og hélt áfram með
Cristen Köbke, Constantin Hansen,
Wilhelm Marstrand o.fl. Þetta var
mikill arfur, sem reyndist dijúgur í
malnum en nú voru blikur á lofti
og fersk viðhorf hvarvetna í mótun
og í nokkrum fjarska bjarmaði fyrir
nýrri öld.
En löngu áður en heill hópur
málara settist að á Skaganum, hafði
þekktur málari með hljómfagra
nafnið Martinus Rörbye (1803-
1848) uppgötvað staðinn. Hann kom
þangað fyrst árið 1833 og á fimmta
áratugnum málaði hann og rissáði
þar upp margar athyglisverðar
myndir, einkum síðasta árið sem
hann lifði, en þá voru myndirnar
hans orðnar mýkri og safameiri.
Á þessum árum var maðurinn í
forgrunni eða í öllu falli ómissandi,
og án hans þótti landslag, borgar-
myndir, svo og annað myndefni
næsta markiaust. Og stuttu fyrir
andlát sit skrifar Rörbye í örstuttu
bréfi: „Hér í bjálkahúsinu þar sem
ég bý, er náttúran við hafið stórbrot-
in, en því miður er lítið um fólk.“
Honum þótti þannig ekki eftir-
sóknarvert að mála landslag án
fólks, og þannig var um flesta mál-
ara tímanna.
Myndlistarmenn flykktust sem
sagt til Skagans og með þeim komu
skáld og rithöfundar, jafnvel tón-
smiðir fyrir forvitni sakir og til að
heilsa upp á vini sína. Er fram liðu
stundir var þessi sendni útskagi
Danmerkur með skörpu ljósbrigðin,
sem málarar höfðu tekið ástfóstri
við, kominn í tízku meðal heldra
fólks og eftirsóknarvert þótti að eiga
sumarhús þar. Skaginn varð eins
og segull er dró fólk til sín og á
síðari árum er hróður málaranna á
Skaganum hefur borist víðar og
telst meiri en nokkru sinni fyrr, er
straumur aðkomumanna svo mikill
yfir sumarmánuðina, að mörgum
þykir nóg um. Nú veit hvert manns-
barn í Danmörku hvað Skaginn er
og nafnið eitt töfrar fram fjarrænt
blik í augum fólks um leið og það
vekur upp rómantík og fortíðarþrá
í bijósti þess.
Afskekkti tanginn, þar sem veð-
urbarnir sjómenn börðust fyrrum
fyrir h'fi sínu á opnum bátum og
fáir þekktu, varð þannig með tíman-
um einn nafnkenndasti blettur Dan-
merkur fyrir skikkan nokkurra mál-
ara. Fólkið sem bjó þar var vígt því
að vinna hörðum höndum og skildi
ekki aðra hringrás lífsins en mis-
kunnarlaus átök við lífið, og því leit
það niður á aðkomufólkið, sem því
þótti vera að fást við fáfengilega
hluti. Fyrir kom að það hafnaði til-
mælum um að láta mála sig, jafn-
vel þótt það fengi mun betur borgað
fyrir en nam almennum launum, því
að slíkt iðjuleysi, sem að standa eða
sitja kyrr, var því framandi. Hins
vegar máttu „iðjuleysingjarnir"
mála fólkið við störf endurgjalds-
laust ef þeir trufluðu ekki fólkið og
voru hvorki fyrir eða með nein læti.
Þetta voni því ekki einungis aðr-
ir tímar, heldur hafði fólk önnur
viðhorf til lífsins, því að ofurpúki
lífsgæða, ágirndar og græðgi hafði
enn ekki verið vakinn upp og heltek-
ið mann og annan. Og suðrænar
sólarstrendur voru hreinar og
ómengaðar og eign fólksins sem í
nágrenni þeirra bjó.
Málarar Skagans voni eins og
listhópur er starfar saman um nokk-
urt árabil, en tvístrast svo án þess
að endurnýjast, og nú er nafnið
„Skagensmalerne" orðið að alveg
sérstöku hugtaki í norrænni málara-
list. Skáld og rithöfundar hafa sótt
andagift þangað allar götur síðan,
allt frá Holger Drachmann og Sop-
hus Schandorph til Klaus Rifbjerg,
en löngu á undan þeim hafði Steen
Steenson Blicher (1782-1848) upp-
götvað töfra staðarinss líkt og Mart-
inus Rörbye á undan málurunum.
Það voru bæði mjög þekktir og
minna þekktir málarar sem hópur-
inn samanstóð af og samtals fyllti
hann ekki mikið meira en tvo tugi,
sumir dvöldu lengur en aðrir, og
nær allir aðeins yfir einhveija sum-
armánuðina ár hvert. Nafnkennd-
astir verða að teljast Peter Severin
Kröyer, Michael og Anna Ancher,
Viggo Johanesn og Lauritz Tuxen,
Julius Exner og Carl Locher frá
Danmörku. Locher var fyrstur í
hópnum til að starfa á Skagen
(1872) og settist að þar 1909. Einn-
ig komu þekktir málarar frá Noregi
eins og Cristian Krogh, Fritz
Thaulow, Cristian Skredsvig og Ei-
lif Petersen, auk þess sem hinn
óstýriláti og magnaði litameistari
Ludvig Karsten mun hafa tyllt þar
tá. Svíþjóð átti einn fulltrúa sem
ég kannast við sem var Oscar Björck
og í kjölfar hans kom Johan Krout-
hén. Jafnvel England átti fulltrúa í
Adrian Stokes og konu hans Mar-
ianne, sem var raunar austurrísk,
og frá Þýskalandi kom Fritz Stolten-
berg. Ekki skal gleyma leikskáldinu
fræga Holger Drachmann, sem jafn-
framt var sjávarmyndamálari og
naut þess að vera hvorutveggja eins
og Strindberg, en hins vegar var
hann enginn málari á borð við
Strindberg, sem titlaði sig málara
sem páraði leikrit!
Heimsmaðurinn Peter Severin
■Hi
KVIKMYNDAHATIÐ LISTAHATIÐAR
Nakinn
Kvikmyndir
Amaldur Indriðason
Nakinn (,,Naked“). Sýnd í Há-
skólabíói. Leikstjóri og handrits-
höfundur: Mike Leigh. Aðalhlut-
verk: David Thewlis, Leslie Sharp
og Katrin Cartlidge. Bretland
1993.
Breski leikstjórinn Mike Leigh
hreppti leikstjóraverðlaunin á síðustu
Canneshátíð fyrir mynd sína Nakinn
og aðalleikari hennar, David Thewl-
is, var kjörinn besti leikarinn. Báðir
eiga þeir allt gott skilið, Leigh fyrir
frábæra mynd um kuldalega nótt í
London og Thewlis fyrir sinn magn-
aða leik í hlutverki einskonar föru-
manns sem leiðir áhorfendur um fá-
tæklegt, myrkt og ljótt borgarlands-
lag utan alfaraleiða og kynnist kyn-
legum kvistum.
Thewlis er að sönnu stórkostlegur
í hlutverki manns sem komið hefur
frá Manchester til London að kveikja
aftur neista í gamalli kærustu en
lendir um tíma á vergangi og hittir
fyrir á ferð sinni ýmsar forvitnilegar
næturverur. Leigh hefur skrifað oní
hann kjamgóðan, snjallan og fyndinn
texta sem gerir hann stundum að
trúarlegum heimspekingi sem stend-
ur á því fastar en fótunum að heimur-
inn muni farast árið 1999, alltaf
kaldhæðinn heimsborgara sem hefur
álit á öllum mögulegum og ómögu-
legum hlutum og svar við hverri
Atriði úr myndinni Nakinn eftir
Mike Leigh.
spumingu, ástmann sem fer illa með
einmanalegar og umkomulausar kon-
ur og flökkumann og forvitinn áhorf-
anda að lífinu sem gjarnan vill rétta
viiluráfandi og týndum hjálparhönd.
Þetta er litrík og margbrotin per-
sóna og Thewlis, með greindarlegt
andlitið, hárlubba og skegglýjur og
sífellt í svörtum frakka, gerir henni
eftirminnileg skil með húmor og
skynsamlegum athugasemdum.
Hann er næstum í hveijum ramma
myndarinnar og er ekki minnsta
ástæðan fyrir því hve myndin, sem
er rúmir tveir tímar að lengd, er
skemmtileg.
En þama eru líka aðrar skondnar
persónur, kærasta Thewlis og sam-
býliskona hennar, leigusalinn þeirra,
uppanagli sem ekur um á Porche og
er fullur af sadisma gagnvart konum,
miðaldra næturvörður sem þykir var-
ið í að fá Thewlis í heimsókn, ein-
mana kona sem glatað hefur æsku-
ljómanum. Allt virkar þetta brakandi
ekta í ofurraunsæjum frásagnar-
hætti Leighs. Myndin hans er ítarleg
og skondin og áhugaverð skoðunar-
ferð um Bretland samtímans nú rétt
undir lok aldarinnar og það verður
enginn svikinn af því að taka sér far.
Aðrar myndir Mike Leigh á hátið-
inni eru „High Hopes“ sem er frá
1988 og fjallar um tvö ólík systkini,
byltingarsinna og snobbara, og „Life
is Sweet“ frá 1990 þar sem Stephen
Rea („The Crying Game“) er á með-
al leikara en sú mynd segir af fjöl-
skyldu hvers meðlimir eiga fátt sam-
eiginlegt.
Lundúnir að
mér dauðum
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Lundúnir ganga að mér dauðum
- London Kills Me
Leiksljóri og handritshöfundur
Hanif Kureishi. Kvikmyndataka